Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây - Ngữ văn 10

Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn - Một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê - đê.

• Tổ chức ngôn ngữ phù hợp với thể loại sử thi: ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ.
• Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẫy, thủ pháp sánh sánh, phóng đại, đối lập, .... 

Câu 1: Tóm tắt diễn biến trận đánh để so sánh tài năng và phẩm chất của hai tù trưởng.

• Đam Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến nhưng Mtao Mxây còn bỡn cợt chàng mà chưa chịu giao chiến ngay.
• Bước vào cuộc chiến:
  • Hiệp đấu thứ nhất
    • Hai bên lần lượt múa khiên.
    • Mtao Mxây múa trước: tỏ ra yếu ớt và kém cỏi
    • Đam Săn múa khiên: tỏ ra mạnh mẽ, tài giỏi hơn 
    • Kết quả hiệp đấu: Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đăm Săn múa.
  • Hiệp đấu thứ hai
    • Đăm Săn múa khiên: sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng.
    • Kết quả
      • Đam Săn nhờ sự giúp đỡ của Ông Trời đã cắt được đầu của Mtao Mxây.
      • Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đăm Săn về ngôi làng mới

Câu 2: Phân tích những câu nói và hành động của đông đảo nô lệ đối với việc thắng thua của hai tù trưởng để chỉ ra thái độ và tình cảm của cộng đồng Êđê đối với mục đích của cuộc chiến nói chung, đối với người anh hùng sử thi nói riêng.

• Tôi tớ của Đăm Săn: “Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế’’.
• Tôi tớ vô cùng phấn khích, hỏi Đăm Săn đánh chiêng nào để mừng chiến thắng. Điều đó cho thấy họ rất vui mừng, hoan hỉ khi người tù trưởng của mình chiến thắng kẻ thù, làm cho bộ tộc thêm hùng mạnh, giàu có.
• Tôi tớ của Mtao Mxây: khi chủ họ bị Đăm Săn đâm chết thì họ nhất tề, tự nguyện đi theo Đăm Săn. Cả ba lần Đăm Săn hỏi ý kiến (con số 3 là con số tượng trưng, có nghĩa là rất nhiều) thì cả ba lần họ đều khẳng định sẽ đi theo Đăm Săn. Đoàn người đi theo Đăm Săn “đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối’’. Mọi người đều vui mừng trong ngày lễ ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn.
• Thái độ của những tù trưởng khác: Các tù trưởng ở các phương xa đến để chúc mừng Đăm Săn. Từ khắp mọi miền người ta khiêng rượu, khiêng lợn đến để chia vui. Nhà Đăm Săn đông nghịt khách.

→ Miêu tả sự đồng tình của tất cả mọi người, từ tôi tớ đến các tù trưởng, tác giả sử thi đã cho thấy chiến thắng của Đăm Săn có ảnh hưởng đến sự phát triển của cộng đồng. Đó là cuộc chiến vì sự lớn mạnh của bộ tộc và được cộng đồng hoan nghênh.

Câu 3: Thái độ, cách nhìn nhận của tác giả sử thi về ý nghĩa thời đại của cuộc chiến tranh bộ tộc và về tầm vóc lịch sử của người anh hùng trong sự phát triển của cộng đồng.

• Đoạn trích gồm hai phần: một phần kể về cuộc chiến đấu giữa hai tù trưởng, một phần miêu tả lễ ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn. Tác giả sử thi đã say sưa kể về các hoạt động ăn mừng chiến thắng. Trái lại, cuộc chiến được miêu tả một cách chóng vánh, không có cảnh đổ máu ghê rợn hay sự hoang tàn sau cuộc chiến. Điều này cho ta thấy sự đồng tình, ủng hộ của tác giả sử thi đối với người anh hùng Đăm Săn.
• Cuộc chiến mà người anh hùng sử thi Đăm Săn thực hiện không phải là cuộc chiến tranh phi nghĩa mà nó là cuộc chiến vì sự thống nhất và lớn mạnh của cộng đồng tộc người. Do vậy, tầm vóc của người anh hùng Đăm Săn trở thành trung tâm miêu tả, ca ngợi của toàn bộ thiên sử thi.

Câu 4: Phân tích giá trị miêu tả và biểu cảm các câu văn có dùng lối so sánh, phóng đại khi miêu tả nhân vật, khung cảnh của sự việc

Ví dụ đoạn văn: "Đoàn người đông như bầy cà tong... đi cõng nước".

• Nghệ thuật so sánh, cường điệu hồn nhiên. Các đối tượng so sánh thật cụ thể nhưng thật gợi cảm. Đoàn nô lệ đi theo Đăm Săn thật đông thể hiện niềm vui chiến thắng.
• Họ như bầy cà tong (như hươu sao), đặc như bầy... nhưng không phải lao vào chỗ chết, có sức mạnh như mối như kiến (sức mạnh đoàn kết).
• Của cải mang về như ong di chuyển nước, như voi đi chuyển lúa - không chỉ về số lượng mà là những thứ của cải quí.
• Có niềm hạnh phúc mãnh liệt như bầy trai gái... cõng nước.