Trình bày những thành tựu cơ bản của nước ta thời nhà Lý.

Nhà Lý tồn tại từ năm 1009 đến năm 1225, xây dựng đất nước đạt được nhiều thành tựu về mọi mặt.

a) về chính trị:

–              Ngày 21 – 11 – 1009, Lý Công uẩn lên ngôi hoàng đế (Lý Thái Tổ).

–              Năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long.

–              Hoàng thành được xây dựng gồm nhiều cung điện và có thành, hào bao quanh. Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi lại tên nước thành Đại Việt.

–              Chính quyền trung ương từng bước được tổ chức hoàn chỉnh. Vua đứng đầu đất nước, nắm mọi quyền hành cao nhất về chính trị, luật pháp, quân sự, nghi lẽ, đói ngoại. Giúp vua trị nước có Tể tướng (Thái úy hay Tướng quốc), các đại thần, các chức hành khiển, các cơ quan hành chính, pháp lí như sảnh, viện, đời. Ngoài ra, còn có các chức quan ưông nom sản xuất nông nghiệp, hệ thống đê điều.

–              Đất nước được chia thành nhiều lộ, dưới lộ là phủ, huyện, châu, hương, xã. Kinh thành Thăng Long được chia thành hai khu vực: kinh thành của vua quan và phố phường của nhân dân, có chức Lưu thủ trông coi.

–              Quân đội được tổ chức quy củ. cám binh bảo vệ nhà vua và kinh thành. Lộ binh ở các địa phương, được tuyển chọn theo chế độ “ngụ binh ư nông” (gửi binh ở nhà nông Ệ nghĩa là đến phiên thì tập trung luyện tập và canh gác, hết phiên thì về quê sản xuất).

–              Năm 1042, nhà Lý ban hành bộ Hình thư – bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta, góp phần ổn định trật tự xã hội.

–              Ban đầu, quan lại chủ yếu được tuyển chọn từ con em các gia đình quý tộc hoặc con cháu quan lại. về sau, do sự phát triển của đất nước, những người thi đỗ đạt cũng được làm quan, nắm giữ một số chức vụ quan trọng.

–              Các vua nhà Lý cho dựng lầu chuông ở hai bên thềm điện Long Trì để mọi người dân ai có điều oan uổng đều có thể đánh chuông mời vua xét xử. Hằng năm, vua thường rời kinh thành đi các nơi làm lễ “cày tịch điền”, xem nhân dân cày cấy gặt hái. Nhà nước hợp lực với nhân dân chăm lo việc sản xuất, gia cố đê điều, chống lụt bão.

–              Nhà Lý chủ trương đặt quan hệ thân tộc với các tù trưởng dân tộc ít người như gả công chúa, ban chức tước và cho mời họ về kinh,… Các thế lực chống đôi, phản loạn ở miền xuôi nhanh chóng được giải quyết một cách êm đẹp.

–              Chính sách ngoại giao: đối với các triều đại phong kiến phương Bắc, tuy giữ lệ thần phục, nộp phú công đều đặn, nhưng luôn giữ tư thế của một dân tộc độc lập. Đối với các nước láng giềng phía nam, đặc biệt là Cham-pa, tuy có lúc căng thẳng nhưng nhà nước luôn giữ thái độ vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn để giữ vững biên cương.

b) về kinh tế:

–              Nhà nước khuyến khích khai hoang, đẩy mạnh sản xuất. Lấy một số” ruộng thưởng cho những người có công và cấp cho các chùa chiền.

–              Nhà Lý có luật lệ bảo vệ trâu. Chú ý cho dân đởo nhiều kênh máng, đắp đê. Nhiều năm được mùa.

– Thủ công nghiệp:

+ Trong nhân dân, các nghề thủ công cổ truyền như đúc đồng, rèn sắt, làm đồ gốm, sứ, ươm tơ dệt lụa,… phát triển, chất lượng sản phẩm ngày cởng được nâng cao.

+ Nhà nước thành lập các xưởng thủ công (gọi là cục Bách tác) để rèn vũ khí, đúc tiền, đóng thuyền bè, may mũ áo cho vua quan, góp phần xây dựng các cung điện, chùa chiền, đền đời.

+ Một số mỏ đồng, mỏ thiếc, mỏ bạc được khai thác.

–              Thương nghiệp:

+ Việc giao lưu buôn bán giữa các làng, các vùng ngày cởng nhộn nhịp, hàng hóa phong phú. Các chợ làng, chợ huyện được hình thành.

+ Trên vùng biên giới Việt – Trung, đã hình thành các điểm trao đổi hàng hóa. Lái buôn hai nước đem đủ thứ lụa là, hương liệu, vải vóc, ngở voi, giấy, ngọc, vàng,… đến trao đổi. Thuyền buôn các nước phương Nam như Gia-va, Xiêm, Án Độ cũng thường qua lại mua bán ở các cửa biển Đông Bắc. Năm 1149, nhà Lý cho lập trang Vân Đồn (Quảng Ninh) làm vùng hải cảng buôn bán với nước ngoài. Lạch Trường (Thanh Hóa) cũng là một hải cảng buôn bán.

c) Về văn hóa

–              Tôn giáo: Phật giáo đạt mức cực thịnh ở thế kỉ X – XIII. Phật giáo, vốn đã được truyền bá sâu rộng, ngày càng thâm sâu vào đời sống tinh thần của nhân dân, được giai cấp thống trị tôn sùng. Nhiều nhà sư thức thời đã tham gia tích cực vào sự nghiệp giữ nước và dựng nước. Một số vị vua thời Lý đã tìm đến Phật giáo. Chùa chiền mọc lên ở nhiều nơi.

–              Giáo dục: Nhà nước quan tâm nhiều đến giáo dục. Năm 1070, vua Lý Thánh Tông cho lập Văn Miếu ở kinh đô Thăng Long. Năm 1075, nhà Lý tổ chức “thi Minh kinh bác học và thi Nho học tam trường”. Năm 1076, mở Qucíc Tử Giám. Văn học chữ Hán bước đầu phát triển.

–              Kiến trúc: Hoàng thành Thăng Long được xây dựng gồm nhiều cung điện và có thành, hào bao quanh. Các ngôi chùa lớn, tháp chuông, đền đời được xây dựng. Tiêu biểu là chùa Diên Hựu (còn gọi là chùa Một Cột) được vua Lý Thái Tông xây dựng vào năm 1049. Nghệ thuật điêu khắc tinh tế, độc đáo với nhiều loại hình khác nhau.

–              Nghệ thuật chèo, tuồng, hề phát triển cùng với ca nhạc, múa rối nước, múa vui ngày hội.

d) Kháng chiến chống Tống thời Lý (1075 – 1077):

–              Nhà Tống chuẩn bị xâm lược Đại Việt với mục tiêu “Nếu thắng, thế Tông sẽ tăng, các nước Liêu, Hạ sẽ phải kiêng nể”.

–              Thái úy Lý Thường Kiệt – người chỉ đạo cuộc kháng chiến, đã thực hiện chiến lược “Tiên phát chế nhân”, kết hợp với lực lượng dân binh của các dân tộc miền núi, đem quân đánh lên phía Bắc.

–              Năm 1075, quân ta đánh sang châu Khâm, châu Liêm (Quảng Đông, Quảng Tây – Trung Quốc), rồi tập trung bao vây thành Ưng Châu (Nam Ninh – Quảng Tây), đánh tan hoàn toởn lực lượng chuẩn bị xâm lược của nhà Tông và rút về.

–              Năm 1077, 30 vạn quân Tông trởn sang nước ta. Bằng trận quyết chiến trên bờ Bắc sống Như Nguyệt (sống cầu – Bắc Ninh), quân ta do Lý Thường Kiệt trực tiếp ch1 huy, đã đánh tan quân xâm lược.