Tổ chức bộ máy nhà nước phong kiến nước ta được hoàn thiện như thế nào trong các thế kỉ X – XV?

*             Thời Ngô, Đinh – Tiền Lê: bước đầu xây dựng nhà nước quân chủ sơ khai:

–              Năm 939, Ngô Quyền xưng vương, đóng đô ở cổ Loa – kinh đô cũ thời Âu Lạc, thành lập chính quyền mới,..

–              Sau khi dẹp “loạn 12 sứ quân”, năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, lập ra triều Đinh, đặt tên nước là Đại cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư. Một nhà nước quân chủ sơ khai ra đời, bao gồm ba ban: võ ban, văn ban và tăng ban. Quân đội được thành lập.

–              Nhà Tiền Lê (980 – 1009) củng cố hơn nữa bộ máy nhà nước trung ương, chia nước làm 10 đạo, giao cho các con và tướng lĩnh trung thành cai quản. Quân đội được chấn chỉnh.

*             Thời Lý, Trần, Hồ: từng bước hoàn chỉnh bộ mấy thống trị của nhà nước phong kiến độc lập:

I Các triều đại Lý (1009- 1225), Trần (1226- 1400), Hồ (1400 – 1407) ra sức hoàn chỉnh bộ máy thống trị.

–              Năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long. Năm 1054, vua Lý Thánh Tông đổi lại tên nước thành Đại Việt.

– Chính quyền trung ương từng bước được tổ chức hoàn chỉnh. Vua đứng đầu đất nước, nắm mọi quyền hành cao nhất về chính trị, luật pháp, quân sự, nghi lễ, đối ngoại. Giúp vua trị nước có Tể tướng (Thái úy hay Tướng quốc), các đại thần, các chức hành khiển, các cơ quan hành chính, pháp lí như sảnh, viện, đời. Ngoài ra, còn có các chức quan trông nom sản xuất nông nghiệp, hệ thống đê điều.

–              Đất nước được chia thành nhiều lộ, thời Trần, Hồ có các chức An phủ sứ cai quản. Dưới lộ là phủ, huyện, châu, hương, xã. Các chức đứng đầu xã được gọi 1ở xã quan.

–              Ban đầu ở thời Lý, Trần, quan lại được tuyển chọn từ con em các gia đình quý tộc hoặc con cháu quan lại. về sau, những người thi cử đỗ đạt cũng được làm quan.

*             Thời Lê sơ: nhà nước quân chủ đạt đến đ1nh cao:

–              Năm 1428, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế, sáng lập ra nhà Lê, đặt tên nước là Đại Việt, xây dựng nhà nước theo mô hình thời Trần, Hồ.

+ Chính quyền trung ương do vua đứng đầu, quyết định mọi việc. Giúp việc cho vua có Tể tướng và một số” đại thần, tiếp đến là một số cơ quan điều hành 

Cấp bộ.

+ Ở địa phương: cả nước được chia thành năm đạo. Dưới đạo là các lộ, phủ, huyện, châu, xã với hệ thống quan lại như cũ.

–              Vào những năm 60, đất nước đã ổn định. Vua Lê Thánh Tông (1460 – 1497) đã tiến hành một cuộc cải cách hành chính.

+ Ở trung ương: các chức Tể tướng, Đại hành khiển bị bãi bỏ. Sáu bộ được I thành lập, trực tiếp cai quản mọi việc và chịu trách nhiệm trước vua. Ngự sử đời 9′ có quyền hành cao hơn trước.

+ Ở địa phương: chia cả nước thành 13 đạo thừa tuyên. Mỗi đạo thừa tuyên đều có ba ti phụ trách các lĩnh vực quân sự, dân sự và kiện tụng. Xã vẫn là đơn 1 vị hành chính cơ sở.

–              Quan lại được tuyển chọn chủ yếu qua giáo dục, thi cử.