Soạn bài Tóm tắt văn bản nghị luận - Ngữ văn 11

• Khái niệm tóm tắt và tóm tắt văn bản nghị luận.
• Mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản nghị luận.
• Các bước để tóm tắt một văn bản nghị luận cụ thể.

Đọc văn bản "Về luân lí xã hội ở nước ta" của Phan Châu Trinh và trả lời các câu hỏi.

Câu 1: Vấn đề được đem ra bàn luận và cơ sở để nhận biết.

• Vấn đề nghị luận của văn bản:
  • Xã hội luân lí thật trong nước ta tuyệt nhiên không ai biết đến.
• Cơ sở nhận biết:
  • Được thể hiện qua chính luận đề và phần mở đầu của đoạn trích:

Câu 2: Mục đích viết văn bản của Phan Châu Trinh. Phần trong văn bản thể hiện rõ nhất điều này.

• Mục đích:
  • Viết bài văn nghị luận, nhà chí sĩ Phân Châu Trinh nhằm thể hiện dũng khí của một người yêu nước: Đề cao tư tưởng tiến bộ, vạch trần thực tại đen tối của xã hội, hướng về một ngày mai tươi sáng của đất nước.
• Cơ sở nhận biết:
  • ​Có thể phát hiện ra chủ đích trên của tác giả ngay trong phần mở bài, đặc biệt là phần kết của đoạn trích cũng như ý khái quát của các đoạn văn trong phần thân bài.

Câu 3: Các luận điểm chính của đoạn trích

• Khác với châu Âu, dân Việt Nam không có luân lí xã hội (không biết đoàn thể, không trọng công ích).
• Nguyên nhân của tình trạng trên là do sự suy đồi của giai cấp phong kiến thống trị từ vua đến quan, từ quan đến sĩ tử.
• Muốn Việt Nam tự do, độc lập, trước hết dân Việt Nam phải có đoàn thể, cần truyền bá tư tưởng tiến bộ (coi trọng lợi ích của đất nước, của người khác, bênh vực nhau và cùng nhau đòi công bằng xã hội).

Câu 4: Các luận cứ được tác giả sử dụng để làm sáng tỏ cho từng luận điểm trong bài

• Để nêu bật tình trạng đen tối của luân lí xã hội ở Việt Nam, tác giả nêu các luận cứ đối lập giữa Việt Nam với Châu Âu.
  • Nguyên nhân
    • Học trò (kẻ sĩ) ham chức tước, vinh hoa mà nịnh hót, giả dối, không biết đến dân.
    • Quan lại tham nhũng, vơ vét bòn rút của dân, giả dối, không biết đến dân.
    • Vua thi hành chính sách ngu dân để dễ bề cai trị.
    • Kẻ có máu mặt trong làng thì mọi người tìm cách lo lót kiếm chác chức tước đè cầu cưỡi cổ người dân.

Ngoài ra, để nắm được các kiến thức về bài học, các em có thể tham khảo thêm

bài giảng Tóm tắt văn bản nghị luận.

3. Hướng dẫn luyện tập

Bài tập 1: Đọc 2 đoạn trích SGK trang 118 "Tâm lý hướng tới sự thống nhất trong đa dạng của người In-đô-nê-xi-a" và "Kinh nghiệm viết về một bài văn". Căn cứ vào nhan đề và phần mở đầu đã cho dưới đây, hãy xác định chủ đề nghị luận của 2 văn bản.

a. Đoạn trích: "Tâm lý hướng tới sự thống nhất trong đa dạng của người In-đô-nê-xi-a"

• Chủ đề nghị luận: Sự thống nhất trong đa dạng của đất nước In-đô-nê-xi-a..

b. Đoạn trích: "Kinh nghiệm viết về một bài văn"

• Chủ đề nghị luận: Nói về tài năng của Xuân Diệu trong việc nghiên cứu , phê bình văn học.

Bài tập 2: Đọc văn bản Xin đừng lãng phí nước và thực hiện các yêu cầu. 

a. Vấn đề nghị luận

• Tình trạng sử dụng nguồn nước ngọt không hợp lý và tình trạng nguồn nước ngày càng bị cạn kiệt và ô nhiễm.

b. Mục đích nghị luận: 

• Nhằm nhắc nhở mọi người nhân thức giá trị và tầm quan trọng của tài nguyên nước

⇒ Kêu gọi mọi người hãy tiết kiệm và tránh làm ô nhiễm nguồn nước.

c. Các luận điểm chính

• Luận điểm 1: Đặt vấn đề: Nước là tài sản quý báu nhưng đang bị hủy hoại và lãng phí nhiều nhất.
• Luận điểm 2: Chứng minh và phân tích: Tài nguyên nước trong tương lai sẽ không đáp ứng đủ cho yêu cầu của đời sống con người.
• Luận điểm 3: Chứng minh: Tình trạng khan hiếm và ô nhiễm môi trường nước trên thế giới.
• Luận điểm 4: Lời kêu gọi của Liên Hợp Quốc về việc bảo vệ nguồn nước ngọt, chống ô nhiễm môi trường.

d. Tóm tắt văn bản nghị luận trong ba câu

• Trong đời sống chúng ta, thứ tài sản thường bị lãng phí và hủy hoại nhất chính là nước.
• Các nhà khoa học đã chứng minh nguồn nước ngọt trên trái đất có hạn và ngày càng cạn kiệt dần.
• Chúng ta hãy cùng nhau giữ gìn và tiết kiệm nước cho chúng ta và cho mai sau

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.