Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 13: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á thời cổ – trung đại

a) Vị trí địa lí

- Đông Nam Á là khu vực có diện tích khoảng 4,5 triệu km², nằm ở phía đông nam châu Á, ngày nay gồm các nước Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia, Thái Lan, Mi-an-ma, Ma-lai-xi-a, Xin-ga-po, In-đô-nê-xi-a, Phi-líp-pin, Bru-nây, Đông Ti-mo.

- Đông Nam Á là giao điểm của các đường giao thông quốc tế từ bắc xuống nam, từ đông sang tây, là cầu nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, thuận lợi cho việc phát triển các mối quan hệ, giao lưu kinh tế quốc tế.

b) Điều kiện tự nhiên, khí hậu

- Địa hình Đông Nam Á gồm hai bộ phận: Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo. Đông Nam Á lục địa bị chia cắt bởi các dãy núi, giữa các dãy núi là các thung lũng rộng, màu mỡ. Nơi đây có hệ thống sông ngòi dày đặc như sông Mê Công, sông Hồng, sông Mê Nam,... lưu lượng nước lớn, hàm lượng phù sa cao, tạo nên những vùng đồng bằng rộng lớn.

- Đông Nam Á hải đảo là nơi tập trung nhiều đảo lớn và đồi núi. Một số đồng bằng ở các đảo Ca-li man-tan, Xu-ma-tra,... có thêm các khoáng chất từ dung nham núi lửa được phong hoá.

- Đại bộ phận Đông Nam Á nằm trong vùng khí hậu gió mùa nóng ẩm. Gió mùa kèm theo mưa nhiệt đới đã cung cấp đủ nước cho sinh hoạt và sản xuất của con người.

a) Cư dân, tộc người

- Cư dân thuộc tiểu chủng Đông Nam Á, mang đặc điểm của cả hai đại chủng tộc là Môn-gô-lô-ít da vàng và Ô-xtra-lô-ít da ngăm đen. Tiểu chủng Đông Nam Á gồm hai nhóm chính: In-đô-nê-diên và Nam Á.

- Đông Nam Á có nhiều dân tộc khác nhau, tạo nên sự đa dạng về sắc tộc. Tuy vậy, các dân tộc vẫn có nhiều nét gần gũi, tương đồng trên nền tảng văn hoá bản địa Đông Nam Á. Cộng đồng dân cư sống gắn kết trên cơ sở gia đình, dòng họ và làng xã.

b) Tổ chức xã hội

- Xã hội Đông Nam Á thời cổ mang tính liên kết cộng đồng chặt chẽ.

- Quá trình hình thành nhà nước của các quốc gia ở Đông Nam Á đồng thời là quá trình tiếp biến những giá trị văn hoá Trung Quốc và Ấn Độ, hình thành thiết chế chính trị và mô hình tổ chức xã hội vừa mang tính bản địa, vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của các mô hình thiết chế chính trị Ấn Độ, Trung Quốc (cả ở cấp độ mô hình nhà nước đến thiết chế xã hội). 

a) Ảnh hưởng của văn hoá Trung Quốc

- Văn hoá Trung Quốc được cư dân Đông Nam Á tiếp nhận có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau.

- Quốc thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trướng xuống Đông Nam Á, tạo ra sự tiếp xúc văn hoá cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hoá.

- Nho giáo, Đạo giáo được du nhập, trở thành một bộ phận trong tư tưởng, văn hoá của cư dân Đông Nam Á.

Một lớp học ở Việt Nam thế kỉ XIX

b) Ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ

- Văn hoá Ấn Độ theo chân các thương gia và tu sĩ được truyền đến Đông Nam Á. 

- Chữ viết của Ấn Độ được một số quốc gia cổ ở Đông Nam Á lấy làm cơ sở để sáng tạo chữ viết riêng. Kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ cũng ảnh hưởng sâu sắc đến các nước Mi-anma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, Việt Nam. 

Chùa Vat Xiêng Thông ở thành phố Luông Pha-băng (Lào)

Câu 1: Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào với sự hình thành văn minh Đông Nam Á?

Hướng dẫn giải 

- Đông Nam Á bao gồm 2 khu vực riêng biệt là Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo. Đại bộ phận khu vực nằm trong khí hậu nhiệt đới gió mùa, lượng mưa hằng năm lớn.

- Thuận lợi cho sự phát triển của cây lúa nước và nhiều cây trồng khác. Đông Nam Á được mệnh danh là “cái nôi” của nền văn minh lúa nước và là quê hương của nhiều loại cây gia vị, hương liệu khác.

- Bên cạnh nền kinh tế nông nghiệp lúa nước, ở Đông Nam Á có nhiều quốc gia có nền kinh tế thương nghiệp phát triển do những đặc trưng về vị trí địa lý.

Câu 2: Văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng như thế nào đến khu vực Đông Nam Á?

Hướng dẫn giải

- Từ khóa thế kỉ III TCN – II TCN, Trung Quốc thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trường xuống Đông Nam Á.

- Điều này đã tạo ra sự tiếp xúc văn hóa cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hóa. Nho giáo, Đạo giáo được du nhập, trở thành 1 bộ phân trong tư tưởng văn hóa ở Đông Nam Á.

- Việc người Trung Quốc di dân xuống khu vực Đông Nam Á cũng góp phần truyền bá và lan tỏa thành tựu văn minh Trung Hoa xuống khu vực này.

- Tuy nhiên cư dân Đông Nam Á tiếp thu một cách có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau.

Sau bài học này, giúp các em:

- Phân tích được tác động của vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành và khái quát được cơ sở xã hội của văn minh Đông Nam Á cổ - trung đại.

- Nêu được những ảnh hưởng từ văn hoá Trung Quốc, Ấn Độ đối với nền văn minh này.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 4 Bài 13 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Tại Đông Nam Á, người ta đã tìm thấy dấu vết cư trú của con người từ

  • A. thời đồ đồng.        
  • B. đầu Công nguyên.     
  • C. thời đồ đá.      
  • D. thời đồ sắt. 

• Câu 2:

  Dựa vào yếu tố tự nhiên nào, cư dân Đông Nam Á từ xa xưa đã biết trồng lúa và nhiều loại cây ăn quả, ăn củ khác?

  • A. Mùa khô tương đối lạnh, mát.   
  • B. Mùa mưa tương đối nóng.
  • C. Gió mùa kèm theo mưa.   
  • D. Khí hậu mát, ẩm. 

• Câu 3:

  Các nước Đông Nam Á chịu ảnh hưởng nhiều nhất của văn hóa nước nào?

  • A. Ấn Độ.   
  • B. Triều Tiên.    
  • C. Nhật Bản.  
  • D. Trung Quốc. 

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 4 Bài 13 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục I.1 trang 78 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục I.2 trang 78 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.1 trang 78 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.2 trang 79 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục III.1 trang 79 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục III.2 trang 80 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập 1 trang 80 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập 2 trang 80 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng trang 80 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 1 trang 78 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 2 trang 78 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 3 trang 81 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 4 trang 81 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 5 trang 82 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 6 trang 82 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!