Thực hành tiếng Việt trang 23 - Ngữ văn 11 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

Trong thực tế, có những cấu trúc ngữ nghĩa, cú pháp không theo quy tắc ngôn ngữ thông thường. Những hiện tượng này thường xuất hiện trong các tác phẩm văn chương.

1.2.1. Hiện tượng điều trật tự từ ngữ

- Đảo trật tự từ ngữ so với trật tự từ ngữ thông thường được dùng với mục đích nhấn mạnh, tăng sức biểu cảm cho sự diễn đạt.

- Ví dụ:

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

(Phan Thị Thanh Nhàn, Hương thầm)

=> Nhận xét: Nếu so sánh hai cách diễn đạt “hương đưa ngan ngát" (trật tự thông thường) và “ngan ngát hương đưa” (trật tự đã thay đổi), chúng ta sẽ thấy cách diễn đạt thứ hai giàu sức biểu cảm hơn đồng thời cũng giàu nhạc tính hơn.

1.2.2. Hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ

- Ở hiện tượng này, từ ngữ được cung cấp thêm những khả năng kết hợp mới tạo ra những kết hợp từ vô cùng độc đáo, nhằm tăng hiệu quả diễn đạt.

Ví dụ:

Đàn cò áo trắng

Khiêng nắng

Qua sông

(Trần Đăng Khoa, Em kể chuyện này)

=> Nhận xét: Trong ví dụ trên, “nắng” được hình dung như một vật thể có hình dạng, khối lượng, có thể khiêng được. Cách kết hợp từ “khiêng nắng” phá vỡ quy tắc kết hợp từ thông thường, tạo ra một ấn tượng đặc biệt cho người đọc.

1.2.3. Hiện tượng tách biệt

- Tách biệt là hiện tượng tách các thành phần câu thành những câu độc lập với dụng ý nhấn mạnh hoặc bộc lộ cảm xúc.

Ví dụ:

Đã có năm nhà nhận bán. Tiền họ đã nhận ngay từ bây giờ. Nhưng vừa mới lúc này đây, họ đến bảo không bán thóc nữa, mà lại bỏ tiền. Mà trả có hai mươi. Thế có giết người ta không! Bây giờ tôi đang chết dở đây.

(Nguyễn Khắc Trường, Mảnh đất lắm người nhiều ma)

=> Nhận xét: Việc tách thành phần câu thành câu độc lập trong ví dụ trên có tác dụng nhấn mạnh sự việc “trả có hai mươi”, đồng thời bộc lộ cảm xúc bối rối, lo lắng của nhân vật.

Chỉ ra hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ trong đoạn trích sau và phân tích tác dụng biểu đạt của những cách diễn đạt này.

Nắng đã vàng hanh như phấn bay,

Đã nghe tiếng sếu vọng sông gày..

Trước sân mây trắng về đông lắm.

Em ở xa nhà, em có hay

(Vũ Quần Phương, Nắng đã hanh rồi)

Lời giải chi tiết:

Từ “sông”, “mây trắng” được hình dung như con người nên có cách kết hợp: “sông gày”, “mây trắng về đông lắm". Những cách kết hợp từ này phá vỡ quy tắc kết hợp từ thông thường, tạo ra hình ảnh thơ độc đáo, mới lạ, gây ấn tượng và khơi gợi cảm xúc cho người đọc.

Học xong bài Thực hành tiếng Việt trang 23, các em cần nắm:

- Nhận biết được đặc điểm của một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường.

- Phân tích được tác dụng của một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ.

Bài học Thực hành tiếng Việt trang 23 sẽ giúp các em nhận biết và phân tích được đặc điểm, tác dụng của một số hiện tượng phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường. Để nắm được nội dung của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn bài đầy đủ Thực hành tiếng Việt trang 23
• Soạn bài tóm tắt Thực hành tiếng Việt trang 23