Lịch sử 10 Cánh diều Bài 3: Sử học với các lĩnh vực khoa học khác

- Để phục dựng được hoạt động của con người trong quá khứ, Sử học cần kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, như phương pháp lịch sử, phương pháp lô-gíc, xử lí sử liệu (phân tích, tổng hợp), điền đã... . Đồng thời, Sử học cũng khai thác tri thức của nhiều ngành khoa học có liên quan, đặc biệt là khoa học xã hội và nhân văn (Địa lí học, Tôn giáo học, Văn học, Nhân học....).

- Mọi sự kiện, hiện tượng lịch sử diễn ra trong quá khứ đều gắn với những điều kiện tự nhiên và bối cảnh chính trị — xã hội cụ thể. Nhà sử học không thẻ miêu tả, phục dựng lại một cách đầy đủ, toàn diện bức tranh về quá khứ nếu chỉ sử dụng những tri thức hoặc các phương †PHÁD lịch sử đơn thuần.

- Bên cạnh đó, một số đối tượng hị ặc chủ đề nghiên cứu đòi hỏi nhà sử học cần có một nền tảng kiến thức vững chắc về lĩnh vực đó trước khi nghiên cứu chuyên sâu, như lịch sử kinh tế, lịch sử nghệ thuật, lịch sử tôn giáo,...

a) Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn

- Trong số các ngành khoa học xã hội và nhân văn, Sử học là một môn khoa học ra đời sớm, có vị trí, vai trò quan trọng và nỗi Sự hình thành, phát triển của các ngành khoa học xã hội và nhân văn luôn có sự kết nối và gắn liền với tri thức lịch sử. Đồng thời, sự tồn tại và phát triển của Sử học không thẻ biệt lập và tách rời với các ngành khoa học xã hội và nhân văn.

- Tri thức về lịch sử luôn đóng vai trò là một trong những nguồn tri thức nền tảng đối với khoa học xã hội và nhân văn ở mọi lĩnh vực, đặc biệt là trong việc nghiên cứu sự hình thành, biến đổi của các lĩnh vực thuộc đời sống văn hoá và xã hội của con người. Sử học cung cấp những tri thức về bối cảnh, nội dung, tác động, ý nghĩa,... để làm rõ hơn lịch sử hình thành và phát triên của các ngành.

- Trong số các ngành khoa học xã hội và nhân văn, Sử học có mối liên hệ đặc biệt gần gũi với Khảo cô học, Nhân học, Văn học, Địa lí học, Triết học,... trường hợp, mối liên hệ Văn — Sử, Sử — Địa, Sử — Triết,... có sự gắn kết không thẻ tách rời.

Sơ đồ mối liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn

b) các ngành khoa học xã hội và nhân văn với sử học

- Những thông tin của các ngành khoa học xã hội và nhân văn hỗ trợ Sử học tìm hiểu và nghiên cứu lịch sử một cách toàn diện, cụ thể và chính xác hơn.

- Mối liên hệ giữa sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn là mối liên hệ gắn bó, tương hỗ lẫn nhau.

a) Sử học với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ

Mọi ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đều có lịch sử. Muốn biết được lịch sử phát triển của ngành như thế nào (về sự ra đời, các chặng đường phát triển, đặc điểm và thành tựu nôi bật, sự tác động của các phát minh, sáng chế đối với cuộc sống,...), người ta cần đến sự hỗ trợ của Sử học.

b) Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ với Sử học

- Khoa học tự nhiên liên quan đến việc phát minh, phát hiện, mô tả và dự đoán các hiện tượng tự nhiên dựa trên những bằng chứng cụ thể thông qua quan sát, ghi lại quá trình theo dõi, thực nghiệm,... Khoa học tự nhiên và công nghệ có mối quan hệ tương hỗ với Sử học.

So đồ mối liên hệ giữa một số ngành khoa học tự nhiên với Sử học

- Các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ có vai trò quan trọng đối với Sử học trong quá trình sưu tầm, tìm kiếm sử liệu, nghiên cứu, tìm hiểu, tái hiện quá khứ. Các lĩnh vực như Vật lí, Hoá học, Sinh học, Địa lí tự nhiên, Thiên văn học, Toán học, Tin học,... cung cấp dữ liệu rộng lớn và đa dạng cho các nhà sử học. Đó là hệ thống tri thức chuyên ngành, phương pháp nghiên cứu, khái niệm,... Thông qua đó, nhà sử học có thể miêu tả, trình bày lịch sử một cách toàn diện, cụ thẻ và chính xác hơn.

- Các lĩnh vực công nghệ thông tin, viễn thám, hệ thống thông tin địa lí (GIS), trí tuệ nhân tạo, internet vạn vật, thực tại ảo,... hỗ trợ các nhà sử học một cách hiệu quả trong quá trình thu thập và xử lí sử liệu, trình bày và tái hiện quá khứ. Công nghệ và kĩ thuật hiện đại giúp Sử học có thể thực hiện được ; những dự án, nhiệm vụ nan giải trước đây, như tìm dấu vết của các nền văn mỉnh cổ xưa, tái hiện không gian lịch sử, tái tạo hiện vật lịch sử, đo đạc và thiết lập bản đồ di tích trên quy mô lớn, nghiên cứu về nguồn gôc nhân chủng thông qua y - sinh học, giải trình tự gen...

Sơ đồ mối liên hệ giữa một số lĩnh vực công nghệ với Sử học

Câu 1: Hãy nêu mối liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác. 

Hướng dẫn giải

- Sự hình thành, phát triển của các ngành khoa học xã hội và nhân văn luôn có sự kết nối và gắn liền với tri thức lịch sử.

- Sự tồn tại và phát triển của Sử học không thể biệt lập và tách rời với các ngành khoa học và nhân văn.

- Tri thức về lịch sử luôn đóng vai trò là một trong những nguồn tri thức nền tảng đối với khoa học xã hội và nhân văn ở mọi lĩnh vực để làm rõ hơn lịch sử hình thành và phát triển của các ngành.

- Sử học có mối liên hệ đặc biệt gần gũi với Khảo cổ học, Nhân học, Văn học, Địa lí học, Triết học,… Trong nhiều trường hợp, mối liên hệ Văn-Sử, Sử-Địa, Sử- Triết,… có sự gắn kết và giao thoa không thể tách rời.

Câu 2: Hãy nêu mối liên hệ giữa các ngành khoa học xã hội và nhân văn đối với Sử học. Lấy ví dụ và phân tích

Hướng dẫn giải

Mối liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn là mối liên hệ gắn bó, tương hỗ và ngày càng quan trọng trong xu thế phát triển liên ngành, đa ngành của các lĩnh vực khoa học ngày nay.

Ví dụ: Trong quá trình tìm hiểu về nguồn gốc loài người những phát hiện của khảo cổ học về dấu vết của con người từ răng qua đó cả Sử học và Khảo cổ học đều giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện về nguồn gốc của loài người

Câu 3: Hãy nêu vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học. Lấy ví dụ và phân tích.

Hướng dẫn giải

- Khoa học tự nhiên liên quan đến việc phát minh, phát hiện, mô tả và dự đoán các hiện tượng tự nhiên dựa trên những bằng chứng cụ thể thông qua quan sát, ghi lại quá trình theo dõi, thực nghiệm,… Khoa học tự nhiên và công nghệ có mối quan hệ tương hỗ với Sử học.

Ví dụ: trải nghiệm di sản kiến trúc chùa Một Cột - Diên Hựu thời Lý bằng công nghệ thực tế ảo.

Qua đây, công chúng có thể ngắm nhìn những hình ảnh cổ xưa của chùa Một Cột - Diên Hựu, một công trình kiến trúc đặc sắc, biểu tượng nổi bật của Thăng Long - Hà Nội, đồng thời bước vào không gian di sản kiến trúc vàng son thời Lý cách đây 800 năm.

Sau bài học này, giúp các em:

- Giải thích được Sử học là môn khoa học mang tính liên ngành.

- Phân tích được mỗi liên hệ giữa Sử học với các ngành khoa học xã hội và nhân văn khác.

- Nêu được vai trò của các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ đối với Sử học.

- Giải thích được sự hỗ trợ của Sử học đối với các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Cánh diều Chủ đề 2 Bài 3 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Nội dung nào sau đây là một trong những nhân tố chứng minh Sử học là môn khoa học liên ngành?

  • A. Sử học nghiên cứu về toàn bộ đời sống của loài người trong quá khứ trên tất cả các lĩnh vực.
  • B. Sử học do con người sáng tạo ra trên cơ sở nghiên cứu các sự kiện, hiện tượng trong quá khứ. 
  • C. Sử học là ngành khoa học xã hội, gắn liền với đời sống hiện tại của con người. 
  • D. Sử học là ngành khoa học tự nhiên, gắn liền với sự phát triển của xã hội loài người.

• Câu 2:

  Nội dung nào sau đây là mục đích của các nhà sử học khi vận dụng tri thức của các ngành khoa học khác để nghiên cứu lịch sử?

  • A. Chứng minh tính xác thực của các nguồn tư liệu lịch sử. 
  • B. Hiểu đúng và ngày càng đầy đủ hơn về quá khứ của loài người. 
  • C. Chứng tỏ mối quan hệ giữa các ngành khoa học với đời sống. 
  • D. Chứng minh quan hệ giữa hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử. 

• Câu 3:

  Sử học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn có mối quan hệ như thế nào?

  • A. Chỉ Sử học tác động đến các ngành khoa học.
  • B. Quan hệ gắn bó và tương tác hai chiều. 
  • C. Luôn tách rời và không có quan hệ với nhau. 
  • D. Quan hệ một chiều, không tác động qua lại. 

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Cánh diều Chủ đề 2 Bài 3 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục 1 trang 19 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 2.1 trang 20 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 2.2 trang 21 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 3.1 trang 22 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 3.2 trang 24 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Luyện tập 1 trang 24 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Luyện tập 2 trang 24 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Vận dụng trang 24 SGK Lịch sử 10 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!