Công nghệ 8 CTST Bài 6: Truyền và biến đổi chuyển động

Hình 6.1. Truyền chuyển động trên xe đạp

(1) Bàn đạp; (2) Đĩa xích; (3) Dây xích; (4) Líp

- Nguồn chuyển động từ vật dẫn thường được truyền tới các bộ phận khác để thực hiện chức năng hoặc để thay đổi tốc độ của sản phẩm khi máy móc hoạt động.

- Ví dụ: chuyển động từ bàn đạp được truyền tới bánh xe sau của xe đạp (Hình 6.2).

- Các bộ truyền động thông dụng trong cơ khí gồm truyền động ăn khớp và truyền động đai.

1.1.1. Truyền động ăn khớp

a. Cấu tạo

Hình 6.2. Truyền động ăn khớp:

a) Truyền động bánh răng; b) Truyền động xích

- Bộ truyền động ăn khớp gồm một cặp bánh răng hoặc đĩa xích

- Truyền động bánh răng hoặc truyền động xích ăn khớp với nhau

- Bánh răng hoặc đĩa xích truyền chuyển động cho nhau (Hình 6.3 minh họa)

b. Nguyên lí hoạt động

- Khi bánh dẫn 1 (có Z1 răng) quay với tốc độ n1 (vòng/phút), bánh dẫn 2 (có Z2 răng) quay với tốc độ n2 (vòng/phút)

- Tỉ số truyền (i) được tính theo công thức (1)

\(i = \frac{{{n_d}}}{{{n_{bd}}}} = \frac{{{n_1}}}{{{n_2}}} = \frac{{{Z_2}}}{{{Z_1}}}\)

Suy ra \({n_1} = {n_2} \times \frac{{{Z_2}}}{{{Z_1}}}\)

- Công thức (2) cho biết bánh có số răng ít hơn sẽ quay nhanh hơn

- Khi i = 1, bộ truyền giữ nguyên tốc độ; i < 1, bộ truyền tăng tốc và khi i> 1, bộ truyền giảm tốc.

1.1.2. Truyền động đai

a. Cấu tạo

Hình 6.3. Truyền động tai

- Bộ truyền động bánh đai gồm một cặp bánh đai truyền chuyển động cho nhau bằng dây đai

- Bộ truyền động đai sử dụng ma sát để truyền chuyển động và nới rộng khoảng cách giữa các trục (Hình 6.3)

b. Nguyên lí hoạt động

- Tỉ số truyền (i) giữa các bánh đai được tính theo công thức (3) khi bánh dẫn 1 (đường kính D1) quay với tốc độ n1 (vòng/phút) và bánh dẫn 2 (đường kính D2) quay với tốc độ n2 (vòng/phút)

\(i = \frac{{{n_d}}}{{{n_{bd}}}} = \frac{{{n_1}}}{{{n_2}}} = \frac{{{D_2}}}{{{D_1}}}\)

- Khi i = 1, bộ truyền giữ nguyên tốc độ; i < 1, bộ truyền tăng tốc và khi i >1, bộ truyền giảm tốc.

1.2.1. Cơ cấu tay quay con trượt

a. Cấu tạo

Hình 6.4. Cơ cấu tay quay con trượt

(a) và mô hình (b): (1) Tay quay; (2) Thanh truyền; (3) Con trượt; (4) Giá đỡ

- Các bộ phận của máy hoặc vật thể có nhiều dạng chuyển động khác nhau.

- Khi dạng chuyển động của máy khác với bộ phận tạo chuyển động, cần có cơ cấu để biến đổi.

- Có hai loại cơ cấu biến đổi chuyển động: quay thành tịnh tiến hoặc ngược lại, quay chuyển động lắc hoặc ngược lại.

b. Nguyên lí hoạt động

- Tay quay 1 quay quanh trục A, đầu B của thanh truyền 2 chuyển động tròn, làm cho con trượt 3 chuyển động tịnh tiến hoặc lên xuống trong giá đỡ 4.

- Cơ cấu biến đổi chuyển động quay thành chuyển động tịnh tiến hoặc ngược lại tùy theo bộ phận dẫn động.

1.2.2. Cơ cấu tay quay thanh lắc

a. Cấu tạo

Cơ cấu tay quay con trượt gồm tay quay 1, thanh truyền 2, con trượt 3 và giá đỡ 4.

Hình 6.5. Cơ cấu tay quay thanh lắc

(a) và thiết bị tập đi bộ lắc tay (b): (1) Tay quay; (2) Thanh truyền; (3) Thanh lắc; (4) Giá đỡ

b. Nguyên lí hoạt động

- Tay quay 1 quay quanh trục A.

- Thanh truyền 2 kết nối với thanh lắc 3.

- Thanh lắc 3 lắc qua lại quanh trục D một góc xác định.

1.3.1. Chuẩn bị

- Thiết bị: mô hình bộ truyền và biến đổi chuyển động.

- Dụng cụ: kìm, tua vít, mỏ lết,...

1.3.2. Nội dung

- Tháo lắp bộ truyền và biến đổi chuyển động.

- Tính tỉ số truyền của bộ truyền động.

1.3.3. Yêu cầu kĩ thuật

- Tháo lắp bộ truyền và biến đổi chuyển động đúng cấu trúc.

- Mô hình chuyển động nhẹ, êm sau khi lắp.

- Tính được tỉ số truyền của bộ truyền động.

1.3.4. Tiến trình thực hiện

Quy trình tháo lắp và tính tỉ số truyền của bộ truyền động giống như ví dụ ở Bảng 

Bảng. Quy trình tháo lắp và tính tỉ số truyền của bộ truyền động

Ví dụ 1: Tại sao trong máy cần có các bộ phận truyền chuyển động?

A. Do các bộ phận của máy thường đặt xa nhau

B. Do các bộ phận của máy đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu

C. Do các bộ phận của máy thường có tốc độ quay không giống nhau

D. Cả 3 đáp án trên

Hướng dẫn giải

Trong máy cần có các bộ phận truyền chuyển động vì:

+ Các bộ phận của máy thường đặt xa nhau

+ Các bộ phận của máy đều được dẫn động từ một chuyển động ban đầu

+ Các bộ phận của máy thường có tốc độ quay không giống nhau

Đáp án D

Ví dụ 2: Tỉ số truyền i > 1 thì

A. Truyền động giảm tốc

B. Truyền động tăng tốc

C. Truyền động đẳng tốc

D. Đáp án khác

Hướng dẫn giải

Tỉ số truyền i > 1 thì truyền động giảm tốc

Đáp án A

Học xong bài này các em cần biết:

– Trình bày được một số phương pháp và quy trình gia công cơ khí bằng tay.

– Thực hiện được một số phương pháp gia công vật liệu bằng dụng cụ cầm tay.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo Bài 6 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo Bài 6 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 43 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 1 trang 43 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 2 trang 43 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 3 trang 44 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 4 trang 44 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 5 trang 45 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 6 trang 46 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Khám phá 7 trang 46 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Luyện tập trang 49 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Vận dụng trang 49 SGK Công nghệ 8 Chân trời sáng tạo – CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Công nghệ HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!