Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Bài 11: Các cuộc Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại

a) Bối cảnh lịch sử

- Từ thế kỉ XIV – XV, ở Tây Âu, công trường thủ công ra đời thay thế cho phường hội giúp nâng cao năng suất lao động tăng nhanh.

- Từ thế kỉ XVII – XVIII, các cuộc cách mạng tư sản nổ ra và giành được thắng lợi ở nhiều quốc gia Tây Âu và Bắc Mỹ.

- Diễn ra từ nữa sau thế kỉ XVIII đến đầu thế kỉ XIX. Bắt nguồn từ nước Anh sau đó lan rộng ra nhiều quốc gia khác.

b) Thành tựu tiêu biểu

- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra đầu tiên ở ngành dệt với nhiều phát minh quan trọng. Trong đó sự ra đời của máy hơi nước có ý nghĩa hết sức quan trọng.

- Ngành luyện kim và giao thông vận tải cũng đạt được nhiều thành tựu quan trọng.

- Đặc điểm của cuộc CMCN lần 1: Sử dụng năng lượng nước, máy hơi nước và cơ giới hóa sản xuất.

James Watt sinh ngày 19 tháng 1 năm 1736 tại thị trấn Greenock, Scotland. Ngay cả ở tuổi thiếu niên, James đã bắt đầu quan tâm đến các thí nghiệm thiên văn học và hóa học. Năm 1769, ông đã nhận được bằng sáng chế với trọng tâm là "cách giảm tiêu thụ hơi trong động cơ hơi nước". James nghiên cứu sâu sắc và nỗ lực cải tiến các loại động cơ hơi nước khác nhau. Ông đã tạo ra động cơ hơi nước đầu tiên của mình vào năm 1774. Năm 1782, nhà khoa học đã tạo ra một động cơ hơi nước với hành động kép xoay liên tục, sau này được gọi là tên của ông. Động cơ có tầm quan trọng lớn, vì nó góp phần chuyển đổi sang sản xuất máy trong công nghiệp.

Ngành luyện kim: Phương pháp luyện kim “put đinh”

Phương pháp luyện kim “put đinh” (nhào trộn) dùng luồng không khí làm nóng chảy quặng để luyện thành sắt. Nhờ phương pháp này mà việc luyện quặng được đơn giản hóa, sắt được sản xuất ra nhiều, được dùng để sản xuất máy móc và đồ dùng sinh hoạt.

Goerge Stephenson sinh ngày 9/6/1781 tại Northumberland, Anh trong một gia đình công nhân mỏ. Khi trước làm việc dưới hầm mỏ, Stephenson đã từng quen thuộc với các loại máy hơi nước của James Watt, rồi theo các ý tưởng của Murdock và Trevithick, Stephenson chế tạo một đầu tầu kéo được 90 tấn trên quãng đường 85 dậm. Stephenson chế tạo tiếp chiếc xe thứ hai rồi chiếc thứ ba, nặng 4 tấn rưỡi, bánh xe có đường kính 1.42 mét. Chiếc thứ ba này có tên là Rocket và được cho chạy vào năm 1830, mở đầu ngành hỏa xa. Trong những lần thử ban đầu, chiếc Rocket chở được 36 hành khách và chạy với tốc độ 30 dậm một giờ.

Cha đẻ phát minh tàu hơi nước đầu tiên trên thế giới Robert Fulton sinh ra tại một trang trại tại Little Brain, tiểu bang Pennsylvania, Hoa Kỳ

Năm 1803 Fulton đóng xong con tàu động cơ hơi nước 8 mã lực. Ngày 9/1/1803 con tàu hạ thủy. Ngày 17/8/1807, con tàu Klemol hạ thủy.

Fulton qua đời năm 1815 do nhiễm trùng ngực nặng do cảm lạnh.

a) Bối cảnh lịch sử

- Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai diễn ra từ thập niên 70 của thế kỉ XIX đến năm 1914. Khởi nguồn từ nước Mỹ.

- Quá trình công nghiệp hóa đang diễn ra mạnh mẽ thể hiện ở ngành điện, vận tải, hóa học, sản xuất thép…

- Từ đầu thế kỉ XVIII- đến giữa thế kỉ XIX, các ngành khoa học Vật Lý, Hóa học, Sinh học… đạt được nhiều thành tựu to lớn. Quan trọng nhất là sự ra đời của điện và động cơ đốt trong.

b) Thành tựu tiêu biểu

Máy phát điện một chiều của G.Đi-na-mô

Chiếc ô tô đầu tiền sử dụng động cơ xăng của G. Đai-lơ

a) Kinh tế

- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai đã thúc đẩy quá trình thị trường hóa nền kinh tế thế giới.

- Nền sản xuất lớn bằng máy móc đã giải phóng sức lao động, làm thay đổi cách thức lao động của con người.

b) Xã hội

- Cách mạng công nghiệp cận đại đã có những tác động mạnh đưa đến những chuyển biến tích cực lớn lao trong đời sống văn hóa

- Cách mạng công nghiệp cũng tạo ra những tác đông tiêu cực như: Ô nhiễm môi trường, bóc lột lao động phụ nữ và trẻ em

c) Văn hoá

Thành tựu của hai cuộc cách mạng công nghiệp đã thúc đẩy quan hệ quốc tế, giao lưu và kết nối văn hoá toàn cầu. Đời sống vật chất và tỉnh thần của người dân ở các nước tư bản cũng được nâng cao thể hiện qua đời sống văn hoá phong phú, đa dạng, hiện đại với sự xuất hiện của điện ảnh, điện thoại,... Đặc biệt, các cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai cũng đưa đến hình thành một lối sống, tác phong công nghiệp gắn với quá trình công nghiệp hoá.

Câu 1: Vì sao Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra đầu tiên ở nước Anh

Hướng dẫn giải

Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra đầu tiên ở nước Anh vì những lí do sau:

- Anh là nước đầu tiên tiến hành cuộc cách mạng công nghiệp do cách mạng tư sản nổ ra và thành công sớm.

- Anh có nguồn khoáng sản dồi dào, có lợi thế về vốn, nhân công và kĩ thuật.

- Cách mạng công nghiệp ở Anh bắt đầu từ những năm 60 của thế kỉ XVIII và kết thúc vào những năm 40 của thế kỉ XIX với những phát minh kĩ thuật đầu tiên trong ngành dệt.

Câu 2: Nêu thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất

Hướng dẫn giải

Những thành tựu cơ bản của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất:

- Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ chế tạo ra chiếc máy kéo sợi Gien-ni.

- Năm 1785, Ét-mơn Các-rai cho ra đời máy dệt vải chạy bằng sức nước, làm tăng năng suất dệt lên tới 40 lần so với dệt tay.

- Năm 1782, Giêm Oát chế tạo thành công máy hơi nước, góp phần tăng tốc độ sản xuất và năng suất lao động.

- Năm 1885, H. Bét-xơ-me phát minh ra lò cao có khả năng luyện gang lỏng thành thép.

- Năm 1814, chiếc đầu máy xe lửa đầu tiên chạy bằng hơi nước ra đời góp phần thúc đẩy ngành giao thông vận tải phát triển.

- Đến thế kỉ XIX, hệ thống đường sắt ở Tây Âu và Bắc Mĩ phát triển mạnh.

- Năm 1807, R. Phơn-tơn chế ra tàu thủy chạy bằng hơi nước.

Câu 3: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại đã tác động đến các lĩnh vực xã hội và văn hóa như thế nào

Hướng dẫn giải

- Về xã hội:

+ Các cuộc cách mạng công nghiệp đã thúc đẩy quá trình đô thị hóa, hình thành nhiều đô thị quy mô lớn.

+ Cơ cấu xã hội thay đổi, hình thành hai giai cấp cơ bản: tư sản và vô sản.

+ Sự bóc lột của tư sản đã dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản, tạo điền đề cho cách mạng xã hội chủ nghĩa.

- Về văn hóa:

+ Thúc đẩy quan hệ quốc tế, giao lưu và kết nối văn hóa toàn cầu.

+ Đời sống tinh thần của người dân ở các nước tư bản cũng được nâng cao.

+ Đưa đến hình thành một lối sống, tác phong công nghiệp gắn liền với quá trình công nghiệp hóa.

Sau bài học này, giúp các em:

- Trình bày được những nét chính về bối cảnh lịch sử diễn ra các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại

- Nêu được những thành tựu tiêu biểu của các cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất và lần thứ hai

- Hiểu được ý nghĩa và phân tích được những tác động của các cuộc cách mạng công nghiệp đối với sự phát triển kinh tế văn hóa xã hội. Từ đó có thái đội đúng đắn với những thành quả của các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 3 Bài 11 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất trên thế giới được bắt đầu trong lĩnh vực nào dưới đây?

  • A. Luyện thép.  
  • B. Công nghiệp luyện kim.
  • C. Giao thông vận tải.        
  • D. Ngành dệt. 

• Câu 2:

  Anh là nước đầu tiên trên thế giới tiến hành Cách mạng công nghiệp thế kỉ XVIII – XIX vì

  • A. có điều kiện đủ về vốn, nhân công, cách mạng tư sản nổ ra sớm.
  • B. có nguồn nhân lực kĩ thuật cao, lực lượng các nhà khoa học đông đảo.
  • C. có nguồn nhân lực kĩ thuật cao, đủ điều kiện để đẩy mạnh sản xuất. 
  • D. cách mạng tư sản nổ ra sớm, thu được nhiều lợi nhuận trong chiến tranh.

• Câu 3:

  Phát minh máy hơi nước của Giêm Oát (1784) có ý nghĩa, tác động như thế nào về kinh tế?

  • A. Làm tốc độ sản xuất và năng suất lao động tăng.
  • B. Quá trình lao động ngày càng được xã hội hóa cao.
  • C. Điều kiện lao động của công nhân được cải thiện. 
  • D. Phát minh mở đầu cho cuộc cách mạng công nghiệp. 

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo Chương 3 Bài 11 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục I.1 trang 67 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 1 mục I.2 trang 68 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 2 mục I.2 trang 68 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.1 trang 68 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.2 trang 69 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 1 mục III trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi 2 mục III trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập 1 trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập 2 trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng 1 trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng 2 trang 70 SGK Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 1 trang 63 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 2 trang 63 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 3 trang 64 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 4 trang 65 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 5 trang 65 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 6 trang 66 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu 7 trang 67 SBT Lịch sử 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!