Soạn bài Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến - Ngữ văn 11

•  Tình cảm thống thiết của nhà thơ đối với người bạn tri kỉ của mình, một tình bạn đẹp, chân thành và cao quý

• Chú ý một số thủ pháp nghệ thuật được sử dụng trong bài thơ
  • Cách nói giảm, nói tránh
  • Biện pháp nhân hóa, so sánh
  • Cách sử dụng lối liệt kê, sử dụng những yếu tố trùng điệp để nhấn mạnh
  • Hư từ, ngôn ngữ thơ trong sáng, sử dụng điển cố, điển tích, hình ảnh thơ.... 

Câu 1: Theo anh (chị), bài thơi này có thể chia thành mấy đoạn, Nội dung của mỗi đoạn là gì?

• Bài thơ này có thể chia làm 3 đoạn
  • Hai câu đầu: đau xót khi nghe tin bạn mất.
  • Từ câu 3 đến câu 22: Nhớ lại những kỷ niệm giữa hai người và thể hiện tâm trạng thời cuộc của nhà thơ.
  • Phần còn lại: Nỗi đau mất bạn và tâm sự cô đơn vì thiếu tri 

Câu 2: Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa hai người được thể hiện như thế nào? (Chú ý diễn biến tâm trạng của tác giả: Nỗi đau đớn lúc nghe tin bạn qua đời, sống lại những kỉ niệm trong tình bạn, nỗi trống vắng khi bạn mất.)

• Tình bạn thắm thiết, thủy chung giữa hai người được thể hiện xuyên suốt bài thơ, từ những vần thơ đầu tiên đến vần thơ cuối cùng của bài thơ.
  • Đầu tiên là nỗi đau khi hay tin bạn qua đời: Câu thơ "Bác Dương thôi đã thôi rồi!" là tiếng kêu thương, đột ngột, bàng hoàng, ngỡ ngàng, xót thương, chút nghẹn nghèo, nuối tiếc. Cụm từ thôi đã thôi rồi chỉ gồm các hư từ nhằm nhấn mạnh đến sự mất mát không gì bù đắp nổi. Để rồi đến câu thơ thứ hai sự mất mát, đau xót ấy như dàn trải cả không gian đất trời
  • Đứng trước thực tại ấy, những kỉ niệm một thời giữa hai con người tri kỉ: kẻ còn người mất sống lại trong tâm trạng ngậm ngùi vủa nhà thơ. Đó là những kỉ niệm về một thời đèn sách, những thú vui nơi dặm khách, nơi gác hẹp, đắm say trong lời ca, tiếng đàn, nhịp phách...
  • Và cuối cùng, trong đoạn cuối bài thơ, tình cảm dạt dào, sự tiếc thương vô bờ bến đã thể hiện một cách sâu sắc sự chân thành trong tình  bạn, sự thắm thiết, thủy chung son sắt trong tình bạn. Nỗi đau thể hiện ở nhiều cung bậc: lúc đột ngột, lúc ngậm ngùi, luyến tiếc, lúc lắng đọng thấm sâu chi phối tuổi già của tác giả. Hai câu kết của bài thơ là nỗi đau không nước mắt, nỗi đau như dồn vào lòng:

Tuổi già hạt lệ như sương,

Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan

Câu 3: Đây là một bài thơ có nghệ thuật tu từ đắc sắc. Hãy phân tích những biện pháp nghệ thuật tu từ thể hiện nỗi trống vắng của nhà thơ khi bạn qua đời.

• Cách nói giảm: Bác Dương thôi đã thôi rồi!,...
• Biện pháp nhân hóa: Nước mây man mác.
• Cách nói so sánh: Tuổi già giọt lệ như sương...
• Cách sử dụng lối liệt kê: có lúc, có khi, cũng có khi… nhằm tài hiện những kỉ niệm về tình bạn thân thiết và tấm lòng của nhà thơ đối với bạn.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Khóc Dương Khuê để nắm vững hơn các kiển thức trọng tâm của bài học.

• Hướng dẫn soạn Khóc Dương Khuê

  Hướng dẫn soạn bài " Khóc Dương Khuê"   - Nguyễn Khuyến