Giải Sinh 11 SGK nâng cao Chương 4 Bài 46 Cơ chế điều hòa sinh sản

Bài 1 trang 181 SGK Sinh 11 nâng cao

Có thể điều hòa sinh sản ở động vật bằng những cơ chế nào? Cho ví dụ. 

Hướng dẫn giải

• Cơ chế điều hòa sinh sản chủ yếu là cơ chế điều hòa sinh tinh trùng và cơ chế điều hòa sinh trứng.
  • Quá trình sản sinh tinh trùng và trứng chịu sự chi phối của hệ nội tiết, hệ thần kinh và các yếu tố môi trường, trong đó hệ nội tiết đóng vai trò quan trọng nhất. Tuyến nội tiết tăng hay giảm tiết hoocmôn sinh dục đều tác động trực tiếp lên quá trình sản sinh tinh trùng ở tinh hoàn và sản sinh trứng ở buồng trứng.
  • Hệ thần kinh chi phối quá trình sản sinh tinh trùng và trứng thông qua hệ nội tiết, trong khi đó các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến quá trình sản sinh tinh trùng và trứng thông qua tác động lên hệ thần kinh và hệ nội tiết.
• Ví dụ, cơ chế điều hòa sinh trứng:
  • FSH kích thích sự phát triển của bao noãn. LH làm bao noãn chín, gây rụng trứng, tạo thể vàng và kích thích thể vàng tiết ra hoocmôn prôgestêron.
  • Đầu tiên vùng dưới đồi tiết ra GnRH (nhân tố gây chế tiết FSH) kích thích thùy trước tuyến yên tiết ra FSH và LH gây hưng phấn làm noãn chín, đồng thời tăng cường sự phát triển của thể vàng.
  • Buồng trứng cũng có tác động ngược trở lại bằng cách tiết ra ơstrogen và prôgestêron. Các chất này khi được tiết ra với số lượng ở mức tối đa sẽ tác động ngược lên tuyến yên và vùng dưới đồi, có tác dụng gây ức chế các cơ quan trên tiết ra FSH và LU. Trường hợp trứng không được thụ tinh, thể vàng teo lại và thoái hóa; vùng dưới đồi kích thích lên tuyến yên làm tuyến này tiết ra FSH và LH và một chu kì mới được phát động trở lại đế hình thành nang noãn mới.
  • Progesteron ức chế sự rụng trứng không phải do kết quả trực tiếp tác động lên buồng trứng mà do sự ức chế tiết các nhân tố dưới đồi. Những thuốc chống thụ thai có chứa ơstrogen và prôgestêron tổng hợp cũng có tác dụng ức chế sự rụng trứng. Các hoocmôn tự nhiên nhanh chóng bị phân hủy còn các hoocmôn tổng hợp có khác ít nhiều với hoocmôn tự nhiên về cấu trúc phân tử, vì vậy phân hủy còn chậm hơn nhiều. Khi uống các thuốc này vào thời gian ở giữa chu kì kinh nguyệt đã tăng cao ức chế tiết FSH và LH, vì vậy không xảy ra rụng trứng.