Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn tự sự - Ngữ văn 10

• Khái niệm: 
  • Tự sự  là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa. Sự việc là cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác. Trong văn bản tự sự, mỗi sự việc được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. 
  • Trong mỗi sự việc có nhiều chi tiết. Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ, một hành động...của nhân vật, tập trung thể hiện rõ sự việc. Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện.

Bài tập 1: Đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy, cho biết:

Tác giả dân gian kể chuyện gì? (Về tình cha con? Về tình vợ chồng chung thủy? Về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa?)

Trong truyện có sự việc trọng thủy và mị châu chia tay nhau, trọng thủy hỏi mị châu: “[…]” Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu?” (chi tiết 1). Mị châu đáp: “Thiếp có áo lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu” (chi tiết 2).

Theo anh (chị), có thể coi sự việc và các chi tiết trên là những sự việc, chi tiết tiêu biểu trong Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy được không, vì sao? (Nếu không kể sự việc đó hoặc bỏ qua chi tiết Mị Châu rắc lông ngỗng để làm dấu thì câu chuyện có tiếp nối được không, vì sao?)

Gợi ý:

• Truyện kể về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của ông cha ta ngày xưa
• Đây là hai sự việc, chi tiết tiêu biểu vì nó làm tiền đề cho các sự việc, chi tiết nối tiếp. Từ đây bôc lộ thái độ của nhân dân đối với từng nhân vật

Bài tập 2: Tưởng tượng người con trai lão Hạc (nhân vật chính trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao) trở về làng vào một hôm sau Cách mạng tháng Tám 1945 như sau:

Về tới đầu làng, thấy cảnh xóm làng tuy còn xơ xác, tiêu điều, nhưng khí thế cách mạng sôi nổi, anh bồi hồi nhớ lại nhưng kỉ niệm xưa… Anh tìm gặp ông giáo, được nghe kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha. Sau mấy ngày thăm hỏi bà con hàng xóm và bạn bè cũ, anh gửi lại ông giáo những di vật của cha, tạm biệt quê hương, nhưng không như lần trước, lần này anh đi làm nhiệm vụ của người cách mạng.

Anh (chị) hãy chọn một sự việc rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu.

Gợi ý:

• Chọn sự việc: Người con trai lão Hạc ra thăm mộ bố
• Chi tiết:
  • Tìm đường ra mộ để viếng bố
  • Quang cảnh nơi ra viếng mộ
  • Thắp hương, khóc, tâm sự với cha
  • Ra về trong tiếc nhớ.

Bài tập 3: Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.

• Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự
  • Xác định đề tài, chủ đề
  • Dự kiến cốt truyện (Gồm nhiều sự việc nối tiếp nhau)
  • Triển khai các ý bằng các chi tiết.

Đề: Em hãy chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu cho đề tài kể về một kỉ niệm mà đến bây giờ em em vẫn nhớ và ấn tượng sâu sắc.

Gợi ý làm bài:

Các em có thể tham khảo gợi ý dưới đây:

• Chọn sự việc: ngày đầu tiên vào lớp 1
• Chi tiết tiêu biểu:
  • Buổi tối trước khi đến trường
  • Những cảm xúc trên đường đi đến trường (ai đưa đến trường? đi bằng phương tiện gì? Cảm xúc như thế nào?)
  • Ấn tượng đầu tiên khi gặp thầy/ cô giáo mới, làm quen với bạn bè mới
  • Những suy tự, cảm nghĩ của bản thân về môi trường học mới
  • Điều đáng nhớ nhất trong ngày đầu đến trường.
  • Những cảm xúc và suy nghĩ, lời hứa hẹn với chính bản thân.