Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận - Ngữ văn 9

• Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” vẽ nên bức tranh tráng lệ, hùng vĩ của thiên nhiên và hình ảnh con người hăng say lao động. Bài thơ cũng bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống..

• Bài thơ có nhiều sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh bằng liên tưởng, tưởng tượngphong phú, độc đáo; có âm hưởng khỏe khoắn, hào hùng,lạc quan.
• Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật: So sánh, ẩn dụ, nhân hóa, liệt kê,...

Câu 1: Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Dựa vào trình tự ấy, em tìm bố cục của bài thơ. Hãy nêu thời gian và không gian được miêu tả trong bài thơ?

• Bài thơ được chia làm 3 phần
  • Phần 1: Hai khổ đầu: Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi lúc hoàng hôn buông xuống.
  • Phần 2: Bốn khổ tiếp: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong một đêm trăng rất đẹp.
  • Phần 3: Khổ cuối: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về khi bình minh đã rạng ngời trên biển.
• Không gian là mặt biển bao la, rộng lớn với sự hiện diện của mặt trời, mặt biển, trăng sao, mây, gió. 
• Thời gian là nhịp tuần hoàn của vũ trụ: Từ lúc hoàng hôn buông xuống, trời biển vào đêm đến lúc mặt trời đội biển nhô lên, một ngày mới bắt đầu. Nhịp tuần hoàn của vũ trụ điểm nhịp thời gian cho đoàn thuyền đánh cá làm việc.

Câu 2. Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong không gian nào? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp và sức mạnh của con người lao động trước thiên nhiên và vũ trụ.

• Mở đầu bài thơ là cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi. Vũ tru đi vào trạng thái nghỉ ngơi theo nhịp tuần hoàn của thời gian: Mặt trời lặn, sóng cài chặt cánh cửa đêm đen. Con người bắt đầu một đêm lao động hào hứng phấn chấn:
• Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển. Trong tưởng tượng, tác giả phát hiện ra vẻ đẹp hòa quyện của thiên nhiên, người lao động và công việc lao động.
• Thiên nhiên không chỉ tham gia vào công việc của con người mà còn nâng đỡ con người, chia sẻ với con người.
• Làm cho công việc lao động nặng nhọc của người đánh cá trở thành bài ca lao động vui tươi nhịp nhàng cùng thiên nhiên. Đàn cá trên biển cũng mang đến cho bức tranh thiên nhiên một vẻ đẹp rực rỡ, lộng lẫy đến huyền ảo đúng như một bức tranh sơn mài được sáng tạo bằng trí tưởng tượng của nhà thơ.

Câu 3. Bài thơ có nhiều hình ảnh đẹp tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động. Em hãy chọn, phân tích một số hình ảnh đặc sắc trong các khổ 1,3,4 và 7. Bút pháp xây dựng hình ảnh của tác giả trong bài thơ?

• Cảnh biển vào đêm vừa rộng lớn vừa gần gũi với con người:

“Mặt trời xuống biển như hòn lửa 

Sóng đã cài then đêm sập cửa” 

• Nhà thơ so sánh mặt trời như một hòn lửa đang từ từ lặn xuống biển. Trời biển có sự giao hòa trọn vẹn. Mặt biển mênh mông, mát mẻ kia sẽ làm cho “Hòn lửa” mặt trời dịu êm đi. 

"Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng

Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng".

• Kéo xoăn tay" là kéo mạnh, kéo bằng tất cả sức lực khiến tất cả cơ bắp nổi lên cuồn cuộn. HÌnh ảnh thơ như tạc một bức tượng ngư ông đầy sức sống
• Nhà thơ đã liên tưởng vũ trụ là một ngôi nhà lớn, có màn đêm là cánh cửa khổng lồ, những con sóng là then cửa cài chặt cánh cửa đêm đen. Vũ trụ đi vào trạng thái nghỉ ngơi theo nhịp tuần hoàn của thời gian.

Câu 4. Bài thơ có nhiều từ hát, cả bài thơ cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời ai? Em có nhận xét gì về âm hưởng, giọng điệu của bài thơ? Các yếu tố thể thơ, vần, nhịp đã góp phần tạo nên âm hưởng của bài thơ như thế nào?

• Bài thơ có bốn từ “Hát”. Cả bài như một khúc ca, ngợi ca lao động, với tinh thần làm chủ, với niềm vui phơi phới mà nhà thơ viết thay cho những người lao động. 
• Lời thơ dõng dạc giọng điệu như khúc hát mê say hào hứng, cách gieo vần biến hóa linh hoạt. Vần trắc xen lẫn vần bằng, vần liền xen lẫn vần cách. Vần trắc tạo nên sức dội, sức mạnh. Vần bằng tạo nên sự vang xa, bay bổng… tất cả góp phần làm nên âm hưởng của bài thơ vừa khỏe khoắn sôi nổi, vừa phơi phới bay bổng.

Câu 5. Qua những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ, em có nhận xét gì về cái nhìn và cảm xúc của tác giả trước thiên nhiên đất nước và con người lao động.

• Nhà thơ Huy Cận có cái nhìn tươi mới và cảm xúc hào hứng, tràn đầy niềm vui về cuộc sống. 
• Thiên nhiên tráng lệ, giàu có là nguồn tài nguyên vô tận luôn phục vụ con người, tham gia tíchcực vào cuộc sống. Con người hăng hái say mê lao động  thể hiện lòng yêu mến, ngưỡng mộ con người lao động với tinh thần hăng say phấn khởi. Người lao động đã làm chủ cuộc sống, xây dựng cuộc sống mới.
• Thật đẹp, thật khỏe khoắn, tinh thần lao động làm tràn ngập niềm vui, háo hức, say mê. Trong con mắt tác giả cuộc sống của người lao động làm chủ đất nước thật đáng yêu và đáng quý.

• Hướng dẫn soạn Đoàn thuyền đánh cá

  Hướng dẫn soạn bài " Đoàn thuyền đánh cá " - Huy Cận - Văn lớp 9