Tin học 10 Kết nối tri thức Bài 9: An toàn trên không gian mạng

- Tin giả và tin phản văn hóa: Ai cũng có thể đưa tin bài lên mạng kể cả các tin bài xấu. Có nhiều tin giả, tin bài phản cảm như những tình tiết có tính bạo lực trong một vụ án hoặc có nội dung dẫn đến các nhận thức lệch lạc.

- Lừa đảo trên mạng: Nhiều người lợi dụng mạng để lừa đảo. Một ví dụ là kẻ xấu lấy các ảnh, tin tức trên trang facebook của một người để lập một trang giống hệt rồi kết bạn với những người bạn của nạn nhân. Cuối cùng chúng mạo danh vay mượn để chiếm đoạt tài sản.

- Lộ thông tin cá nhân: Thông tin cá nhân bao gồm tên tuổi, số điện thoại, tài khoản email, tài khoản ngân hàng, ... và các tài khoản của các ứng dụng trên mạng. Khi lộ tài khoản các ứng dụng phần mềm, ta có thể bị mạo danh. Còn khi lộ tài khoản của ngân hàng, ta có thể mất tiền.

* Một số biện pháp bảo vệ thông tin cá nhân như sơ đồ dưới đây:

- Bắt nạt trên không gian mạng: 

+ Những hành vi thể hiện vấn nạn bắt nạt:

. Mức thấp là xỉ vả, lăng nhục.

. Mức cao là đe doạ tung thông tin cá nhân, đưa tin bịa đặt, vu khống, thậm chí tống tiền hoặc ép buộc làm điều xấu.

+ Hành vi bắt nạt trên mạng ảnh hưởng nghiêm trọng tới tâm lí của nạn nhân vì:

. Việc bắt nạt có thể xảy ra dai dẳng, bất cứ lúc nào

. Người bắt nạt có thể ẩn danh, không biết là ai đè đối phó

. Số người theo dõi, bình luận có thể rất đông gây áp lực nặng nề, khiến nạn nhân có nguy cơ tự cô lập

. Nhiều người không tự giải quyết được nhưng không dám nói ra, dẫn đến trầm cảm và có các hành vỉ tiêu cực. Bắt nạt là một kiểu khủng bố trên không gian mạng.

- Nghiện mạng: Có một số người dành rất nhiều thời gian cho mạng, đặc biệt là chơi game đến mức nghiện, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ. Đã từng có những thanh niên chơi trò chơi điện tử liên tục nhiều ngày và đột quy ngay trên bàn máy tính.

* Một số biện pháp phòng chống hành vi bắt nạt:

a) Tìm hiểu về virus, trojan, worm và cơ chế hoạt động

- Virus:

+ Virus không phải là các phần mềm hoàn chỉnh, mà chỉ là các đoạn mã độc và phải gắn với một phần mềm mới phát tác và lây lan được.

+ Khi chạy một phần mềm đã nhiễm virus, đoạn mã độc sẽ được đưa vào bộ nhớ, chờ khi thi hành một phần mềm khác sẽ chèn vào để hoàn thành một chu kì lây lan.

Virus máy tính

- Worm, sâu máy tính:

+ Worm là một phần mềm hoàn chỉnh.

+ Để lây, worm lợi dụng những lỗ hổng bảo mật của hệ điều hành hoặc dẫn dụ, lừa người dùng chạy để cài đặt vảo máy của nạn nhân. Cách lừa thông thường là để một liên kết ngầm trong email hoặc tin nhắn với vỏ bọc là một nội dung lành mạnh, ví dụ “bấm vào đây để nhận tin’’ nhưng khi bấm vào, ngoài bản tin thì chính phần mềm độc hại cũng được tải vào máy.

Sâu máy tính

- Trojan:

+ Phần mềm nội gián, gọi là trojan, theo truyền thuyết “Con ngựa thành Troa” (Trojan Horse) trong truyện thần thoại Hy Lạp.

+ Tuỳ hành vi, trojan có thể mang những tên khác nhau như:

. Spyware: (phần mềm gián điệp) có mục đích ăn trộm thông tin để chuyển ra ngoài.

. Keylogger: là một loại spyware ngầm ghi hoạt động của bàn phím và chuột để tìm hiểu người sử dụng máy làm gì.

. Backdoor: tạo một tài khoản bí mật, giống như cửa sau, đề có thề truy cập ngầm vào máy tính.

. Rootkit; chiếm quyền cao nhất của máy, có thể thực hiện được mọi hoạt động kể cả xoá cảc dấu vết. Rootkit cũng có tài khoản truy nhập ngầm.

Trojan được thiết kế để làm hỏng, phá hoại, đánh cắp dữ liệu

b) Tác hại của phần mềm độc hại

- Đặc trưng:

+ Hai đặc trưng chính của virus hay worm là lây lan vả gây ra các tác động không mong muốn

+ Trojan thì thực hiện các hoạt động nội gián.

- Tác hại gây ra:

+ Tác động không mong muốn có khi chỉ gây khó chịu, nhưng các virus hay worm "dữ" có thể làm hỏng các phần mềm khác trong máy, xoá dữ liệu hay làm tê liệt hệ thống máy tính.

+ Virus có thể bị phát hiện theo hành vi, nhưng các worm (sâu) thường do chính nạn nhân bị lừa cài đặt nên rất khó phát hiện. 

- Những thảm họa do các sâu gây ra:

+ Sâu Melissa (1999) có cơ chế lừa để lây rất hiệu quả đã từng gây thiệt hại hơn 1 tỉ đô la.

+ Sâu Code Red (2001) lợi dụng một khiếm khuyết bảo mật của Windows, chiếm quyền các máy chủ Windows, trong 10 ngày đã gây thiệt hại khoảng 2 tỉ đô la.

+ Sâu WannaCry (2017) tống tiền bằng cách mã hoá toàn bộ thông tin có trên đĩa cứng và đòi tiền chuộc mới cho phần mềm hoá giải.

+ Một số loại virus hay worm được phát tán rộng rãi, trở thành các đội quân ngầm, mỗi khi nhận được lệnh là truy cập đồng thời vào một máy chủ định trước, gây quá tải, làm tê liệt máy chủ. Hình thức tấn công này gọi là tấn công từ chối dịch vụ (Denial of Service - DOS) rất khó chống.

c) Phòng chống phần mềm

- Để phòng ngừa phần mềm độc hại, điều quan trọng đầu tiên là cần thận trọng khi chép các tệp chương trình hay dữ liệu vào máy từ ổ cứng rời, thẻ nhớ hoặc tải về từ mạng.

- Để tránh bị lừa, không mở các liên kết trong email hay tin nhắn mà không biết rõ có an toàn hay không. Ví dụ gọi điện cho bạn để xác minh trước khi tải xuống.

- Đừng để lộ mật khẩu các tài khoản của mình để tránh bị kẻ xấu chiếm quyền, mạo danh.

- Sử dụng các phần mềm phòng chống các phần mềm độc hại.

Bài tập 1: Trên mạng mọi người có thể liên lạc, chia sẻ thông tin với nhau một cách dễ dàng nhưng chính điều đó lại bị những kẻ xấu lợi dụng khiến mạng cũng là nơi đầy rẫy những cạm bẫy. Cần tự bảo vệ mình như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Mạng là môi trường giao tiếp nhanh chóng, thuận tiện nhưng ẩn chứa nhiều nguy cơ gây mất an toàn thông tin. Vì vậy, chúng ta cần:

- Chỉ truy cập các trang web tin cậy, hãy cảnh giác với các thông tin giả, lừa đảo.

- Hãy giữ bí mật thông tin cá nhân.

- Chỉ nên kết bạn với những người quen biết trong mạng xã hội. Khi bị bắt nạt, hãy chia sẻ với những người thân hoặc thầy cô.

- Không nên sử dụng Internet quá nhiều.

Bài tập 2: Nêu một số nguy cơ trên mạng?

Hướng dẫn giải:

- Tin giả và tin phản văn hóa: Ai cũng có thể đưa tin bài lên mạng kể cả các tin bài xấu. Có nhiều tin giả, tin bài phản cảm như những tình tiết có tính bạo lực trong một vụ án hoặc có nội dung dẫn đến các nhận thức lệch lạc.

- Lừa đảo trên mạng: Nhiều người lợi dụng mạng để lừa đảo. Một ví dụ là kẻ xấu lấy các ảnh, tin tức trên trang facebook của một người để lập một trang giống hệt rồi kết bạn với những người bạn của nạn nhân. Cuối cùng chúng mạo danh vay mượn để chiếm đoạt tài sản.

- Lộ thông tin cá nhân: Thông tin cá nhân bao gồm tên tuổi, số điện thoại, tài khoản email, tài khoản ngân hàng, ... và các tài khoản của các ứng dụng trên mạng. Khi lộ tài khoản các ứng dụng phần mềm, ta có thể bị mạo danh. Còn khi lộ tài khoản của ngân hàng, ta có thể mất tiền.

- Bắt nạt trên không gian mạng

- Nghiện mạng: Có một số người dành rất nhiều thời gian cho mạng, đặc biệt là chơi game đến mức nghiện, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ.

Qua bài học các em cần nắm được các về:

- Nêu được những nguy cơ và tác hại khi tham gia các hoạt động trên Internet một cách thiếu hiểu biết và bất cẩn. Trình bày được một số cách đề phòng những tác hại đó.

- Nêu được một vài cách phòng vệ khi bị bắt nạt trên mạng. Biết cách bảo vệ dữ liệu cá nhân.

- Trình bày được sơ lược về các phần mềm xấu (mã độc). Biết sử dụng một số cống cụ để phòng chống phần mềm xấu.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Tin học 10 Kết nối tri thức Chủ đề 2 Bài 9 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Loại file nào được nêu sau đây có thể phát tán được virus?

  • A. .EXE
  • B. .COM
  • C. .DOC
  • D. Tất cả các file trên

• Câu 2:

  Thế nào là Virus máy tính?

  • A. Một chương trình hay đoạn chương trình
  • B. Có khả năng tự nhân bản hay sao chép chính nó
  • C. Từ đối tượng bị lây nhiễm này sang đối tượng khác mỗi khi đối tượng bị lây nhiễm (vật mang virus) được kích hoạt
  • D. Cả A, B và C

• Câu 3:

  Bảo vệ thông tin máy tính là đảm bảo sao cho các tệp được lưu trong máy tính như thế nào?

  • A. Không bị hỏng và có thể chạy hoặc mở lại được để sử dụng
  • B. Không bị xoá ngoài ý muốn
  • C. Không bị sao chép mà không được sự đồng ý của người sở hữu thông tin
  • D. Cả A, B và C

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Tin học 10 Kết nối tri thức Chủ đề 2 Bài 9 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Khởi động trang 44 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Hoạt động 1 trang 44 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 1 trang 45 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Hoạt động 2 trang 45 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 2 trang 47 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Luyện tập trang 49 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Vận dụng trang 49 SGK Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.1 trang 21 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.2 trang 21 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.3 trang 21 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.4 trang 21 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.5 trang 21 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.6 trang 22 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.7 trang 22 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.8 trang 22 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.9 trang 22 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 9.10 trang 22 SBT Tin học 10 Kết nối tri thức - KNTT

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Tin học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!