Tuần 1 - Kể chuyện: Sự tích Hồ Ba Bể - Tiếng Việt 4

a. Giải thích từ khó

• Cầu phúc: Xin được điều tốt cho mình.
• Giao long: Loài rắn to còn gọi là thuồng luồng.
• Bà góa: Người phụ nữ có chồng bị chết.
• Làm việc thiện: Làm điều tốt cho người khác.
• Bâng quơ: Không tin tưởng, không đâu vào đâu.

b. Hướng dẫn kể

• Nhắc nhở học sinh trước khi kể
  • Chỉ cần kể đúng cốt truyện, không cần lặp lại nguyên văn từng lời thầy
  • Kể xong cần trao đổi với bạn về nội dung và ý nghĩa câu chuyện

Câu 1 (Trang 8 SGK Tiếng Việt 4): Dựa vào tranh vẽ và các câu hỏi (SGK TV4 tập 1 trang 8). Kể lại từng đoạn câu chuyện em đã được nghe cô giáo (thầy giáo kể)

1. Đoạn 1 (Bức tranh 1): Bà cụ ăn xin xuất hiện như thế nào?

• Ý chính
  • Bà không biết đến từ đâu. Trông bà gớm ghiếc, người gầy còm, lở loét, xông lên mùi hôi thối. Bà luôn miệng kêu đói.
  • Mọi người đều xua đuổi bà.

2. Đoạn 2 (Bức tranh 2): Ai đã cho bà cụ ăn và nghỉ? Chuyện gì đã xảy ra trong đêm? Khi chia tay bà cụ dặn mẹ con bà góa điều gì ?

• Ý chính
  • Mẹ con bà góa đưa bà về nhà, lấy cơm cho bà ăn và mời bà nghỉ lại.
  • Chỗ bà cụ ăn xin nằm sáng rực lên. Đó không phải là bà cụ mà là một con giao long lớn .
  • Bà cụ nói sắp có lụt và đưa cho mẹ con bà góa một gói tro và hai mảnh vỏ trấu.

3. Đoạn 3 (Bức tranh 3): Chuyện gì đã xảy ra trong đêm lễ hội? Mẹ con bà góa đã làm gì?

• Ý chính
  • Lụt lội xảy ra , nước phun lên . Tất cả mọi vật đều chìm nghỉm .
  • Mẹ con bà dùng thuyền từ hai vỏ trấu đi khắp nơi cứu người bị nạn

4. Đoạn 4 (Bức tranh 4): Hồ Ba Bể đã được hình thành như thế nào?

• Ý chính
  • Chỗ đất sụt là hồ Ba Bể, nhà hai mẹ con thành một hòn đảo nhỏ giữa hồ.

Câu 2. Kể lại toàn bộ câu chuyện.

Ngày xưa ở Nam Mẫu thuộc tỉnh Bắc Kạn, người ta mở hội cúng Phật. Ai cũng lo làm việc tốt đề cầu phúc. Bỗng nhiên hôm ấy xuất hiện một bà lão ăn xin, người gày còm lở loét, trông thật gớm ghiếc. Bà đi đến đâu cũng phều phào mấy tiếng: "Đói lắm các ông các bà ơi"

Bà đi đến đâu cũng bị mọi người xua đuổi. Khi đến ngã ba, bà gặp được hai mẹ con bà góa đi chợ về. Người mẹ thấy bà lão tội nghiệp quá bèn đưa bà cụ về, cho bà cụ ăn rồi mời bà nghỉ lại. Tối hôm ấy hai mẹ con bỗng thấy chỗ bà cụ nằm sáng rực lên và xuất hiện con giao long to lớn đang cuộn mình ở đấy. Mẹ con bà vô cùng kinh sợ đành nhắm mắt phó mặc cho số phận.

Sáng hôm sau tỉnh dậy, hai mẹ con chẳng thấy con giao long đâu cả. Chỗ ấy vẫn là bà cụ gầy yếu. Bà sửa soạn ra đi. Trước lúc từ biệt, bà lão nói với hai mẹ con: "Vùng này sắp có lụt lớn. Ta cho mẹ con chị gói tro này, nhớ rắc xung quanh nhà mới tránh được nạn chết chìm". Bà lão liền nhặt một hạt thóc cắn vỡ ra, đưa cho mẹ con bà góa hai mảnh vỏ trấu, nói:  "Hai mảnh vỏ trấu này giúp mẹ con nhà chị làm việc thiện". Nói rồi, bà lão biến mất. Hai mẹ con vội vàng làm theo những điều bà lão dặn.

Tối hôm đó, khi mọi người đang lễ bái thì bỗng có một cột nước từ dưới đấy phun lên kèm theo tiếng nổ dữ dội, nhà cửa, người vật đều chìm nghỉm trong biển nước. Duy chỉ có ngôi nhà của hai mẹ con bà góa vẫn còn. Nước dâng lên bao nhiêu thì nền nhà ấy cao lên bấy nhiêu. Thấy dân làng bị chìm trong lũ lụt, nhớ lời bà lão dặn, hai mẹ con liền lấy hai mảnh vỏ trấu thả xuống nước. Lạ thay, hai mảnh vỏ trấu biến thành hai chiếc thuyền lớn. Thế rồi hai mẹ con vội chèo thuyền đi khắp nơi cứu dân làng.

Vùng đất bị sụt lở ấy hiện nay biến thành một cái hồ rộng lớn gọi là hồ Ba Bể. Còn cái nền nhà của hai mẹ con nổi lên như một cái gò giữa hồ, dân làng gọi là gò Bà Góa.

Câu 3. Theo em, ngoài mục đích giải thích sự hình thành của Hồ Ba Bể, câu chuyện còn nói với ta điều gì?

• Ngoài mục đích giải thích sự hình thành của Hồ Ba Bể, câu chuyện còn ca ngợi những con người giàu lòng nhân ái, biết giúp đỡ người khác sẽ gặp nhiều điều tốt lành.