Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu - Ngữ văn 8 Tập 1 Chân Trời Sáng Tạo

1.1.1. Tác giả

- Nhà nghiên cứu, phê bình văn học Vũ Nho.

- Sinh năm: 1948.

- Quê: Ninh Bình.

1.1.2. Tác phẩm

a. Thể loại:

Tác phẩm Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu thuộc thể loại văn bản nghị luận.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

Văn bản Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu được trích Đi giữa miền thơ của NXB Văn học, năm 1999.

c. Bố cục văn bản:

- Phần 1: Từ đầu đến “chúng ta sẽ nói lời:” Hình như Thu đã về” - Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về.

- Phần 2: Tiếp đến “ở hai khổ thơ trên” - Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu.

- Phần 3: Còn lại - Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về cuộc đời người lúc chớm thu.

d. Tóm tắt tác phẩm:

Văn bản Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu là lời cảm nhận sâu sắc của tác giả Vũ Nho đối với thiên nhiên và hồn người trong bài thơ Sang thu của tác giả Hữu Thỉnh. Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu ấn của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo. Đến lượt Hữu Thỉnh, ông lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới. Mùa thu đến với Hữu Thỉnh khá đột ngột và bất ngờ, không hẹn trước. Bắt đầu không phải là những nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng hoa cúc như trong thơ cổ điển. Hai khổ thơ đầu của bài Sang thu rất đẹp về mặt tạo hình, rất tinh trong cảm nhận, như hai cành biếc của một cây thơ lạ. Khổ thơ thứ ba là cái gốc của cây thơ đó, là nơi cho hai nhánh thơ trên tựa vào để khoe sắc, tỏa hương. Thiên nhiên trong Sang thu chủ yếu là lắng lại, chủ yếu là chừng mực, đúng mức. Con người cũng thế.

1.2.1. Hệ thống luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng

a. Luận đề: Cảm nhận về thiên nhiên và hồn người lúc sang thu.

Một thoáng thu Hà Nội

b. Luận điểm:

-  Luận điểm 1: Cảm nhận của tác trong khổ thơ thứ nhất và thứ hai: Bức tranh thiên nhiên mùa thu được miêu tả bằng khứu giác, thị giác, xúc giác.

+ Không phải là những nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng của hoa cúc mà bắt đầu là hương ổi – một chữ “phả” đủ gợi hương thơm sánh lại.

+ Cảm nhận được “hương ổi”, đã nhận ra “gió se”, mắt lại nhìn thấy sương đang “chùng chình qua ngõ”.

+ Thiên nhiên được quan sát rộng lớn hơn, nhiều tầng bậc hơn “sông dềnh dàng” và “chim vội vã”. 

- Luận điểm 2: Cảm nhận của tác giả về suy nghĩ, chiêm nghiệm của nhà thơ qua khổ thơ thứ ba.

+ Cảm nhận, suy ngẫm về tâm trạng của tác giả khi nhìn cảnh vật trong những ngày đầu thu qua hình ảnh nắng, mưa, sấm.

+ Cảm nhận và trả lời cho những chiêm nghiệm và sự từng trải của tác giả qua hình ảnh “Hàng cây đứng tuổi”: hình ảnh gợi cho người đọc nhiều liên tưởng như một đời người trưởng thành rồi già cỗi đi. 

1.2.2. Bằng chứng khách quan và ý kiến chủ quan

- Câu văn thể hiện bằng chứng khách quan của người viết:     

+ Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo. 

- Câu văn thể hiện ý kiến, đánh giá chủ quan của người viết: 

+ Đến lượt mình, Hữu Thỉnh lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới.

1.3.1. Về nội dung

Văn bản "Thiên nhiên và hồn con người lúc sang thu" là một bài văn nghị luận văn học về tác phẩm Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh. Qua những lập luận, phân tích của tác giả Vũ Nho, người đọc có những cái nhìn mới về bài thơ Sang thu, cảm nhận được những những cảm xúc, những cái hay, cái đẹp, cái thú vị thể hiện trong bài thơ.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. 

- Lựa lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Viết đoạn văn (từ bảy đến chín câu) để trình bày cảm nhận của em về vẻ đẹp của thiên nhiên lúc giao mùa.

Lời giải chi tiết:

Có lẽ là, tiết trời đã bắt đầu chuyển mùa từ cuối tháng sáu. Cái oi nồng, nóng bức của mùa hạ đã bắt đầu dịu xuống, thay vào đó là một bầu trời trong xanh, lộng gió thu sang. Những cây phượng già đã bắt đầu rụng lá, ngập đỏ cả một con đường. Trên kia, từng tia nắng ấm đã dần dần nhuộm vàng lên từng hàng cây, hay nền gạch tạo nên một khung cảnh mùa thu như trong thơ ca vẫn thường nói đến. Một khung cảnh tuyệt đẹp và rất hiếm thấy. Và cảm giác mát mẻ của sự chuyển mùa ấy bắt đầu len lỏi vào tâm hồn tôi, xóa tan cái nóng bức và khó chịu của mùa hạ. Thu đã sang, nhưng dư âm của mùa hạ vẫn còn vương. Những đám mây trắng lãng đãng như vẫn còn ấm màu nắng của mùa hạ. Đâu đó màu hoa cúc nở rộ bỗng nhuốm đầy không gian hòa vào với khung cảnh thơ ca êm đềm, thơ mộng.

Học xong bài Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu, các em cần:

- Nhận biết được luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu trong văn bản.

- Phân tích được mối liên hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng.

- Nêu được vai trò của luận điểm, lí lẽ và bằng chứng trong việc thể hiện luận đề.

Văn bản Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu là lời cảm nhận sâu sắc của tác giả Vũ Nho đối với thiên nhiên và hồn người trong bài thơ Sang thu của tác giả Hữu Thỉnh. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn bài đầy đủ Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu
• Soạn bài tóm tắt Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua tác phẩm Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu, tác giả cho thấy bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh đã không chỉ mang đến cho người đọc những cảm nhận mới về màu thu quê hương mà còn làm sâu sắc hơn tình cảm quê hương trong trái tim mọi người. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: