Lịch sử 10 Ôn tập chương I

• Loài vượn cổ (khoảng 6 triệu năm trước)
  • Có thể đi, đứng bằng 2 chân, dùng tay cầm, nắm, ăn hoa quả, động vật nhỏ.
  • Xương hóa thạch ở Đông Phi, Tây Á, Việt Nam.

• Người tối cổ có quan hệ hợp quần xã hội, sống trong hang động, mái đá hay lều bằng cành cây, da thú; sống quây quần theo quan hệ ruột thịt gồm 5, 7 gia đình đó là bầy người nguyên thủy.
• Thị tộc là nhóm người có khoảng hơn 10 gia đình và có cùng chung một dòng máu. Đứng đầu là tộc trưởng.
• Bộ lạc là tập hợp những thị tộc sống gần nhau sống ở ven sông suối, có quan hệ gắn bó với nhau, mọi của cải sinh hoạt được coi là của chung, cùng làm chung, cùng ăn chung, cùng hưởng thụ như nhau...đứng đầu là tù trưởng và tính “cộng đồng” rất cao.

• Cư dân Tây Á và Ai Cập biết sử dụng đồng sớm nhất, đồng đỏ - khoảng 5500 trước đây.
• Khoảng 4000 năm trước đây nhiều cư dân trên trái đất biết sử dụng đồng thau.
• Khoảng 3000 năm trước đây, cư dân Tây Á và Nam Âu biết  dùng đồ sắt.
• Công cụ kim khí đã mở ra thời đại mới, năng xuất tăng rất nhanh, đây là cuộc cách mạng trong sản xuất.
• Vào buổi đầu thời đại kim khí con người tạo ra một lượng sản phẩm thừa thường xuyên.

Khi xã hội có sản phẩm thừa, một số người lợi dụng chức phận đã chiếm một  phẩm của xã hội làm sản phẩm riêng cho mình.

Tư hữu bắt đầu xuất hiện, quan hệ cộng đồng bắt đầu bị phá vỡ, gia đình thay đổi theo, gia đình phụ hệ  xuất hiện.

Khả năng lao động của các gia đình khác nhau, thúc đẩy sự phân biệt giàu, nghèo .Xã hội nguyên thủy tan vỡ. Con người đứng trước ngưỡng cửa của thời đại xã hội có giai cấp đầu tiên – Xã hội cổ đại.                                           

Trả lời: 

• Ở chặng đầu của quá trình hình thành loài người, có một loài vượn cổ, sống khoảng 6 triệu năm trước đây, đã có thể đứng và đi bằng hai chân, dùng tay để cầm nắm, ăn hoa quả, củ, là và cả động vật nhỏ. Xương hóa thạch của chúng được tìm thấy ở Đông Phi, Tây Á và cả ở Việt Nam.
• Trên đà tiến triển, vượn cổ chuyển biến thành Người tối cổ, bắt đầu từ khoảng 4 triệu năm trước đây.

Câu hỏi 2: Thế nào là bầy người nguyên thủy?

Trả lời: 

• Ở một số loài động vật đã hình thành một cách tự nhiên quan hệ hợp đoàn, có đôi, có đàn và con đầu đàn. Người tối cổ đã có quan hệ hợp quần xã hội: có người đứng đầu, có phân công lao động, mái đá hoặc cũng có thể dựng lều bằng cành cây, dã thú, sống quay quần theo quan hệ ruột thịt với nhau, gồm 5-7 gia đình. Mỗi gia đình có đôi vợ chồng và con nhỏ chiếm một góc lều hay góc hang. Bấy giờ, chưa có quy định xã hội nên người ta gọi những tập hợp quần xã hội đầu tiên này là bầy người nguyên thủy.
• Bầy người nguyên thủy vẫn còn sống trong tình trạng “ăn lông ở lỗ”-một cuộc sống tự nhiên, bấp bênh, triền miên hàng triệu năm.

Câu hỏi 3: Tại sao gọi là "Cuộc cách mạng thời đá mới"?

Trả lời:

• Gọi là "Cuộc cách mạng thời đá mới" vì :
  • Trong thời kì đồ đá mới, kĩ thuật chế tác công cụ đã có sự phát triển vượt bậc (ghè sắc, mài nhẵn đá làm công cụ), con người đã làm ra những công cụ tinh vi hơn, sắc bén hơn, đa dạng và phong phú về chúng loại. Nhờ đó, năng suất lao động tăng lên nhanh chóng. Người ta còn biết đan lưới để đánh cá, biết làm đồ gốm. Từ săn bắn, hái lượm, đánh cá, con người đã tiến tới biết trồng trọt và chăn nuôi.
  • Con người đã biết làm sạch những tấm da thú đế che thân cho ấm, họ còn biết dùng đồ trang sức, sáng tạo nghệ thuật... Cuộc sống của con người có sự cải thiện rõ rệt, nền văn minh cổ đại đã dán hình thành. Những thay đổi này mang tính chất một "cuộc cách mạng". Như vậy, ở thời đá mới, con người đã biết khai thác từ thiên nhiên cái cần thiết cho cuộc sống của mình, chứ không chỉ thu lượm những cái sẵn có trong thiên nhiên.

Câu hỏi 4: Thế nào là "thị tộc" và "bộ lạc"?

Trả lời: 

• Thị tộc: là hình thức cộng đồng xã hội đầu tiên trong lịch sử loài người, bao gồm tập hợp một số người cùng chung huyết thống và có ràng buộc về kinh tế (quan hệ sản xuất). 
• Bộ lạc: gồm các thị tộc khác nhau liên kết lại thành 1 tổ chức xã hội lớn hơn để cùng nhau sinh tồn cùng nhau bảo vệ cộng đồng xã hội gồm nhiều thị tộc khác nhau, họ chọn những người đàn ông mạnh nhất để bảo vệ bộ lạc của mình khỏi nhưng thú dữ, khỏi những sự xâm lăng của bộ lạc khác.

Câu hỏi 5: Do đâu mà có sự xuất hiện tư hữu? 

Trả lời: 

• Trong xã hội, mỗi thành viên có những chức phận khác nhau. Ban đầu, một số người được cử chỉ huy dán binh, chuyên trách về lễ nghi hoặc điều hành các công việc chung của thị tộc, bộ lạc (xây đền, làm nhà, làm đường, đắp đê...). Những người này lợi dụng chức phận để chiếm một phần sản phẩm xã hội cho riêng mình khi chi dùng các công việc chung. Chẳng bao ỉâu, họ có nhiều của cải hơn người khác. Thế là của tư hữu bắt đầu xuất hiện. 

Câu hỏi 6: Sự xuất hiện công cụ bằng kim loại có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời: 

• Từ chỗ dùng những công cụ bằng đá, bằng xương, tre, gỗ, người ta bắt đầu biết chế tạo đồ dùng và công cụ bằng đồng.
• Cư dân Tây Á và Ai Cập biết sử dụng đồng sớm nhất, thoạt tiên là đồng đỏ vào khoảng 5500 năm trước đây. Cách ngày nay khoảng 4000 năm, nhiều cư dân trên Trái Đất đã biết dùng đồng thau.
• Khoảng 3000 năm trước đây, cư dân ở Tây Á và Nam Âu là những người đầu tiên biết đúc và sử dụng đồ sắt.
• Công cụ kim khí đã mở ra một thời đại mới mà tác dụng và năng suất lao động của nó vượt xa thời đại đồ đá. Đặc biệt là công cụ bằng sắt thì không có một công cụ đá nào có thể so sánh được. Nhờ có đồ kim khí, nhất là sắt, người ta có thế khai phá những vùng đất đai mà trước kia chưa khai phá nổi, có thể cày sâu cuốc bẫm, có thể xẻ gỗ đón" thuyền đi biển, xẻ đá làm lâu đài và bản thân việc đúc sắt cũng là một ngành sản xuất quan trọng bậc nhất.
• Đây thực sự là một cuộc cách mạng trong sản xuất. Lần đầu tiên trên chặng đường dài của lịch sử loài người, con người có thể làm ra một lượng sản phẩm thừa.

Câu hỏi 7: Tư hữu xuất hiện đã dẫn tới sự thay đổi trong xã hội nguyên thuỷ như thế nào?

Trả lời: 

• Tư hữu xuất hiện đã dẫn tới sự thay đổi trong xã hội
• Thứ nhất: chế độ tư hữu xuất hiện đã phá vỡ quan hệ cộng đồng vốn bình đẳng theo "nguyên tắc vàng" trong hàng triệu năm trước đó. Từ chỗ mọi thành viên đều bình đẳng trong lao động và phân chia sản phẩm thì nay đã bắt đầu có những bộ phận đặc quyền, chiếm đoạt làm của riêng các của cải (dư thừa của công xã, vì thế mà trở nên giàu có, hình thành đẳng cấp có địa vị, quyền lực và tài sản khác biệt với đại bộ phận còn lại. Đây là cơ sở của bất bình đẳng xã hội, hình thành các giai cấp và đẳng cấp.
• Thứ hai: tư hữu phá vỡ quan hệ cộng đồng, cũng đồng thời tác động đến hình thức tổ chức các gia đình và cơ chế vận hành của nó. Trước đây là các gia đinh mẫu hệ song do sự phát triển địa vị kinh tế, xã hội của người đàn ông mà vị thế của họ trong gia đình được nâng cao, trở thành trụ cột. Từ đó, xuất hiện các gia đình phụ hệ, con cái lấy theo họ cha.

Qua bài học này các em cần phải nắm được các nội dung sau: 

• Sự xuất hiện của loài người qua các thời kì
• Cuộc cách mạng đá mới
• Thị tộc và bộ lạc
• Thời đại kim khí
• Sự xuất hiện của tư hữu và xã hội có giai cấp

Bài này cũng là phần kết thúc của chương I - Xã hội nguyên thủy để bước sang một thời kì mới, một giai đoạn mới xã hội cổ đại phù hợp với quá trình phát triển và lịch sử phát triển của loài người. Mời các em cùng tham gia thi Trắc nghiệm Ôn tập chương I để củng cố kiến thức.

• Câu 1:

  Khoảng 6 triệu năm trước đây xuất hiện loài người như thế nào?

  • A. Loài vượn người
  • B. Người tinh khôn
  • C. Loài vượn cổ 
  • D. Người tối cổ

• Câu 2:

  Việc giữ lửa trong tự nhiên và chế tạo ra lửa là công lao của: 

  • A. Người vượn cổ 
  • B. Người tối cổ 
  • C. Người tinh khôn
  • D. Người hiện đại

• Câu 3:

  Nhờ lao động mà người tối cổ đã làm được gì cho mình trên bước đường tiến hoá? 

  • A. Tự chuyển hoá mình 
  • B. Tự tìm kiếm được thức ăn 
  • C. Tự cải biến, hoàn thiện mình từng bước 
  • D. Tự cải tạo thiên nhiên  

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức và nắm vững hơn về bài học này nhé!

Tham khảo bài học đầu tiên của chương II - Bài 3: Các quốc gia cổ đại phương Đông