Hóa học 11 CD Bài 9: Phương pháp tách biệt và tinh chế hợp chất hữu cơ

a. Nguyên tắc

Kết tinh là phương pháp tách biệt và tinh chế hỗn hợp các chất rắn dựa vào độ tan khác nhau và sự thay đổi độ tan của chúng theo nhiệt độ.

 

b. Cách tiến hành

Hình 9.1. Các bước kết tinh chất rắn

c. Ứng dụng

Phương pháp kết tinh được dùng để tách và tinh chế các chất rắn.

 

a. Nguyên tắc

Chiết là phương pháp tách biệt và tinh chế hỗn hợp các chất dựa vào sự hoà tan khác nhau của chúng trong hai môi trường không trộn lẫn vào nhau.

 

b. Cách tiến hành

- Chiết lỏng – lỏng: thường dùng để tách các chất hữu cơ hoà tan trong nước.

+ Dùng một dung môi có khả năng hoà tan chất cần chiết, không trộn lẫn với dung môi ban đầu và có nhiệt độ sôi thấp để chiết.

+ Sau khi lắc dung môi chiết với hỗn hợp chất hữu cơ và nước, chất hữu cơ được chuyển phần lớn sang dung môi chiết và có thể dùng phễu chiết để tách riêng dịch chiết (dung dịch chứa chất cần chiết) khỏi nước.

+ Khi hai chất lỏng không trộn lẫn được vào nhau, chất lỏng nào có khối lượng riêng nhỏ hơn sẽ tách thành lớp ở phía trên.

+ Bằng cách lặp lại nhiều lần như trên, ta có thể tách được gần như hoàn toàn chất hữu cơ vào dung môi chiết. Sau đó, chưng cất dung môi ở nhiệt độ và áp suất thích hợp sẽ thu được chất hữu cơ.

Hình 9.2. Chiết lỏng-lỏng

 

- Chiết lỏng – rắn: dùng dung môi lỏng hoà tan chất hữu cơ để tách chúng ra khỏi hỗn hợp rắn.

c. Ứng dụng

Phương pháp chiết lỏng – lỏng dùng để tách lấy chất hữu cơ khi nó ở dạng nhũ tương hoặc huyền phù trong nước.

 

- Áp dụng phương pháp chiết lỏng – rắn để tách lấy chất hữu cơ ra khỏi một hỗn hợp ở thể rắn, thường được áp dụng để ngâm rượu thuốc, phân tích thổ nhưỡng, phân tích dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong nông sản,... Tách ß-carotene từ nước ép cà rốt,...

a. Nguyên tắc

Chưng cất là phương pháp tách chất dựa vào sự khác nhau về nhiệt độ sôi của các chất trong hỗn hợp ở một áp suất nhất định.

 

b. Cách tiến hành

Chất lỏng cần tách được chuyển sang pha hơi, rồi làm lạnh cho hơi ngưng tụ, thu lấy chất lỏng ở khoảng nhiệt độ thích hợp.

c. Ứng dụng

Phương pháp chưng cất dùng để tách các chất lỏng ra khỏi hỗn hợp các chất có nhiệt độ sôi khác nhau nhằm thu được chất lỏng tinh khiết hơn.

 

- Để tách các chất lỏng có nhiệt độ sôi khác nhau nhiều, người ta dùng phương pháp chưng cất thường (Hình 11.2).

Hình 9.3. Chưng cất chất lỏng

 

a. Nguyên tắc

Sắc kí cột là phương pháp tách biệt và tinh chế hỗn hợp các chất dựa vào sự phân bố khác nhau của chúng giữa hai pha động và pha tĩnh.

 

- Pha động là dung môi và dung dịch mẫu chất cần tách di chuyển qua cột.

- Pha tĩnh là một chất rắn có diện tích bề mặt rất lớn, có khả năng hấp phụ khác nhau các chất trong hỗn hợp cần tách, ví dụ: silica gel, aluminium oxide,... Khi dung môi chạy qua cột, các chất hữu cơ được tách ra ở từng phân đoạn.

b. Cách tiến hành

- Sử dụng các cột thuỷ tinh có chứa các chất ất hấp phụ dạng bột (pha tĩnh), thường là aluminium oxide, silica gel,...

- Cho hỗn hợp cần tách lên cột sắc kí.

- Cho dung môi thích hợp chảy liên tục qua cột sắc kí. Thu các chất hữu cơ được tách ra ở từng phân đoạn khác nhau sau khi đi ra khỏi cột sắc kí.

- Loại bỏ dung môi để thu được chất cần tách.

c. Ứng dụng

Phương pháp sắc kí cột thường dùng để tách các chất hữu cơ có hàm lượng nhỏ và khó tách ra khỏi nhau.

 

Hình 9.4. Tách chất bằng sắc kí cột

Bài 1. Phương pháp chưng cất dùng để tách biệt các chất: 

A. Có nhiệt độ sôi khác nhau.

B. Có nhiệt độ nóng chảy khác nhau.

C. Có độ tan khác nhau.

D. Có khối lượng riêng khác nhau.

 

Hướng dẫn giải

Chưng cất là một phương pháp tách dùng nhiệt độ sôi để tách hỗn hợp đồng thể của các chất lỏng khác nhau.

\(\Rightarrow\) Chọn A

 

Bài 2. Phương pháp chiết dùng để tách biệt các chất:

A. Có nhiệt độ sôi khác nhau.

B. Có nguyên tử khối khác nhau.

C. Có độ tan khác nhau.

D. Có khối lượng riêng khác nhau.

 

Hướng dẫn giải

Chiết dùng để tách các chất thường là chất lỏng có khối lượng riêng khác nhau ra khỏi hỗn hợp lỏng không đồng nhất (phân lớp)

⇒ Đáp án: D

Học xong bài học này, em có thể:

– Trình bày được nguyên tắc và cách thức tiến hành các phương pháp tách và tinh chế hợp chất hữu cơ: chưng cất, chiết, kết tinh và sơ lược về sắc kí cột.

– Thực hiện được các thí nghiệm về chưng cất thường, chiết.

– Vận dụng được các phương pháp: chưng cất thường, chiết, kết tinh để tách và tinh chế một số hợp chất hữu cơ trong cuộc sống.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 CD Bài 9 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Phương pháp tách biệt và tinh chế nào sau đây không đúng với cách làm?

  • A. Quá trình làm muối ăn từ nước biển hay làm đường phèn từ nước mía là phương pháp kết tinh.
  • B. Nấu rượu sau khi ủ men rượu từ nguyên liệu như tinh bột hay xenlulozơ là phương pháp chưng cất.
  • C. Khi thu được hỗn hợp gồm tinh dầu xả nổi trên lớp nước tách lấy tinh dầu là phương pháp chiết
  • D. Khi làm trứng muối (ngâm trứng trong dung dịch NaCl bão hòa hay phủ tro muối) là phương pháp kết tinh.

• Câu 2:

  Nếu không may làm đổ dầu ăn vào nước, ta dùng phương pháp nào để tách riêng dầu ăn ra khỏi nước?

  • A. Lọc.
  • B. Dùng máy li tâm.
  • C. Chiết.
  • D. Cô cạn.

• Câu 3:

  Nấu rượu uống đã ứng dụng phương pháp tách biệt và tinh chế nào?

  • A. Chiết
  • B. Chưng cất
  • C. Kết tinh
  • D. Sắc kí

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 11 CD Bài 9 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 57 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 1 trang 57 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Vận dụng trang 58 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 2 trang 58 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Thí nghiệm 1 trang 59 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Luyện tập trang 59 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Thí nghiệm 2 trang 60 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 3 trang 61 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 1 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 2 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 3 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Hóa học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 CD Bài 9 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Phương pháp tách biệt và tinh chế nào sau đây không đúng với cách làm?

  • A. Quá trình làm muối ăn từ nước biển hay làm đường phèn từ nước mía là phương pháp kết tinh.
  • B. Nấu rượu sau khi ủ men rượu từ nguyên liệu như tinh bột hay xenlulozơ là phương pháp chưng cất.
  • C. Khi thu được hỗn hợp gồm tinh dầu xả nổi trên lớp nước tách lấy tinh dầu là phương pháp chiết
  • D. Khi làm trứng muối (ngâm trứng trong dung dịch NaCl bão hòa hay phủ tro muối) là phương pháp kết tinh.

• Câu 2:

  Nếu không may làm đổ dầu ăn vào nước, ta dùng phương pháp nào để tách riêng dầu ăn ra khỏi nước?

  • A. Lọc.
  • B. Dùng máy li tâm.
  • C. Chiết.
  • D. Cô cạn.

• Câu 3:

  Nấu rượu uống đã ứng dụng phương pháp tách biệt và tinh chế nào?

  • A. Chiết
  • B. Chưng cất
  • C. Kết tinh
  • D. Sắc kí

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 11 CD Bài 9 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 57 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 1 trang 57 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Vận dụng trang 58 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 2 trang 58 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Thí nghiệm 1 trang 59 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Luyện tập trang 59 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Thí nghiệm 2 trang 60 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Câu hỏi 3 trang 61 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 1 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 2 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Giải Bài 3 trang 62 SGK Hóa học 11 Cánh diều – CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Hóa học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!