Sinh học 11 Cánh diều Bài 11: Khái quát về cảm ứng ở sinh vật

- Môi trường sống luôn thay đổi và tác động đến sinh vật. Sinh vật nhận tín hiệu từ môi trường nhờ các thụ thể và đáp ứng lại các tín hiệu, đảm bảo thích nghi với những thay đổi phức tạp của môi trường.

- Cảm ứng ở sinh vật là khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển. Tuỳ thuộc vào phương thức sống, đặc điểm cấu tạo mà các loài sinh vật có cơ chế và biểu hiện cảm ứng khác nhau.

Hình 1. Một số hiện tượng cảm ứng ở sinh vật

Cơ chế cảm ứng ở sinh vật gồm: thu nhận kích thích, dẫn truyền kích thích, trả lời kích thích. Ở động vật có hệ thần kinh có cơ chế phân tích và tổng hợp thông tin.

- Thu nhận kích thích: 

+ Thực vật thu nhận kích thích từ môi trường thông qua các thụ thể trên màng tế bào hoặc trong tế bào chất.

+ Động vật thu nhận kích thích từ môi trường thông qua các giác quan hoặc các tế bào thụ cảm.

- Dẫn truyền kích thích:

+ Ở thực vật, tín hiệu kích thích từ môi trường được chuyển đổi thành tín hiệu thứ cấp và được dẫn truyền trong tế bào.

+ Ở động vật đa bào có tế bào thần kinh (neuron), tế bào thụ cảm tiếp nhận kích thích, hình thành xung thần kinh. Kích thích được neuron thụ cảm tiếp nhận, truyền theo neuron hướng tâm đến neuron trung gian ở trung ương thần kinh, rồi truyền sang neuron li tâm đến cơ quan trả lời.

- Phân tích và tổng hợp thông tin:

+ Ở sinh vật có hệ thần kinh, kích thích được dẫn truyền đến bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin, quyết định hình thức và mức độ phản ứng của sinh vật, đáp ứng với những thay đổi của môi trường.

+ Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin là các neuron.

- Trả lời kích thích:

+ Thực vật thường phản ứng với các kích thích của môi trường bằng cách điều chỉnh hình thái, phản ứng sinh lí hoặc sự vận động của các cơ quan. Các phản ứng của thực vật được điều khiển bởi các hormone thực vật.

+ Động vật đáp ứng với kích thích thông qua phản xạ. Cơ quan trả lời ở động vật là cơ hoặc tuyến. Cơ trả lời kích thích bằng cách co hoặc dãn. Tuyến trả lời kích thích bằng cách tăng hoặc giảm tiết các chất.

Hình 2. Sự hướng về phía ánh sáng của cây cà chua (a) và sự cuộn tròn khi bị chạm vào ở con cuốn chiếu (b)

Cảm ứng ở sinh vật được thực hiện bằng các cơ chế, hình thức khác nhau giúp sinh vật thích ứng được với những thay đổi từ môi trường, đồng thời duy trì môi trường bên trong tối ưu cho các hoạt động sống của cơ thể, nhờ đó sinh vật tồn tại, sinh trưởng và thích nghi với môi trường.

Bài 1: Cảm ứng ở sinh vật là gì?

Hướng dẫn giải

Cảm ứng ở sinh vật là khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển. Tuỳ thuộc vào phương thức sống, đặc điểm cấu tạo mà các loài sinh vật có cơ chế và biểu hiện cảm ứng khác nhau.

Bài 2: Cơ chế cảm ứng ở sinh vật gồm những giai đoạn nào?

Hướng dẫn giải

Cơ chế cảm ứng ở sinh vật gồm: thu nhận kích thích, dẫn truyền kích thích, trả lời kích thích.

Học xong bài này các em cần biết:

- Phát biểu được khái niệm cảm ứng ở sinh vật.

- Trình bày được cơ chế cảm ứng ở sinh vật.

- Trình bày được vai trò của cảm ứng đối với sinh vật.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Cánh diều Chủ đề 2 Bài 11 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Cảm ứng ở sinh vật là gì?

  • A. Khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận các kích thích từ môi trường
  • B. Khả năng cơ thể sinh vật thay đổi hình dạng, cấu tạo trước các tác nhân từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển
  • C. Khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với các kích thích từ môi trường, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển
  • D. Khả năng cơ thể sinh vật tiếp nhận và phản ứng thích hợp với các kích thích từ sinh vật khác, đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển

• Câu 2:

  Ở thực vật, trong điều kiện chiếu sáng từ một phía, thân cây non sẽ như thế nào?

  • A. Không thể sinh trưởng do không được chiếu sáng toàn phần
  • B. Sinh trưởng bình thường, mọc thẳng
  • C. Dần dần sinh trưởng uốn cong về phía có ánh sáng
  • D. Dần dần sinh trưởng uốn cong về phía có bóng tối

• Câu 3:

  Phát biểu nào không đúng khi nói về cơ chế cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh?

  • A. Động vật thu nhận kích thích từ môi trường thông qua các cơ quan hoặc các tế bào thụ cảm
  • B. Bộ phận thu nhận kích thích quyết định hình thức và mức độ phản ứng của sinh vật
  • C. Động vật đáp ứng với kích thích thông qua phản xạ
  • D. Cơ quan trả lời ở động vật là cơ hoặc tuyến

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Cánh diều Chủ đề 2 Bài 11 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 75 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi 1 trang 75 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Luyện tập 1 trang 75 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi 2 trang 76 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Luyện tập 2 trang 76 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Luyện tập 3 trang 77 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Vận dụng trang 77 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!