Soạn bài Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt (Tiếp theo) - Ngữ văn 10

1. Tóm tắt kiến thức bài học

Câu 1: Đọc hai đoạn trích sau và cho biết có những cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ nào (về từ ngữ, về kiểu câu, về biện pháp tu từ) là nét riêng của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.

- Tao mét má nghen! Má ơi thằng Bình nó cởi truồng nè má!

- Chị Hai cho em đi với!

- Tao đi đái chứ đi đâu mà theo!

- Cho em một trái.

- Trái gì, tao làm gì có mà cho.

(Nguyễn Thi - Mẹ vắng nhà)

- Hôm nay sao u về muộn thế? Làm tôi đợi nóng cả ruột.

- Có việc gì thế vậy? (...)

- Thì u hẵng vào trong nhà đã nào (...)

- Thì u hẵng vào ngồi lên giường lên diếc chĩnh chện cái đã nào.

- U đã về ạ! (...)

- Kìa nhà tôi nó chào u (...)

- Nhà tôi nó về làm bạn với tôi đấy u ạ. Chúng tôi phải duyên phải kiếp với nhau... Chẳng qua nó cũng là cái số cả. (...)

- Ừ, thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng...

(Kim Lân  - Vợ nhặt)

Gợi ý:

• Từ ngữ: tao, mét, má, đái, trái, u, hẵng vào, lên giường lên diếc, nhà tôi
• Về kiểu câu: dùng câu nghi vấn, cảm thán, dùng kết cấu thì đặt ở đầu câu:
  • Tao mét má nghen! Má ơi thằng Bình nó cởi truồng nè má!, Có việc gì thế vậy?, Thì u hẵng vào trong nhà đã nào,...
• Về biện pháp tu từ: dùng lối "iếc hóa": lên giường lên diếc 

Câu 2: Trong giao tiếp hằng ngày, để biểu thị sự chắc chắn ở mức độ cao, người Việt có thể dùng những lối diễn đạt rất sinh động. Chẳng hạn, để nói rằng ngày mai chắc chắn trời mưa, chúng ta có thể nói:

- Mai mà không mưa thì tôi đi đằng đầu.

- Gì thì gì mai cũng mưa.

Hãy tìm những cách diễn đạt tương tự.

Gợi ý:

• Các em tự sưu tầm từ những cuộc nói chuyện với mọi người xung quanh.

Câu 3: Thử ghi lại cuộc trò chuyện thân mật giữa anh (chị) với một nhóm bạn cùng lớp trong giờ nghỉ giải lao. Hãy chỉ ra những cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt được thể hiện trong văn bản vừa ghi.

Gợi ý:

• Ví dụ:

An: Bình, mai mày có qua nhà cái Lan học nhóm không vậy hả?

Bình: Tao hông đi cho tụi mày réo inh tai à!

Lan: Vậy mai tụi mày qua sớm, nhà có trái gì thì đem trái đó qua nhá!

Mai: Nhà tao chắc không có trái gì, đem bánh được hông mạy?

An: Thì có cái gì nhét mồm là được.

• Phân tích:
  • Về ngữ âm, chữ viết: hông (biến âm của từ không) , nhá (biến âm của nhé), mạy (biến âm của mày).
  • Về từ ngữ: mày, tụi mày, tao, nhá, mạy.
  • Về kiểu câu: dùng các kiểu câu nghi vấn, câu cảm thán (Bình, mai mày có qua nhà cái Lan học nhóm không vậy hả?; Vậy mai tụi mày qua sớm, nhà có trái gì thì đem trái đó qua nhá!; Nhà tao chắc không có trái gì, đem bánh được hông mạy?)

Câu 4: Khi làm bài văn nghị luận, anh (chị) có nên tuân theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt không? Vì sao?

Gợi ý:

• Khi làm bài văn nghị luận không nên tuân theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt. Vì văn nghị luận là loại văn được viết nhằm xác lập cho người nghe, người đọc một tư tưởng, quan điểm nào đó. Văn nghị luận phải có luận điểm rõ ràng, có lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục. Những tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận phải hướng tới giải quyết những vấn đề đặt ra trong cuộc sống, xã hội thì mới có ý nghĩa.