Hướng dẫn soạn Phương pháp tả người

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Cách tả người và hình thức, bố cục của một đoạn, một bài văn tả người.

2. Kĩ năng quan sát, lựa chọn, trình bày khi viết bài làm văn tả người.

II. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI

1. Đọc các đoạn văn của Võ Quảng, Lan Khai, Kim Lân.

2. Trả lời các câu hỏi:

a) Mỗi đoạn văn đó tả ai?

– Đoạn văn của Võ Quảng tả dượng Hương Thư – người chèo thuyền vượt thác.

– Đoạn văn của Lan Khai tả chân dung của Cai Tứ – một ông cai gian giảo.

– Đoạn văn của Kim Lân tả Quắm Đen và ông Cản Ngũ – hình ảnh hai người trong sới vật.

Những người được tả có đặc điểm nổi bật:

– Đoạn văn của Võ Quảng: về ngoại hình

– Đoạn vãn của Lan Khai: về các bộ phận của khuôn mặt

– Đoạn văn của Kim Lân: về hoạt động

Đặc điểm đó được thể hiện qua:

– Các từ so sánh: như tượng đồng đúc, hiệp sĩ ; qua các động từ chỉ hoạt động: cuồn cuộn, cắn chặt, ghì. (Võ Quảng)

– Các tính từ: thấp, gầy, vuông, hóp, lổm chồm, gian hùng, tối om ; các động từ: dòm, giấu giếm, đậy điệm, toe toét. (Lan Khai)

– Các động từ: lăn xả, lấn lướt, vờn, dứ, thoắt, hiển, hoá, chúi xuống, bọc lên, nhấc hổng, luồn ; các tính từ: ráo riết, lắt leo, hóc hiểm, lờ ngờ, chậm chạp, lúng túng, loay hoay. (Kim Lân)

b) Trong các đoạn văn trên, các đoạn văn của Võ Quảng và Lan Khai tập trung khắc hoạ chân dung nhân vật, đoạn văn của Kim Lân tả người gắn với công việc. Yêu cầu lựa chọn chi tiết và hình ảnh do đó cũng có những điểm khác nhau: tả chân dung thường gắn với hình ảnh tĩnh, do đó có thể sử dụng danh từ, tính từ, động từ ; còn tả hoạt động của người thường thiên về sử dụng các động từ.

c) Đoạn văn thứ ba gần như một bài văn miêu tả hoàn chỉnh có ba phần:

– Phần một (Mở bài): Từ đầu đến nổi lên ầm ầm. Giới thiệu chung về quang cảnh nơi diễn ra hội vật.

– Phần hai (Thân bài): Từ Ngay nhịp trống đầu đến có buộc sợi dây quanh bụng vậy. Diễn biến của keo vật.

– Phần ba (Kết bài): Từ Các đô ngồi quanh đến hết. Cảm nghĩ và nhận xét về keo vật.

Nếu phải đặt tên cho bài văn này, có thể đặt là: “Keo vật”, hoặc “Kết cục bất ngờ”,…

III. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

1. Các chi tiết tiêu biểu sẽ lựa chọn khi miêu tả:

– Một em bé chừng 4-5 tuổi: mắt đen tròn ngây thơ, môi đỏ như son, chân tay mũm mĩm, miệng cười toe toét, nước da trắng mịn, nói chưa sõi,…

– Một cụ già: tóc trắng da mồi, cặp mắt tinh anh, dáng vẻ chậm chạp hoặc nhanh nhẹn, giọng nói trầm ấm,…

– Cô giáo đang say sưa giảng bài trên lớp: giọng nói trong trẻo, cử chỉ âu yếm ân cần, đôi mắt lấp lánh khích lệ,…

2. Lập dàn ý (cơ bản) cho bài văn miêu tả một trong các đối tượng trên. Nếu lập dàn ý bài văn miêu tả cô giáo đang say sưa giảng bài trên lớp, cần tập trung thể hiện các yếu tố sau:

– Mở bài : Giới thiệu khung cảnh lớp học, tên cô giáo hoặc tên môn học.

– Thân bài: Miêu tả những nét tiêu biểu về cử chỉ, hình dáng, điệu bộ, biểu hiện sư phạm của cô giáo… gắn với diễn biến của bài học hoặc giờ học.

– Kết bài : Nêu cảm nghĩ của em vể cô giáo qua giờ học đó.

3. Nếu viết, em sẽ thêm vào những chỗ có dấu (…) trong đoạn văn là:

– tôm (hoặc cua) luộc, bị chín nắng…

– ông tượng, ông tướng…

Ông Cản Ngũ được miêu tả trong tư thế chuẩn bị bước vào keo vật.

I. Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người

Câu 1: Đọc các đoạn văn (SGK)

Câu 2: Trả lời các câu hỏi

a. Cả 3 đoạn văn trên đểu tả về con người

- Đoạn 1: Hình ảnh dượng Hương Thư.

·         Như pho tượng đồng đúc.

·         Các bắp thịt cuồn cuộn.

·         Hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào như một hiệp sĩ.

--> dượng Hương Thư hiện lên mạnh mẽ, oai phong, hùng dũng. Khắc hoạ nổi bật vẻ hùng dũng, sức mạnh phi thường của con người trong lao động.

- Đoạn 2: Hình ảnh Cai Tứ

·         Thấp và gầy, độ tuổi 45, 50.

·         Mặt vuông nhưng hai má hóp lại.

·         Cặp lông mày lổm chổm trên gò xương, lấp lánh đôi mặt gian hùng.

·         Mũi gồ sống mương.

·         Bộ ria mép ... cố giấu giếm, đậy điệm cái mồm toe toét tối om.

·         Đỏm đang mấy chiếc răng vàng hợm của.

--> Qua đoạn văn ta thấy Cai Tứ là kẻ xương xẩu, xấu xí, tham lam. Khắc hoạ đậm nét, sinh động hình ảnh một con người gian xảo.

- Đoạn 3: Tả về ông Cản Ngữ và Quắm Đen trong 1 keo vật. Hình ảnh hai đô vật trong một keo vật hấp dẫn, sống động như đang diễn ra trước mắt người đọc.

b. Đoạn (2) tập trung khắc họa chân dung nhân vật chủ yếu sử dụng các danh từ, tính từ. Đoạn (1), (3) tả người gắn với công việc, chủ yếu dùng các động từ và tính từ.

c. Đoạn văn (3) gần như một bài miêu tả hoàn chỉnh, có bố cục 3 phần:

- Phần mở đầu (từ đầu đến "nổi lên ầm ầm"): giới thiệu khái quát về quang cảnh của sới vật, hai đô vật.

- Phần thân bài (từ "Ngay nhịp trống đầu" đến "sợi dây ngang bụng vậy"): tả những diễn biến cụ thể của keo vật giữa Quắm Đen và ông Cản Ngũ.

- Phần cuối (từ "Các đô ngồi quanh sới" đến hết): đánh giá, nêu cảm nhận về keo vật.

Đoạn văn trích trong truyện Ông Cản Ngũ của Kim Lân, có thể đặt tên: Một keo vật; Ông Cản Ngũ đánh bại Quắm Đen; ...

II. Luyện tập

Câu 1: Chi tiết tiêu biểu khi miêu tả:

- Miêu tả em bé:

·         Thân hình mũm mĩm

·         Da trắng hồng

·         Mắt đen lóng lánh

·         Môi đỏ chon chót...

- Miêu tả cụ già:

·         Da nhăn nheo, có những đốm đồi mồi

·         Tóc bạc như mây trắng

·         Mắt lờ đờ, đeo kính khi đọc sách

·         Miệng móm mém

- Cô giáo đang giảng bài (tả người đang hoạt động):

·         Cô giáo dạy môn gì?

·         Giờ học về nội dung gì?

·         Giọng cô giảng bài ra sao?

·         Khi giảng, cô biểu lộ sắc thái như thế nào? (nét mặt, cử chỉ, giọng nói,…)

·         Cô viết bảng, nét chữ, ...

Câu 2:

- Mở bài: giới thiệu về đối tượng miêu tả, định hướng hình thức tả – chân dung hay hoạt động.

- Thân bài: tả chi tiết theo thứ tự – có thể là thứ tự theo sự quan sát hay thứ tự diễn biến trước sau hoặc kết hợp cả hai, chú ý tập trung vào các đặc điểm riêng, làm nổi bật đối tượng được tả.

- Kết bài: nhấn mạnh ấn tượng về người được tả, nêu cảm nhận hoặc đánh giá.

Câu 3: Từ cần điền được in đậm

Trên thềm cao, ông Cản Ngũ ngồi xếp bằng trên chiếu đậu trắng, cạp điều. Ông ngồi một mình một chiếu; người ông đỏ như con tôm luộc, to lớn, lẫm liệt, nhác trông không khác gì ông tượng ở trong đền. Đầu ông buộc một vuông khăn màu xanh lục giữ tóc, mình trần, đóng khố bao khăn vát.

Phương pháp viết một đoạn văn, bài văn tả người

Câu 2 (trang 61 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

a. – Đoạn 1 : tả dượng Hương Thư về ngoại hình. Như tượng đúc đồng, hiệp sĩ.

   - Đoạn 2 : tả Cai Tứ về các bộ phận của khuôn mặt.

       + Thấp, gầy, tuổi độ 45, 50.

       + Mặt vuông, má hóp, mắt, mũi, bộ râu, cái miệng, răng.

   - Đoạn 3 : tả ông Cản Ngũ và Quắm Đen trong một keo vật.

b. Đoạn 1 và 2 tập trung khắc họa chân dung nhân vật. Gắn với hình ảnh tĩnh, có thể sử dụng danh từ, tính từ.

   Đoạn 3 tả người gắn với công việc. Thường sử dụng các động từ.

c. Đoạn 3 :

   - Mở bài (từ đầu ... nổi lên ầm ầm) : giới thiệu về quang cảnh diễn ra hội vật.

   - Thân bài (tiếp ... sợi dây ngang bụng vậy): diễn biến cụ thể của keo vật.

   - Kết bài (còn lại) : đánh giá, cảm nhận về keo vật.

   Có thể đặt tên cho bài văn này : “Keo vật”, “Chiến thắng trên sàn vật” ...

Luyện tập

Câu 1 (trang 62 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2): Các chi tiết tiêu biểu :

Tả em bé 4-5 tuổiTả cụ già cao tuổiTả cô giáo giảng bàiThân hình, làn da mịn, đôi mắt trong, môi đỏ, lời nói bập bẹ, ...Tóc trắng, da nhăn sạm, dáng vẻ đi đứng, mắt kém, nói năng,...Giọng nói, cử chỉ, ánh nhìn, dáng đứng, ngồi, cách viết, hướng dẫn,...

Câu 2 (trang 62 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

   Mở bài : Giới thiệu chung về đối tượng.

   Thân bài : Tả chi tiết về các đặc điểm tiêu biểu của mỗi đối tượng như trong bảng

   Kết bài : Cảm nghĩ của em về người em tả.

Câu 3 (trang 62 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2): Ông Cản Ngũ được miêu tả trong tư thế chuẩn bị bước vào sàn keo vật.

   (1) tôm luộc

   (2) ông tượng