Phân tích thân phận và con đường đến với hạnh phúc của Tấm trong truyện Tấm Cám

Trong số những giá trị tinh thần nuôi dưỡng và tắm mát tuổi thơ của mỗi một con người Việt Nam, thế giới cổ tích luôn được xem là chiếc nôi diệu kì chứa đựng những bài học sâu sắc, ý nghĩa. Một trong những câu chuyện quen thuộc thể hiện rõ điều này là truyện cổ tích "Tấm Cám". Thông qua việc làm nổi bật thân phận và con đường đến với hạnh phúc của nhân vật Tấm, tác giả dân gian đã gửi đến người đọc bao thế hệ những quan niệm về sự chiến thắng của những điều tốt đẹp trước cái xấu, cái ác.

Qua những trang truyện, độc giả có thể thấy được Tấm hiện lên với thân phận bất hạnh. Trước hết, đó là một cô gái mồ côi mẹ, sau đó người cha cũng qua đời. Sống chung với dì ghẻ và Cám, cô Tấm đã phải trải qua rất đắng cay, khổ cực. Đặt thân phận Tấm trong mối quan hệ "dì ghẻ - con chồng", chúng ta mới thấy hết những thiệt thòi, bất hạnh. Ông cha ta đã từng nói:

"Mấy đời bánh đúc có xương
Mấy đời dì ghẻ lại thương con chồng"

Câu ca đã thể hiện rõ mâu thuẫn giữa mối quan hệ "mẹ ghẻ - con chồng" tồn tại trong xã hội lúc bấy giờ. Bởi vậy, trong khi Cám được tận hưởng những điều tốt đẹp, nhận được sự yêu thương, chiều chuộng thì Tấm phải chịu đựng sự cay nghiệt, ghẻ lạnh của người dì. Tấm phải làm việc quần quật suốt ngày đêm, bị bóc lột về thể xác cũng như tinh thần. Để ngăn không cho Tấm đi dự hội, mẹ con Cám đã bày mưu trộn lẫn thóc và gạo. Khi thấy Tấm ngày ngày chăm sóc cá Bống như một niềm an ủi, mẹ con Cám đã giết chết cá Bống, thậm chí là nhẫn tâm chặt đứt cây cau, để đạt được tham vọng xấu xa của bản thân mà tước đoạt sinh mạng của Tấm.

Số phận của Tấm còn thể hiện rõ mâu thuẫn giữa cái thiện - cái ác tồn tại trong xã hội lúc bấy giờ. Không chỉ bóc lột sức lao động của Tấm, mẹ con Cám còn tước đoạt đi những niềm an ủi tinh thần nhỏ nhoi như giết chết cá bống - người bạn mà Bụt ban cho Tấm, và thậm chí là rắp tâm chặt đứt cây cau để hại Tấm nhằm tước đi hạnh phúc cá nhân của cô gái mồ côi tội nghiệp.

Nhưng đến cuối cùng, Tấm đã giành lại và bảo vệ được hạnh phúc của chính mình. Vậy con đường đến với hạnh phúc của Tấm đã diễn ra như thế nào? Trước hết, hạnh phúc đến với Tấm là bởi sự hiền lành, lương thiện, chăm chỉ nên được Bụt giúp đỡ. Khi bị mẹ con Cám hành hạ, Tấm chỉ biết ôm mặt khóc nức nở, thể hiện sự đuối thế, yếu đuối trước những điều xấu xa, độc ác. Những lúc như vậy, ông Bụt đột nhiên hiện ra, đem theo phép màu giúp đỡ cô gái mồ côi hiền lành, bất hạnh như gọi đàn chim sẻ xuống giúp đỡ và ban cho Tấm những món quà tốt đẹp như quần áo đi dự hội,...

Nhưng sau đó, Tấm đã vùng dậy đấu tranh đòi lại hạnh phúc cá nhân bằng sự chủ động qua những lần hóa thân. Tấm lần lượt hóa thân thành chim vàng anh - cây xoan đào - khung cửi - quả thị. Cô Tấm ngày nào chỉ biết "bưng mặt khóc nức nở" với sự cam chịu và đợi sự giúp đỡ từ các thế lực thần thánh, siêu nhiên đã mạnh mẽ vùng lên vạch tội trạng của những người hãm hại mình. Khi hóa thân thành con chim vàng anh, Tấm hót rằng:

"Giặt áo chồng tao
Phơi lao phơi sào
Chớ phơi bờ rào
Rách áo chồng tao"

Những câu ca trên thể hiện được Tấm đã ý thức được việc hạnh phúc của bản thân bị tước đoạt. Và rồi khi bị hãm hại thêm hai lần nữa, khi hóa thân thành chiếc khung cửi, Tấm mạnh mẽ tuyên bố rằng: "Lấy tranh chồng chị - Chị khoét mắt ra". Cuối cùng, sau tất cả, Tấm đã trở về hình dạng con người một cách vẹn nguyên và tận hưởng hạnh phúc của chính mình một cách xứng đáng. Mặc dù những lần hóa thân còn mang đậm yếu tố kì ảo nhưng qua quá trình đó, chúng ta thấy được sức sống tiềm tàng đang trỗi dậy. Cô Tấm cam chịu ngày nào đã trở nên mạnh mẽ hơn, nhận thức được những âm mưu cùng tâm địa độc ác của mẹ con Cám và đấu tranh quyết liệt hơn.

Qua mối quan hệ giữa thân phận bất hạnh và con đường đến với hạnh phúc của Tấm, câu chuyện đã thể hiện những ý nghĩa bài học sâu sắc. Trước hết, hành trình đó đã thể hiện rõ ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng, tốt đẹp. Đó là sự kiến thiết, hiện thực hóa giấc mơ của nhân dân lao động về sự chiến thắng của cái thiện trước cái xấu, cái ác. Đồng thời, kết thúc có hậu của câu chuyện còn thể hiện rõ đặc trưng tư duy của thể loại cổ tích về quan điểm "Ở hiền gặp lành", "Gieo gió gặt bão".