Vì sao ta có thể thấy ban ngày, ban đêm? Tại sao hay xuất hiện hiện tượng chênh lệch múi giờ khi bay từ các nước như: Mỹ, Canada, ... về Việt Nam? Cùng HOC247 tìm hiểu nguyên nhân nào gây nên các hiện tượng này qua nội dung Bài 5: Hệ quả địa lí các chuyển động của Trái Đất chương trình SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục
Hình 5.1. Chuyển động tự quay và hiện tượng ngày đêm trên Trái Đất
a) Sự luân phiên ngày đêm
- Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng là do: có hình khối cầu, nên Trái Đất luôn được Mặt Trời chiếu sáng một nửa còn một nửa chưa được chiếu sáng, sinh ra ngày và đêm.
- Trái Đất tự quay quanh trục, dẫn đến tất cả mọi nơi trên bề mặt Trãi Đất đều lần lượt được Mặt Trời chiếu sáng rồi lại lần lượt chìm trong bóng tối, gây nên hiện tượng ngày đêm luân phiên.
b) Giờ trên Trái Đất
- Trái Đất có dạng hình khối cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên ở cùng một thời điểm, người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau ⇒ các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau, đó là giờ địa phương (hay giờ mặt trời).
- Người ta chia bề mặt Trái Đất làm 24 múi giờ, mỗi múi rộng 15 độ kinh tuyến. Các địa phương nằm trong cùng một múi giờ sẽ thống nhất có một giờ, đó là giờ múi.
- Giờ ở múi số 0 (múi có đường kinh tuyến gốc chạy qua giữa múi) được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT. Trong thực tế, ranh giới các múi giờ thường được điều chỉnh theo biên giới quốc gia, tạo thành các khu vực giờ.
- Có quốc gia chỉ dùng một múi giờ những cũng có những nuớc có lãnh thộ rộng thường dùng nhiều múi giờ như: Liên bang Nga, Hoa Kỳ, Ca-na-đa,. .
- Ví dụ: Hà Nội (kinh độ 105°52'Đ) sẽ có giờ địa phương chênh 3 phút 24 giây so với Hải Phong (kinh độ 106°43'Đ).
.jpg)
Hình 5.2. Bản đồ giờ trên Trái Đất
- Người ta quy định lấy kinh tuyến 180° đi qua giữa múi giờ số 12 ở Thái Bình Dương làm đường chuyền ngày quốc tế.
+ Nếu đi từ phía tây sang phía đông (theo chiều tự quay của Trái Đất) qua kinh tuyến 180° thi lùi lại một ngày lịch,
+ Nếu đi từ phía đông sang phía tây qua kinh tuyến 180° thì phải tăng thêm một ngày lịch.
1.2. Hệ quả địa lí do chuyển động quanh Mặt Trời
Hình 5.3. Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời và các mùa ở bán cầu Bắc
Hệ quả địa lí do chuyển động quanh Mặt Trời có hai hệ quả: Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau và tạo nên các mùa trong năm
a) Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau
- Tất cả các địa điểm ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam đều có hiện tượng ngày, đêm dài ngắn khác nhau theo mùa và theo vĩ độ.
- Ngoại trừ, trừ hai ngày 21 - 3 và 23 - 9 có thời gian ngày, đêm bằng nhau.
- Ở Xích đạo, quanh năm có độ dài ngày và đêm bằng nhau, càng xa Xích đạo sự chênh lệch thời gian giữa ngày và đêm càng lớn.
Hình 5.4. Hiện tượng ngày và đêm vào các ngày 22-6 và ngày 22-12
b) Các mùa trong năm
- Mùa là khoảng thời gian trong năm, có những đặc điểm riêng về thời tiết và khí hậu.
- Nguyên nhân sinh ra các mùa là do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời với hướng trục không thay đổi và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo một góc khoảng 66033' làm cho góc chiếu của tỉa sáng mặt trời và thời gian tiếp nhận ánh sáng mặt trời thay đổi trong năm.
- Hiện tượng mùa diễn ra ngược nhau giữa bán cầu Bắc và bán cầu Nam. Bốn mùa biểu hiện rõ nhất ở vùng ôn đới. Vùng nhiệt đới có hai mùa nhưng không rõ rệt, vùng hàn đới chì có một mùa lạnh kéo dài.
+ Mùa xuân: từ 21/3 (xuân phân) đến 22/6 (hạ chí).
+ Mùa hạ: từ 22/6 (hạ chí) đến 23/9 (thu phân).
+ Mùa thu: từ 23/9 (thu phân) đến 22/12 (đông chí)
+ Mùa đông: từ 22/12 (đông chí) đến 21/3 (xuân phân).
Các mùa theo dương lịch ở bán cầu Bắc
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Sự tự quay của Trái Đất có những hệ quả nào? Tại sao lại có những hệ quả đó?
Hướng dẫn giải:
- Hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục:
+ Sự luân phiên ngày đêm do Trái Đất có hình khối cầu, nên Trái Đất luôn được Mặt Trời chiếu sáng một nửa còn một nửa chưa được chiếu sáng, sinh ra ngày và đêm.
+ Giờ trên Trái Đất vì Trái Đất có dạng hình khối cầu và tự quay quanh trục từ tây sang đông, nên ở cùng một thời điểm, người đứng ở các kinh tuyến khác nhau sẽ nhìn thấy Mặt Trời ở các độ cao khác nhau nên gười tạ chia bề mặt Trái Đất làm 24 múi giờ, mỗi múi rộng 15 độ kinh tuyến.
- Hệ quả địa lí do chuyển động quanh Mặt Trời:
+ Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương trong khi chuyển động quanh Mặt Trời nên tùy vị trí Trái Đất trên quỹ đạo mà ngày, đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ.
+ Các mùa trong năm do Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời với hướng trục không thay đổi và nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo một góc khoảng 66033' làm cho góc chiếu của tỉa sáng mặt trời và thời gian tiếp nhận ánh sáng mặt trời thay đổi trong năm.
Bài tập 2: Nếu Trái Đất chỉ chuyên động quanh Mặt Trời mà không tự quay quanh trục thì trên Trái Đất hiện tượng ngày đêm sẽ diễn ra như thế nào?
Hướng dẫn giải:
Nếu giả sử Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì ở Trái Đât vẫn có ngày, đêm. Khi đó, độ dài một ngày – đêm ở bề mặt Trái Đất sẽ dài bằng 1 năm.
Luyện tập
Học xong bài này các em cần biết:
- Trình bày được hệ quả địa lí của chuyển động tự quay quanh trục
- Trình bày được hệ quả địa lí do chuyển động quanh Mặt Trời
- Giải thích các hiện tượng tự nhiên liên quan đến các hệ quả
3.1. Trắc nghiệm Bài 5 Địa lí 10 KNTT
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Địa lí 10 Kết nối tri thức Chương 2 Bài 5 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Múi giờ số 0
- B. Múi giờ số 6
- C. Múi giờ số 12
- D. Múi giờ số 18
-
- A. Một ngày đêm
- B. Một năm
- C. Một mùa
- D. Một tháng
-
- A. Trái Đất tự quanh quanh trục
- B. Trục Trái Đất nghiêng
- C. Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời
- D. Trái Đât có dạng hình khối cầu
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 5 Địa lí 10 KNTT
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Địa lí 10 Kết nối tri thức Chương 2 Bài 5 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Khởi động trang 17 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục 1 trang 17 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục 1a trang 17 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục 1b trang 18 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT.
Câu hỏi mục 2 trang 19 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục 2a trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục 2b trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Luyện tập trang 20 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Vận dụng trang 20SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 1 trang 13 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 2 trang 14 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 3 trang 14 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 4 trang 14 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 5 trang 14 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 6 trang 15 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 7 trang 15 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 8 trang 16 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 9 trang 16 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 10 trang 17 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 11 trang 17 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 12 trang 17 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài tập 13 trang 17 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 5 Địa lí 10 KNTT
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Địa Lý 10 HỌC247
