Ấn Độ là một quốc gia rộng lớn và đông dân nằm ở phía Nam châu Á, rộng gần 4 triệu km2, có nền văn hoá lâu đời, là quê hương của nhiều tôn giáo lớn trên thế giới. Năm 1498, nhà hàng hải V. Ga ma đã vượt mũi Hảo Vọng tới Ấn Độ. Từ đó, các nước phương Tây từng bước xâm nhập vào Ấn Độ. Các em hãy theo dõi Bài 15: Ấn Độ và Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức để hiểu rõ: Thực dân Anh đã thực hiện chính sách thống trị trên đất nước Ấn Độ như thế nào? Đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của Ấn Độ ra sao?
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX
- Từ đầu thế kỉ XVIII, cuộc tranh giành quyền lực giữa các chúa phong kiến trong nước đã làm cho Ấn Độ suy yếu. Lợi dụng cơ hội này, Anh và Pháp đua tranh xâm lược Ấn Độ. Đến giữa thế kỉ XIX, thực dân Anh hoàn thành việc xâm chiếm và áp đặt ách cai trị ở nước này.
- Sau cuộc nổi dậy ở Ấn Độ năm 1857, Công ti Động Ấn Anh, vốn cai trị phần lớn Ấn Độ bị tan rã, tất cả của cải và nền bảo hộ của người Anh lên tiểu lục địa Ấn Độ được sáp nhập trực tiếp vào đế quốc Anh. Năm 1877, Vic-to-ri-a được tôn làm Nữ hoàng Ấn Độ.
Hình 1. Buổi lễ Nữ hoàng Anh tuyên bố đồng thời là Nữ hoàng Ấn Độ (tranh vẽ)
+ Chính trị: Thi hành nhiều biện pháp để áp đặt và củng cố quyền cai trị trực tiếp ở Ấn Độ. Thực hiện chính sách nhượng bộ tầng lớp trên của phong kiến bản xứ, biến bộ phận này thành tay sai; tìm cách khơi sâu sự cách biệt về chủng tộc, tôn giáo, ... ở Ấn Độ.
+ Kinh tế: Thực dân Anh tiến hành cuộc khai thác Ấn Độ một cách quy mô, ra sức vơ vét nguồn nguyên liệu và bóc lột nhân công để thu lợi nhuận tối đa.
+ Xã hội: thực dân Anh thi hành chính sách “ngu dân”, khuyến khích những tập quán lạc hậu và phản động.
- Mâu thuẫn giữa nhân dân Ấn Độ với thực dân Anh là mâu thuẫn cơ bản trong xã hội. Đó là nguyên nhân dẫn tới các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Xi pay (1857 – 1859) và phong trào đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại trong những năm 1905 1908.
Hình 2. Cuộc khởi nghĩa Xipay
1.2. Phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX
- Vào nửa sau thế kỉ XIX, ngoài Xiêm vẫn giữ được nền độc lập tương đối thì các nước khác trong khu vực Đông Nam Á đều trở thành thuộc địa của các nước tư bản phương Tây.
- Sự xâm lược và đô hộ của đế quốc, thực dân đã dẫn tới phong trào đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân Đông Nam Á giành độc lập và tiến bộ xã hội.
a. In-đô-nê-xi-a và Phi-líp-pin
- Ở In-đô-nê-xi-a:
Hình 3. Sơ đồ một số sự kiện tiêu biểu trong phong trào giải phóng dân tộc ở In-đô-nê-xi-a từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX
+ Tháng 10 – 1873, nhân dân A chê anh dũng chiến đấu chống 3 000 quân Hà Lan đổ bộ lên vùng này.
+ 1873 – 1909: Khởi nghĩa nổ ra ở Tây Xu-ma-tơ ra.
+ 1878 – 1907: Khởi nghĩa của người Ba Tắc nổ ra ở Bắc Xu-ma-tơ-ra.
+ 1884 – 1886: Khởi nghĩa nổ ra ở Ca li man tan.
+ Năm 1890, nổ ra cuộc khởi nghĩa do Sa-min lãnh đạo.
+ Đầu thế kỉ XX, phong trào đấu tranh của công nhân phát triển với sự ra đời của Hiệp hội công nhân đường sắt (1905), Hiệp hội công nhân xe lửa (1908), Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (1920).
- Ở Phi-líp-pin:
+ Năm 1872, nhân dân thành phố Ca-vitô nổi dậy khởi nghĩa chống thực dân Tây Ban Nha. Cuối cùng, cuộc khởi nghĩa thất bại trên thế giới.
+ Cuối thế kỉ XIX, trong phong trào giải phóng đàn tộc đã xuất hiện hai xu hướng: cải cách của Hô-xê Ri dan và bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô. Cả hai xu hướng này đều khơi dậy ý thức dân tộc, chuẩn bị tiền để cho cao trào cách mạng sau này.
Hình 4. Người lãnh đạo cải cách của Hô-xê Ri dan và bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô
+ 1896 – 1898, cuộc cách mạng bùng nổ, lật đổ ách thống trị của thực dân Tây Ban Nha, đưa đến sự ra đời nước Cộng hoà Phi-líp-pin, nhưng sau đó lại bị Mỹ thôn tính.
b. Ba nước Đông Dương
+ Ở Việt Nam, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược nổ ra ngay từ giữa thế kỉ XIX, nổi bật là phong trào Cần vương, khởi nghĩa nông dân Yên Thế. Sang đầu thế kỉ XX, phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản với hai xu hướng chính là bạo động và cải cách.
Hình 5. Khởi nghĩa Yên Thế
+ Ở Cam pu-chia, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa do A-cha Xoa lãnh đạo, cuộc khởi nghĩa do Hoàng thân Si-vô-tha đứng đầu đã gây cho Pháp nhiều thiệt hại lớn.
+ Ở Lào, nhân dân đã nổi dậy đấu tranh chống thực dân Pháp.
+ Nhân dân Việt Nam ở Nam Bộ và Tây Nguyễn đã đoàn kết, phối hợp chiến đấu cùng với nhân dân Cam-pu-chia, Lào chống thực dân Pháp.
Bài tập minh họa
Bài 1: Nêu những nét nổi bật về tình hình kinh tế ở Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX?
Hướng dẫn giải
- Thực dân Anh tiến hành cuộc khai thác Ấn Độ một cách quy mô, ra sức vơ vét nguồn nguyên liệu và bóc lột nhân công để thu lợi nhuận tối đa.
+ Trong nông nghiệp: chính quyền thực dân tăng cường chiếm đoạt ruộng đất để lập đồn điền.
+ Trong công nghiệp: thực dân Anh đẩy mạnh khai thác hầm mỏ, phát triển công nghiệp chế biến, mở mang hệ thống đường giao thông, áp đặt nhiều thứ thuế,…
- Chính sách vơ vét, bóc lột của Anh đã để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng, như:
+ Đời sống của nhân dân Ấn Độ kiệt quệ, cực khổ;
+ Nền kinh tế Ấn Độ tuy có sự chuyển biến nhất định, nhưng chỉ mang tính cục bộ, phát triển thiếu cân đối giữa các địa phương và giữa các ngành kinh tế, …
Bài 2: Nêu những nét chính trong phong trào đấu tranh giành độc lập của ba nước Đông Dương từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX.
Hướng dẫn giải
- Ở Việt Nam:
+ Cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược nổ ra ngay từ giữa thế kỉ XIX, nổi bật là phong trào Cần vương (1885 - 1896), khởi nghĩa nông dân Yên Thế (1884 - 1913).
+ Đầu thế kỉ XX, phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản với hai xu hướng chính là bạo động và cải cách.
- Ở Cam-pu-chia: nhiều cuộc khởi nghĩa của nhân dân đã nổ ra, tiêu biểu là:
+ Khởi nghĩa do A-cha Xoa lãnh đạo (1864 - 1865),
+ Khởi nghĩa của nhà sư Pu-côm-bô (1866 - 1867).
+ Khởi nghĩa do Hoàng thân Xi-vô-tha đứng đầu (1885 - 1895).
- Ở Lào: nhân dân đã nổi dậy đấu tranh chống Pháp, tiêu biểu:
+ Khởi nghĩa của nhân dân Xa-van-na-khét do Pha-ca-đuốc lãnh đạo (1901).
+ Khởi nghĩa ở cao nguyên Bô-lô-ven (1901 - 1907).
- Nhân dân Việt Nam ở Nam Bộ và Tây Nguyên đã đoàn kết, phối hợp chiến đấu với nhân dân Cam-pu-chia, Lào chống Pháp. Đây là những biểu hiện bước đầu của liên minh chiến đấu ba dân tộc chống kẻ thù chung.
Luyện tập Bài 15 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Học xong bài này các em cần biết:
- Trình bày được tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Ấn Độ nửa sau thế kỉ XIX.
- Nêu được một số sự kiện về phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX.
3.1. Trắc nghiệm Bài 15 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức Chương 6 Bài 15 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Pha-ca-đuốc
- B. Bô-lô-ven
- C. A-cha Xoa
- D. Pu-côm-bô
-
- A. Anh
- B. Pháp
- C. Đức
- D. Mĩ
-
- A. Đẩy mạnh khai thác mỏ
- B. Phát triển công nghiệp chế biến
- C. Mở mang hệ thống đường giao thông
- D. Kìm hãm công nghiệp chế biến
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 15 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức Chương 6 Bài 15 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 65 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Luyện tập 1 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Luyện tập 2 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Vận dụng trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 15 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
