Cửu Long Giang ta ơi - Ngữ văn 6 Tập 1 Kết nối tri thức

Em hiểu gì về con sông Mê Kông?

Gợi ý:

- Hai lưu vực sông chính của Việt Nam tạo nên hai đồng bằng châu thổ lớn là đồng bằng sông Hồng và sông Mê Kông, hai vựa lúa quan trọng đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước. Nước chảy vào cả hai vùng đồng bằng này đều bắt nguồn từ các con sông xuyên biên giới ở thượng nguồn, vì vậy Việt Nam không có toàn quyền kiểm soát lưu lượng. Điều này dẫn đến sự phức tạp trong trị thủy so với các con sông nhỏ bắt nguồn từ nội địa. Biến đổi khí hậu, phá rừng, khai thác mỏ và việc xây dựng các đập thủy điện cũng tác động đáng kể đến chất và lượng tài nguyên nước tại Việt Nam cũng như hạn chế tổng lượng nước hữu ích.

a. Hình ảnh lớp học ở đầu và cuối bài thơ:

* Hình ảnh lớp học ở đầu bài thơ:

- Nhân vật “ta”:

• Là một học sinh, 10 tuổi.
• Hành động: “Mắt ngẩng lên trông bản đồ rực rỡ/Như đồng hoa bỗng gặp một đêm mơ” gợi một niềm hứng khởi, mông muốn được khám phá của học trò.
• Tâm trạng: “Tim đập mạnh hồn ngây không sao hiểu” gợi cảm giác choáng ngợp trước sự rộng lớn của con sông Mê Kông.

- Nhân vật “thầy giáo”:

• “Thầy giáo lớn sao, thước bảng cũng lớn sao/Gậy thần tiên và cánh tay đạo sĩ”: Hình ảnh người thầy trở nên vĩ đại, thể hiện sự ngưỡng mộ của học sinh với thầy giáo.
• “Đưa ta đi sông núi tuyệt vời”: thầy đã giúp học sinh khám phá được những bài học bổ ích.

* Hình ảnh lớp học ở cuối bài thơ:

- Nhân vật “ta”: đã lớn.

- Nhân vật thầy: đã khuất, “thước bảng to nay thành cán cờ sao” là sự hy sinh cho nền độc lập của dân tộc.

b. Hình ảnh sông Mê Kông qua bài giảng của thầy:

- Dòng sông dữ dội:

• Thời gian: trưa hè ngun ngút.
• Cảnh vật quanh sông: cây lao đá đổ, bao bọc bởi các loại cây như lan hoang, dứa mật, thông nhựa.
• Chảy qua dãy Trường Sơn, thác Khôn.

- Dòng sông êm đềm:

• Thời gian: sáng mùa thu
• Cảnh vật quanh sông: bướm với trời xanh, chim khuyên rỉa cành, sương đọng long lanh, rừng núi lùi xa, đất phẳng thở chan hòa, sóng tỏa chân trời buồm trắng.
• Mê Kông: Mê Kông chảy, Mê Kông cũng hát/Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng/Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa/Bến nước Mê Kông tôm cá ngợp thuyền/Mê Kông quặn đẻ/Chín nhánh sông vàng.

=> Con sông cung cấp phù sa màu mỡ cho đất đai, ruộng đồng.

c. Hình ảnh dòng sông gắn bó với con người:

- Vai trò của Mê Kông với người dân Nam Bộ:

• Cung cấp phù sa trồng lúa: Ruộng bãi trồng không hết lúa.
• Cung cấp lượng thủy hải sản: Bến nước tôm cá ngợp thuyền.
• Cung cấp đất trồng cây ăn quả: Sầu riêng thơm dậy và dừa trĩu quả.

- Hình ảnh con người Nam Bộ:

• Chăm chỉ, sương gió: gối đất nằm sương, mồ hôi và bãi lầy thành đồng lúa.
• Gắn bó với từng mảnh đất: Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa... Cà Mau.
• Ông cha hy sinh để giữ đất giữ nước cho con cháu: Những mặt đất… chia cắt.

=> Sông Mê Kông gắn bó, đóng góp to lớn cho cuộc sống của con người.

a. Tác giả:

- Nguyên Hồng (1918 - 1982), tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định.

- Tuổi thơ của Nguyên Hồng phải trải qua nhiều cay đắng, bất hạnh: thiếu thốn không chỉ về vật chất mà còn về tình cảm gia đình.

- Trước cách mạng, ông sống chủ yếu ở Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo.

- Ngay từ tác phẩm đầu tay, ông đã hướng ngòi bút của mình vào những con người nghèo khổ. Ông được nhận định rằng ông là nhà văn của phụ nữ và trẻ em.

- Sau cách mạng, ông tiếp tục sáng tác bền bỉ. Các tác phẩm của ông thuộc nhiều thể loại khác nhau: tiểu thuyết, kí, thơ và nổi bật nhất là tiểu thuyết sử thi nhiều tập.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Bỉ vỏ (1938), Cuộc sống (1942), Sóng gầm (1961), Cửa biển (bộ tiểu thuyết 4 tập: 1961, 1967, 1973, 1976)...
• Truyện: Hai dòng sữa (truyện ngắn, 1943), Vực thẳm (truyện vừa, 1944), Miếng bánh (truyện ngắn, 1945)...
• Hồi ký: Những ngày thơ ấu (đăng báo lần đầu năm 1938, xuất bản năm 1940), Một tuổi thơ văn (1973), Những nhân vật ấy đã sống với tôi (1978)...
• Bộ tiểu thuyết lịch sử: Núi rừng Yên Thế (gồm nhiều tập, đang được nhà văn viết dở).

b. Tác phẩm:

- Xuất xứ: Bài thơ in trong tập Trời xanh, xuất bản năm 1960.

- Thể thơ: Bài thơ được viết theo thể tự do.

- Bố cục: Tìm hiểu theo 3 mạch nội dung chính như sau:

+ Hình ảnh lớp học ở đầu và cuối bài thơ.

+ Hình ảnh sông Mê Kông qua bài giảng của thầy.

+ Hình ảnh dòng sông gắn bó với con người.

Bài tập: Từ văn bản Cửu Long Giang ta ơi, em hãy viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về hình ảnh dòng sông Cửu Long.

a. Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ lại văn bản Cửu Long Giang ta ơi để giải bài tập này.

- Cảm nhận của em có thể là: Yêu mến, tự hào,...

b. Lời giải chi tiết:

Đi khắp dải đất cong cong hình chữ S, có biết bao dòng sông hội tụ để cất lên câu hát yêu thương, để suy tưởng nguồn cội, để gợi nhớ tuổi thơ êm đềm. Những dòng sông đã chắp cánh cho các thi nhân bay lên cùng với cảm hứng yêu nước, thương nòi. Dòng sông Cửu Long trong “Cửu Long Giang ta ơi” là một dòng sông như thế. Sông Mê Kông đến với cậu học trò mười tuổi từ trong lớp học lớn lao, từ nơi bản đồ kì diệu, cậu bé bắt gặp dòng sông mông mênh khiến tim đập mạnh không sao hiểu được. Dòng sông xuất hiện trong vẻ đẹp kì vĩ, hoang sơ của thiên nhiên với “cây lao lá đổ”, “tan hoang dứa mật”. Dòng sông được nhân hóa với tiếng hát, với âm thanh ngợi ca trong tình yêu thương, niềm tự hào của thiên nhiên, xứ sở. Và dòng sông ấy mang hơi thở, linh hồn của một người mẹ, một người mẹ đã quặn đau và sinh ra “chín nhánh sông vàng”, chính là dòng Cửu Long Giang của chúng ta. Tác giả đã viết về dòng sông bằng tất cả niềm tự hào của người con yêu nước. Cửu Long giang - đó không chỉ là dòng sông bồi đắp phù sa cho nhuận màu hoa trái, đó còn là dòng sông của niềm tự hào, của tình yêu nước mãnh liệt và thiết tha, nồng hậu.

- Học xong bài này, các em cần nắm:

+ Hiểu được nội dung, ý nghĩa bài thơ Cửu Long Giang ta ơi.

+ Nắm được đặc điểm của dòng sông Mê Kông.

Bài học Cửu Long Giang ta ơi mang đến cho em kiến thức về dòng sông quan trọng của đất nước. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn chi tiết hoặc tóm tắt dưới đây:

• Soạn bài Cửu Long Giang ta ơi
• Soạn bài Cửu Long Giang ta ơi tóm tắt

Các em học sinh thân mến khi gặp những vấn đề khó khăn trong việc tìm hiểu bài học này, các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.

Bài thơ Cửu Long Giang ta ơi nhằm giúp các em học sinh hiểu được vai trò của dòng sông Mê Kông với người dân Nam Bộ. Để cảm nhận được điều này, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu về bài Cửu Long Giang ta ơi dưới đây: