Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn - Ngữ văn 8 Tập 2 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả

- Xi-át-tơn (1786-1856).

- Ông là người lãnh đạo các bộ lạc da đỏ ở Đu-oa-mớt và Xơ-qua-mớt – những chủ nhân đầu tiên của một vùng rộng lớn ở lục địa Bắc Mỹ.

1.1.2. Tác phẩm

a. Thể loại:

Văn bản Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn thuộc thể loại văn bản nhật dụng.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Năm 1854, Preng-klin Phi-ơ-xơ, tổng thống thứ 14 của Hoa Kỳ đã viết thư gửi tới Xi-át-tơn, ngỏ ý muốn mua phần đất mà người da đỏ đang sở hữu. Đáp lại, thủ lĩnh Xi-át-tơn đã thực hiện một diễn từ ứng khẩu trước Thống đốc Ai-sắc Xti-vần.

c. Bố cục:

- Phần 1: Đến "cha ông chúng tôi" Những điều thiêng liêng trong ký ức người da đỏ.

- Phần 2: Đến "đều có sự ràng buộc". Những lo âu của người da đỏ về đất đai, môi trường thiên nhiên sẽ bị tàn phá bởi người da trắng.

- Phần 3: Còn lại. Khẳng định về vai trò của đất đai môi trường đối với cuộc sống.

d. Tóm tắt tác phẩm:

Đất đai, cùng với mọi vật liên quan với nó - bầu trời, không khí, dòng nước, động vật, thực vật - là thiêng liêng đối với người da đỏ, là bà mẹ của người da đỏ nên không dễ gì đem bán. Cách đối xử của người da trắng mới nhập cư đối với đất là hoàn toàn đối lập với người da đỏ, nếu người da đỏ buộc phải bán đất thì người da trắng cũng phải đối xử với đất như người da đỏ. "Đất là mẹ" của loài người, điều gì xảy ra với đất đai tức là xảy ra với những đứa con của đất, vì vậy cần phải biết kính trọng đất đai.

1.2.1. Tình thế và nguyên nhân ra đời diễn từ của Xi-át-tơn

a. Tình thế:

- Xi-át-tơn thực hiện diễn từ ứng khẩu khi nhận được thư của Tổng thống Mỹ đề nghị mua lại vùng đất mà Xi-át-tơn cùng đồng bào của ông lúc đó đang sở hữu.

- Mặc dù không hề muốn bán vùng đất của tổ tiên, Xi-át-tơn vẫn khó cưỡng được xu thế phải lùi bước trước sự bành trướng mạnh mẽ của nước Mỹ khi đó.

- Tuy thất thế trước sức mạnh và sự tham lam của một quốc gia non trẻ đang trên đà phát triển, Xi-át-tơn vẫn phải chứng minh được sự cao quý của những giá trị văn hoá truyền thống mà các bộ tộc da đỏ đã xây đắp nên qua lịch sử tồn tại dài lâu của mình.

=> Nhận xét: Từ những điều trên, có thể thấy Xi-át-tơn là người được lịch sử của các cư dân “Tân lục địa” uỷ nhiệm nói lên những lời bi tráng cuối cùng của một nền văn hoá – văn minh từng có quá khứ rực rỡ.

b. Nguyên nhân chính khiến diễn từ của Xi-át-tơn được đánh giá và lan truyền rộng rãi:

- Thời điểm: Diễn từ nảy sinh trong một thời điểm có ý nghĩa lịch sử và phản ánh được bản chất của thời điểm lịch sử đó.

- Nội dung diễn từ kết tinh được các giá trị cao quý của một nền văn hoá có truyền thống lâu đời.

- Diễn từ chứa đựng một thông điệp đầy tính hiện đại về mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, có thể thức tỉnh nhận thức của toàn nhân loại về vấn đề này.

- Diễn từ đã được những con người thật sự văn minh trong hàng ngũ thực dân da trắng đón nhận trân trọng và cho phổ biến bằng phương tiện báo chí.

1.2.2. Sự khác nhau trong cách nhìn nhận, ứng xử với thiên nhiên 

- Qua lời Xi-át-tơn, người da trắng xem đất ở chỉ là đất ở thuần tuý, trong khi người da đỏ xem đó là mẹ của mình, là phần máu thịt chẳng thể quên.

- Cũng qua lời Xi-át-tơn, người da trắng sống độc lập và đối lập với thế giới tự nhiên, hoàn toàn khác với người da đỏ luôn muốn hoà đồng với nó.

Người da đỏ sống chan hòa với thiên nhiên và muôn loài

- Theo Xi-át-tơn, người da trắng không cảm nhận được ý nghĩa của việc lắng nghe tiếng nói của thế giới tự nhiên, ngược lại, người da đỏ thấy thực sự hạnh phúc khi để tiếng nói ấy tràn đầy các giác quan của mình.

- Dưới cái nhìn của Xi-át-tơn, người da trắng sống thường trực với ý thức chiếm đoạt, đối lập với người da đỏ bao giờ cũng nâng niu đời sống của muôn loài.

1.2.3. Tính chất đặc biệt của cách trình bày

- Tính chất đặc biệt của cách trình bày: Xi-át-tơn đã chọn khi nói về thái độ ứng xử với thiên nhiên của cộng đồng người da đỏ đó là: cách nói như một người cha với các đứa con của mình.

- Cách trình bày gần gũi: hơn hết cách trình bày khiến cho người nghe thấy được sự chân quý của tác giả với vùng đất của mình từng tấc đất và từng vùng khí trời đều là máu thịt của họ.

- Giọng điệu bài diễn từ: Giọng điệu bài diễn từ và cách dùng hình ảnh so sánh ẩn dụ của Xi-át-tơn rất chân thực, gần gũi nhưng vẫn vô cùng đanh thép, lên án mạnh mẽ việc làm của người da trắng.

1.3.1. Về nội dung

Văn bản đã đặt ra được một vấn đề bức xúc, có ý nghĩa to lớn đối với toàn nhân loại: Con người phải sống hòa hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường và thiên nhiên như bảo vệ mạng sống của mình.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Giọng điệu khi tha thiết, nhẹ nhàng, khi đanh thép, mạnh mẽ.

- Kết hợp linh hoạt nghệ thuật so sánh, nhân hóa, điệp ngữ, biện pháp đối lập tương phản để nhấn mạnh/ khẳng định vấn đề.

- Cách lập luận chặt chẽ, giàu sức thuyết phục.

Trong bối cảnh đời sống hôm nay, Diễn từ của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn còn có ý nghĩa nhắc nhở chúng ta điều gì?

Lời giải chi tiết:

Trong bối cảnh đời sống hôm nay, diễn từ của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn còn có ý nghĩa nhắc nhở chúng ta về việc phải trân quý đất đai và thiên nhiên quanh mình. Cần nuôi dưỡng lòng biết ơn đối với những gì mà mẹ thiên nhiên đã mang lại cho con người, sống chan hòa, có ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường sống, bảo vệ các loài động thực vật xung quanh mình. Đồng thời, luôn luôn phải có ý thức về nguồn cội và giữ trọn truyền thống cha ông, không được quên đi gốc gác tổ tiên của chính mình

Học xong bài Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn, các em cần:

- Nhận biết và phân tích được đặc điểm của văn bản giải thích một hiện tượng tự nhiên và cách trình bày thông tin trong văn bản.

- Chỉ ra được mối quan hệ giữa đặc điểm văn bản với mục đích của nó.

Văn bản Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn đã đặt ra được một vấn đề bức xúc, có ý nghĩa to lớn đối với toàn nhân loại là con người phải sống hòa hợp với thiên nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường và thiên nhiên như bảo vệ mạng sống của mình. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn bài đầy đủ Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn
• Soạn bài tóm tắt Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Thông qua văn bản Diễn từ ứng khẩu của thủ lĩnh da đỏ Xi-át-tơn, tác giả cũng nêu lên trách nhiệm của con người là phải bảo vệ, phải giữ gìn môi trường sống và góp phần bảo vệ thiên nhiên. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: