Soạn bài Lời tiễn dặn - Ngữ văn 10

• Qua tâm trạng đầy đau khổ, rối bời của chàng trai và cô gái, đoạn trích đã khắc hoạ nổi bật tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai, cô gái Thái.

• Kết hợp tự sự và trữ tình.
• Lối diễn đạt mộc mạc, gần gũi với cách nghĩ cách cảm của người Thái, vừa rất chân tình tha thiết.
• Mượn thiên nhiên để biểu lộ tâm trạng

Câu 1: Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng như thế nào? Hãy phân tích những câu thơ, những dẫn chứng thể hiện tâm trạng đó

• Phải tiễn người yêu về với nhà chồng, lòng chàng trai vô cùng đau xót. Thế nhưng trên đường đưa tiễn, chàng trai gọi cô giá là "người đẹp anh yêu", khẳng định tình yêu trong chảng trai vẫn còn thắm thiết. Nhưng cũng có lúc, tình cảm của chảng trai mâu thuẫn với hiện thực khách quan là Chị đang "cất bước theo chồng" (thậm chí đã có con với chồng).
• Lúc tiễn đưa, chàng trai có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài ra giây phút được ở thêm bên người yêu. Anh phải được dặn cô gái đôi câu thì mới "đành lòng" quay gót. Anh muốn ngồi lại bên cô gái, âu yếu  để "ủ lấy hương người" cho mai sau "khi chết", lửa xác (của mình) vẫn đượm hơi người thương yêu. Anh nựng con của cô gái mà như nựng chính con mình. Cách ứng xử ấy nói lên tình thương yêu vô bờ mà Anh dành cho cô gái.

→ Như vậy, lúc tiễn đưa, Chàng trai sống trong tâm trạng dằn vặt, day dứt khổ đau. Phải chăng chính vì thế mà hai câu thơ cuối đoạn như là một sự phá phách. Nó khẳng định cái ý chí quyết tâm đoàn tụ của cả hai người.

Câu 2: Phân tích những câu thơ mô tả hành động, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng. Cách mô tả ấy biểu lộ tình yêu của chàng trai đối với cô gái như thế nào?

• Trong đoạn trích không diễn tả tâm trạng của cô gái nhiều vì đây là đoạn thơ lời của Chàng trai nhưng qua việc thể hiện nội tâm, hành động của chàng trai thì ta cũng nhận ra được nỗi niềm của cô gái như thế nào.
  • Bị ép lấy chồng nỗi oan ức, tủi cực biết đến nhường nào, cô gái ngậm đắng nuốt cay bước đi nhưng bước chân cô cứ cố níu kéo cho dài thêm mong chờ chàng trai, được gặp chàng trai.
  • Cô gái “còn ngoảnh lại” mắt còn “ngoái trông chàng trai” mỗi bước chân như chiếc kim đâm càng sâu vào trái tim cô gái. Người đọc hẳn không khỏi xúc động sót thương cho một cuộc tình đẹp phải chia lìa, chính xã hội ấy cũng đã tiếp tay xây nên bờ vực thẳm giữa hai con người ấy.

Câu 3: Phân tích những câu thơ, những chi tiết thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng cô.

• Ở lại nhà chồng cô gái mà anh yêu, chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị chồng đánh, anh bèn chạy lại ân cần đỡ cô gái dậy và dỗ dành cô: “Dậy đi em, dậy đi em ơi! Dậy rủ áo kẻo bọ, Dậy phủi áo kẻo lấm! Đầu bù anh chải cho, Tóc rối đưa anh búi hộ!’’
• Rồi anh đi chặt tre về làm thuốc cho cô gái uống khỏi đau. Những hành động hết sức chân thành của anh chứng tỏ anh thương cảm người con gái mà anh yêu một cách sâu sắc, anh đã trở thành một chỗ dựa tình cảm cho cô, vực tinh thần cô dậy – cái mà lúc này đây cô rất cần.
• Anh xót xa cho tình cảnh của người yêu và anh quyết tâm đưa cô trở về. Đoạn thơ thể hiện quyết tâm của anh dài đến 22 câu, nó tỉ lệ với lòng dạ và ý chí của nhân vật.
• Ngoài ra, cách đối xử hết sức ân cần, dịu dàng kia của anh cũng đồng thời chứng tỏ sự trân trọng của anh dành cho người yêu của mình – đó cũng chính là cái mà khi về nhà chồng cô gái không hề có được. Thái độ trân trọng đó là nét vẽ hoàn thiện cho bức tranh tình yêu mà chàng trai dành cho người yêu của mình.

Câu 4: Đoạn trích sử dụng rất nhiều câu thơ dùng phép điệp (từ ngữ, hình ảnh, kiểu câu). Hãy tìm và nhận xét giá trị biểu cảm của những câu thơ đó.

• Đoạn trích đã sử dụng lớp lớp những câu thơ đặt theo một số mô hình cấu trúc chung, có những từ ngữ, những hình ảnh được nhắc đi nhắc lại nhiều lần nhằm khẳng định ý chí không có gì có thể lay chuyển được quyết tâm đoàn tụ của nhân vật chính. Việc nhắc đi, nhắc lại nhiều lần ấy còn nhằm thể hiện một cách mạnh mẽ những cảm xúc tưởng như đang trào dâng trong lòng nhân vật cũng chính là đang trào dâng trong lòng người viết.
• Một số ví dụ tiêu biểu như:

"Em đi vừa ngoảnh lại, Vừa đi vừa ngoái trông

Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ

Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi

Tới rừng lá ngón ngóng trông.

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,

Bé xinh hãy đưa anh bồng."

Hay:

"Chết ba năm hình treo còn đó

Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,

Chết thành đất, mọc cây trầu xanh thẳm,

Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,

Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát,

Chết thành hồn, chung một mái, song song."

• Điệp hình ảnh: Cô gái vừa đi vửa ngoảnh lại (khi nói về quyết tâm đưa người yêu trở về chàng trai đã đưa hình ảnh cái chết ra để nói về việc gắn bó giữa hai người son sắt đến cái chết cũng không chia cắt nổi)… Điệp từ ngữ: đợi, chết, yêu nhau…