YOMEDIA
NONE

Soạn bài Vội vàng của Xuân Diệu - Ngữ văn 11

Hướng dẫn soạn bài Vội vàng sẽ đưa các em tiếp cận gần hơn với kiến thức trọng tâm của bài học qua hệ thống câu hỏi trong SGK, đồng thời bài soạn cũng sẽ gợi ý cho các em trả lời các câu hỏi trong phần Luyện tập sau khi học xong bài học. Hi vọng, từ bài soạn, các em sẽ có thêm nhiều kiến thức hay và thú vị.

 

2. Tóm tắt nội dung bài học

2.1. Nội dung

  • Thể hiện quan niệm nhân sinh thấm đẫm tinh thần nhân văn cao cả, quan niệm thẩm mĩ mới mẻ của Xuân Diệu
  • Bài thơ vừa tiêu biểu, thể hiện rõ ý thức cá nhân "cái tôi" thơ mới, vừa mang đậm bản sắc riêng của hồn thơ Xuân Diệu - người nghệ sĩ của niềm khát khao giao cảm với đời

2.2. Nghệ thuật

  • Ngôn từ táo bạo, mạch cảm xúc dạt dào, mãnh liệt
  • Nhịp điệu dồn dập, sôi nổi, hối hả, cuồng nhiệt được tạo nên từ làn sóng dồn dập....
  • Nhiều danh từ, tính từ chỉ vẻ đẹp thanh tân, tươi trẻ, nhiều tính từ chỉ xuân sắc, nhiều điệp từ, điệp cấu trúc..

3. Soạn bài Vội vàng chương trình chuẩn

3.1. Soạn bài tóm tắt

Câu 1: Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Nêu ý chính của từng đoạn.

  • Đoạn 1 (13 câu thơ đầu): Bộc lộ tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết.
  • Đoạn 2 (từ câu 14 đến câu 29): Nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.
  • Đoạn 3 (còn lại): Lời giục giã cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của cuộc đời, của vũ trụ.

Câu 2: Xuân Diệu cảm nhận về thời gian như thế nào? Vì sao nhà thơ có tâm trạng vội vàng, cuống quýt trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian?

  • Cảm nhận về thời gian của thi nhân ở đây gắn liền với mùa xuân và tuổi trẻ của một con người yêu cuộc sống thiết tha, say đắm, nên mang nét riêng của Xuân Diệu rất rõ.
  • Thời gian của tự nhiên thì luôn tuân thủ theo quy luật vận động bất biến, nhưng thời gian theo cách nhìn của  Xuân Diệu (bị ảnh hưởng bởi thời đại và văn hóa phương Tây) thì thời gian vận động tuyến tính, một đi không trở lại. Thời gian thật sự khắc nghiệt, đời người có hạn và tuổi xuân ngắn ngủi.
  • Tâm trạng vội vàng, cuống quýt trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian bởi: nhà thơ ý thức rõ sự mất mát khi thời gian trôi qua. Bởi vậy, cái tôi của nhà thơ, một cái tôi ý thức rất rõ về thời gian đã tận hưởng những phút giây tuổi xuân mà cuộc đời đã trao tặng mình. Đó là niềm khát khao sống sôi nổi, mãnh liệt của thanh niên, của tuổi trẻ.

Câu 3: Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả như thế nào? Hãy chỉ ra những nét mới trong quan niệm của Xuân Diệu về cuộc sống, tuổi trẻ, hạnh phúc.

  • Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả: đầy màu sắc, tươi trẻ, hình ảnh, âm thanh tươi đẹp, đầy sức sống, sôi nổi.
  • Xuân Diệu quan niệm: hạnh phúc không ở đâu xa, nó tồn tại ngay giữa trần thế này. Đó là: hoa đồng cỏ nội, ong bướm, chim chóc… Vì vậy, phải biết giữ lấy hạnh phúc, giữ lại vẻ đẹp của cuộc sống.

Câu 4: Hãy nhận xét về đặc điểm của hình ảnh, ngôn từ, nhịp điệu trong đoạn thơ cuối của bài thơ. Nhà thơ đã sáng tạo được hình ảnh nào mà anh (chị) cho là mới mẻ, độc đáo nhất?

  • Hình ành: gần gũi, quen thuộc mà tươi mới, giàu sức sống, đầy quyến rũ và tình tứ ⇒ táo bạo, đầy cảm giác  và có tính sắc dục.
  • Ngôn từ: tự nhiên, gần với lời nói thường, sử dụng nhiều động từ mạnh, tăng tiến và danh từ chỉ vẻ đẹp thanh tân, tươi trẻ của cảnh vật.
  • Nhịp điệu: dồn dập, sôi nổi, hối hả, cuồng nhiệt.

3.2. Soạn bài chi tiết

Câu 1: Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Nêu ý chính của từng đoạn.

  • Bài thơ có thể được chia thành ba đoạn:
    • Đoạn 1 (13 câu thơ đầu): Bộc lộ tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết.
    • Đoạn 2 (từ câu 14 đến câu 29): Nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.
    • Đoạn 3 (còn lại): Lời giục giã cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của mình giữa mùa xuân của cuộc đời, của vũ trụ.

Câu 2: Xuân Diệu cảm nhận về thời gian như thế nào? Vì sao nhà thơ có tâm trạng vội vàng, cuống quýt trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.

  • Xuân Diệu cảm nhận về thời gian: 
    • Thời gian của tự nhiên thì luôn tuân thủ theo quy luật vận động bất biến. Nhưng quan niệm về thời gian, sự cảm nhận về thời gian thì ở mỗi thời đại và mỗi cá nhân lại có thể có những nét khác nhau.
    • Ở Xuân Diệu và nhất là trong Vội vàng, Xuân Diệu đã đưa ra một quan điểm mới, một cảm nhận mới về thời gian. Nếu các nhà thơ trung đại quan niệm thời gian là tuần hoàn, là vĩnh cửu thì Xuân Diệu, nhờ tri thức khoa học của thời đại và ảnh hưởng của văn hóa phương Tây đã nhận ra thời gian vận động tuyến tính, một đi không trở lại. Thời gian thật sự khắc nghiệt, đời người có hạn và tuổi xuân ngắn ngủi.
    • Xuân Diệu đã đưa ra một quan niệm mới, chống đối lại quan niệm thời gian tuần hoàn của người xưa. Với  Xuân Diệu, thời gian là tuyến tính, một đi không trở lại. Vũ trụ không ngừng vận động thời gian luôn luôn chảy trôi, mỗi giây phút trôi qua là mất đi vĩnh viễn. Quan niệm này xuất phát từ cái nhìn động, rất biện chứng về vũ trụ và thời hian: (Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,/ Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già.)
  • Nhà thơ có tâm trạng vội vàng, cuống quýt trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian bởi:
    • Nhà thơ đã lấy cái quỹ thời gian hữu hạn của đời người, thậm chí lấy khoảng thời gian quý nhất của mỗi cá nhân là tuổi trẻ để làm thước đo thời gian. Lời thơ được cấu trúc thành một cuộc tranh biện, theo đó nhà thơ khẳng định dẫu vũ trụ có thể vĩnh viễn, thời gian có thể tuần hoàn, nhưng “tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại”
    • Tác giả nhìn thấu sự trôi chảy quá nhanh chóng, một đi không trở lại của thời gian nên cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu là cảm nhận đầy tính mất mát, mỗi khoảnh khắc trôi qua là một sự mất mát, chia lìa: “Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi – Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt”. Mỗi sự vật trong vũ trụ đang từng giây, từng phút ngậm ngùi chia li, tiễn biệt một phần của đời mình. → Cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu, xét đến cùng là do ý thức sâu sắc về “cái tôi” cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời, nâng niu trân trọng từng giây, từng phút của cuộc đời, nhất là những năm tháng tuổi trẻ. Trong hoàn cảnh bình thường của đất nước, đây là một quan niệm và thái độ sống tích cực, thấm đượm tư tưởng nhân văn.
    • Vì thời gian chảy trôi vội vã nên không thể không níu thời gian ở lại nên tác giả muốn được sống “vội vàng” lên để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của mình, tận hưởng những gì mà cuộc đời ban tặng cho mình: “Cho chếnh cháng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng – Cho no nê thanh sắc của thời tươi”. Đó là niềm khát khao sống sôi nổi, mãnh liệt của thanh niên, của tuổi trẻ.

Câu 3: Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả như thế nào? Hãy chỉ ra những nét mới trong quan niệm của Xuân Diệu về cuộc sống, tuổi trẻ, hạnh phúc.

  • Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc được tác giả cảm nhận và diễn tả: đầy màu sắc, tươi trẻ, hình ảnh âm thanh tươi đẹp, đầy sức sống, sôi nổi.
  • Những nét mới trong quan niệm của Xuân Diệu về cuộc sống, tuổi trẻ, hạnh phúc: Đối với Xuân Diệu, thế giới này đẹp nhất, mê hồn nhất là vì có con người giữa tuổi trẻ và tình yêu. Thời gian quý giá nhất của mỗi đời người là tuổi trẻ, mà hạnh phúc lớn nhất của tuổi trẻ chính là tình yêu. Đó là một quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn.

Câu 4: Hãy nhận xét về đặc điểm của hình ảnh, ngôn từ, nhịp điệu trong đoạn thơ cuối của bài thơ. Nhà thơ đã sáng tạo được hình ảnh nào mà anh (chị) cho là mới mẻ, độc đáo nhất?

  • Đặc điểm của hình ảnh, ngôn từ, nhịp điệu trong đoạn thơ cuối của bài thơ: 
    • Hình ảnh trong đoạn thơ cuối gần gũi, quen thuộc mà tươi mới, giàu sức sống, đầy quyến rũ và tình tứ. Đó là những hình ảnh rất táo bạo, đầy cảm giác và có tính sắc dục.
    • Ngôn từ của bài thơ tự nhiên, gần với lời nói thường, nhưng đã được nâng lên thành nghệ thuật. Cảm xúc dào dạt, mãnh liệt đã tạo nên những làn sóng ngôn từ vừa đan vào với nhau, vừa cộng hưởng với nhau theo chiều tăng tiến. Tác giả dùng dồn dập những động từ mạnh, tăng tiến chỉ động tác đắm say; nhiều danh từ chỉ vẻ đẹp thanh tân, tươi trẻ; nhiều tính từ chỉ xuân sắc, nhiều điệp từ, điệp cú pháp có tác dụng nhấn mạnh ý.
    • Nhịp điệu của đoạn thơ dồn dập, sôi nổi, hối hả, cuồng nhiệt.
  • Nhà thơ đã sáng tạo được hình ảnh mới mẻ, độc đáo nhât: "Tháng giêng ngon..., Hỡi xuân hồng...." táo bạo, mãnh liệt → sự say mê cuồng nhiệt của một tâm hồn yêu đời.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Vội vàng để nắm chắc hơn các kiến thức trọng tâm của bài học. 

4. Soạn bài Vội vàng chương trình Nâng cao

Câu 1: Bài thơ được viết như một dòng cảm xúc hối hả tuôn trào, nhưng vẫn tuân theo một bố cục khá rõ ràng, thể hiện mạch triết luận sâu sắc và chặt chẽ. Hãy tìm bố cục ấy?

  • Đoạn 1 (13 câu thơ đầu): Bộc lộ tình yêu cuộc sống trần thế.
  • Đoạn 2 (từ câu 14 đến câu 29): Nỗi băn khoăn về sự ngắn ngủi của kiếp người trước sự trôi qua nhanh chóng của thời gian.
  • Đoạn 3 (còn lại): Lời giục giã cuống quýt, vội vàng để tận hưởng những giây phút tuổi xuân của cuộc đời, của vũ trụ.

Câu 2: Đọc toàn bài, anh (chị) có cảm nhận thế nào về nhạc điệu của bài thơ? Nhạc điệu ấy được tạo ra bằng những thủ pháp gì?

  • Sự tổng hợp của những cảm xúc nồng nàn, hối hả; nhịp thơ sôi nổi, gấp gáp; hơi thở dạt dào…
  • Thủ pháp nghệ thuật tạo ra nhạc điệu cho bài thơ: điệp cú, đảo ngữ, cách ngắt nhịp linh hoạt và có sự chuyển tiếp các thể thơ khác nhau.

Câu 3: Tác giả đã cảm nhận về thời gian như thế nào? Phân tích đoạn từ câu 14 đến câu 24 để làm nổi bật cảm nhận ấy.

  • Cảm nhận về thời gian của thi nhân ở đây gắn liền với mùa xuân và tuổi trẻ của một con người yêu cuộc sống thiết tha, say đắm, nên mang nét riêng của Xuân Diệu rất rõ.

Xuân đường tới, nghĩa là xuân đương qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,

  • Xuân Diệu ý thức rất rõ về sự tàn phá của thời gian và thi nhân sợ sự trôi nhanh của nó. Sự đối lập giữa “đương tới” và “đương qua” ⇒ để từ đó khẳng định về sự đồng nhất giữa mùa xuân và tác giả: “Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất”
  • Thời gian cướp đi mùa xuân cũng có nghã là cướp mất tuổi trẻ của nhà thơ. Đây chính là nỗi xót đau và lo lắng của Xuân Diệu:

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,

Không cho dài thười trẻ của nhân gian,

Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!

  • Qua cảm nhận về thời gian – cũng là qua nỗi băn khoăn của Xuân Diệu trước cuộc đời, ta thấy hiện lên cái đẹp nhất, hấp dẫn nhất trên cõi đời mà nhà thơ khao khát. Đó là tình yêu mùa xuân, yêu tuổi trẻ, yêu cuộc đời tha thiết như muốn sống mãi trong tuổi trẻ, trong mùa xuân của cuộc đời.

Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả dất trời,

Mùa tháng năm đều rướm vị chia phôi,

Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt…

Câu 4: Hình ảnh thiên nhiên, sự sống quen thuộc quanh ta được tác giả cảm nhận và diễn tả một cách hấp dẫn như thế nào? Điều ấy thể hiện quan niệm gì của Xuân Diệu về cuộc sống, tuổi trẻ và hạnh phúc?

  • Chính vì yêu tha thiết cuộc sống đời thường xung quanh mình, Xuân Diệu đã phát hiện ra trong cuộc sống đó những nét đẹp thật tinh tế, đáng yêu, giàu chất thơ.
  • Những hình ảnh quen thuộc trong trần thế: hương đồng cỏ nội, của ong bướm, chim chóc…

Câu 5: Phân tích nghệ thuật sử dụng ngôn từ (điệp từ, tính từ,…) trong đoạn thơ từ câu 31 đến câu 39, qua đó làm nổi bật tuyên ngôn về lẽ sống của Xuân Diệu.

  • Điệp từ: tác giả muốn diễn tả cảm xúc mãnh liệt của một thi sĩ. Cái tôi đã hòa vào cái ta khiến âm điệu của tâm hồn say sưa, chuếch choáng.
  • Tính từ chỉ sắc xuân, trạng thái được dùng khéo léo, chuyển tải được tình yêu mãnh liệt và táo bạo của cái tôi thi sĩ.

Câu 6: Qua bài thơ có thể hình dung cái tôi của Xuân Diệu như thế nào?

  • Có ý thức về giá trị sống cả thể, ý thức nhân bản, nhân văn rất cao.
  • Một niềm tha thiết với cuộc sống trần thế, với niềm vui trần thế
  • Một khát khao sống mãnh liệt và một tâm thế sống cuồng nhiệt.

Câu 7: Học thuộc bài thơ.

5. Hướng dẫn luyện tập

Câu 1. Trong Nhà văn hiện đại, nhà phê bình, nghiên cứu Vũ Ngọc Phan đã viết: "Với những nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân, dù lúc vui hay lúc buồn, Xuân Diệu cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời thấm thía".

Qua phân tích bài thơ Vội vàng, anh (chị) hãy làm sáng tỏ nhận định trên.

Gợi ý trả lời:

Các em có thể tham khảo những gợi ý dưới đây:

  • Ý nghĩa câu nói của nhà phê bình Vũ Ngọc Phan
    • Thơ Xuân Diệu có hai nguồn cảm hứng mới: yêu đương và tuổi xuân.
    • Dù lúc vui hay lúc buồn, Xuân Diệu cũng ru thanh niên bằng giọng yêu đời thấm thía.
  • Phân tích bài thơ Vội vàng để làm sáng tỏ nhận định
    • Trong bài Vội vàng, ý "yêu đương" chưa rõ, cần khai thác cảm hứng "tuổi xuân" (tức tuổi trẻ) để làm bài.
    • Chứng minh rằng, với cảm hứng "tuổi xuân" lúc nào Xuân Diệu cũng là thanh niên với giọng yêu đời thắm thiết. 
      • Lúc vui: đoạn 1 và đoạn 3 đều ru thanh niên bằng giọng yêu đời thắm thiết (chứng minh qua bức tranh thiên nhiên và bức tranh cuộc sống con người; qua sự cuồng nhiệt, hối hả, vội vàng của nhà thơ đến với cuộc sống để "ôm" cuộc sống ấy vào lòng mà tận hưởng).
      • Lúc buồn: đoạn 2: Ngay cả khi lo sợ thời gian trôi nhanh cướp mất tuổi xuân của mình, nhà thơ băn khoăn lo lắng, nhưng trong cái băn khoăn đó vẫn bộc lộ niềm yêu đời, yêu cuộc sống của mình bằng những câu thơ tha thiết với tuổi trẻ và mùa xuân như muốn níu kéo tuổi xuân ở mãi với mình.

6. Một số bài văn mẫu về bài thơ Vội vàng

Vội vàng của Xuân Diệu là một trong những bài đặc sắc nhất của tập Thơ thơ. Đây là tiếng thơ dào dạt của một tâm hồn trẻ lúc nào cũng thèm yêu, khát sống, say đắm cuộc đời, quyến luyến cảnh sắc trần gian, thể hiện một quan niệm sống mới mẻ, tích cực. Để có thể trả lời được những câu hỏi trong SGK cũng như nắm được các nội dung kiến thức cần đạt khi học bài thơ này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

7. Hỏi đáp về bài thơ Vội vàng

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

ZUNIA9
ZUNIA9
 

 

YOMEDIA
AANETWORK
OFF