Tức cảnh Pác Bó - Hồ Chí Minh - Ngữ văn 8

• Tên: Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 2/9/1969)
• Quê quán: Làng Sen, Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An.
• Cuộc đời:
  • Bác là nhà chính trị, nhà cách mạng, nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc
  • Là nhà dân nhân văn hóa thế giới.

• Bài Tức cảnh Pác Pó ra đời tháng 2/1941.

Bài văn được chia làm 2 phần

• Phần 1: Ba câu thơ đầu: Cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác ở Pác Pó.
• Phần 2: Câu cuối: Cảm nhận của Bác về cuộc đời cách mạng.

• Thất ngôn tứ tuyệt.

• Hành động: Ra - vào.
• Thời gian: Sáng - tối.
• Không gian: Suối - hang
• Sáng ra bờ suối - Tối vào hang.
• Cuộc sống bí mật nhưng vẫn giữ được nề nếp, quy củ. Thể hiện phong thái ung dung, chủ động của Bác.
• Hình ảnh: Cháo bẹ, rau măng, vẫn sẵn sàng: lúc nào cũng đầy đủ. Thể hiện tinh thần lạc quan, vượt lên trên khó khăn, gian khổ.

⇒ Bác yêu thiên nhiên, yêu công việc cách mạng luôn làm chủ cuộc sống trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

• Chuyển từ chỗ nói chuyện chổ ở, làm việc, ăn uống sang nói chuyện công việc.
• Chuyển từ không khí thiên nhiên: suối, hang, sớm, tối sang không khí hoạt động xã hội: dịch sử Đảng.
• Chuyển từ những cái mềm mại suối, măng, cháo sang bàn đá rắn chắc. Từ những thanh bằng sang những thanh trắc.
• Nghệ thuật đối: Đối ý và đối thanh (Điều kiện làm việc tạm bợ - Nội dung công việc quan trong, trang nghiêm).

→ Niềm vui thích thật sự khi sống giữa núi rừng, phong thái ung dung, tầm vóc lớn lao, niềm say mê cách mạng của Hồ Chí Minh.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Bài thơ thể hiện cốt cách tinh thần Hồ Chí Minh luôn tràn đầy niềm tin, lạc quan và tin tưởng vào sự nghiệp cách mạng.

  • Nghệ thuật

    • Có tính chất ngắn gọn, hàm xúc.
    • Vừa mang đặc điểm cổ điển, truyền thông vừa có tính chất mới mẻ, hiện đại.
    • Có lời thơ bình dị pha giọng đùa hóm hỉnh.
    • Tạo được tứ thơ độc đáo, bất ngờ, thú vị và sâu sắc.

Gợi ý làm bài

1. Mở bài 

• Giới thiệu nhà thơ Hồ Chí Minh 

• Sau 30 năm bôn ba khắp năm châu bôn bể hoạt động cứu nước, tháng 2 – 1941, Bác đã bí mật về nước để trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

• Về nước, Người sống trong hang Pác Bó (đúng tên là Cốc Bó), điều kiện sinh hoạt rất gian khổ.

• Bài thơ Tức cảnh Pác Bó ra đời trong hoàn cảnh như vậy.

2. Thân bài

• Điều kiện sống và làm việc của Bác ở Pác Bó

  • Nơi ở quá chật hẹp: một cái hang nhỏ bên bờ suối: “Sáng ra bờ suối, tối vào hang”.

  • Điều kiện sinh hoạt: quá thiếu thốn. Bữa ăn hằng ngày là cháo bẹ (cháo ngô) là măng rừng “Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng”.

  • Điều kiện làm việc: quá sơ sài dường như chẳng có gì “Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng”. Bàn làm việc chi là tảng đá bên bờ suối.

  • Ba câu thơ đầu bài thơ nói về cảnh sinh hoạt và làm việc của Bác. Tất cả đều rất khó khăn, thiếu thốn.

• Hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ

• Phong thái ung dung tự tại của Bác.

  • Câu thứ nhất nói về việc ở.

    • Giọng điệu thể hiện trong câu thơ này rất thoải mái, phơi phới, cho thấy Bác sông thật ung dung, hòa điệu với nhịp sông núi rừng Sáng ra bờ suối, tối vào hang.

    • Nhịp thơ 4/3 tạo thành hai vế sóng đôi, toát lên cảm giác về sự nhịp nhàng, nề nếp: sáng ra, tối vào…

  • Câu thứ hai nói về việc ăn: Ở câu thơ này có thêm nét vui đùa. Bởi vì thực tế quá khó khăn mà Bác lại nói như là lương thực, thực phẩm ở đây thật đầy đủ (cháo bẹ rau măng luôn có sẵn).
  • Câu thứ ba nói về điều kiện làm việc.
  • Bàn làm việc là tảng đá bên suối chông chênh mà thôi. Ba chữ dịch sử Đảng toàn vần trắc, toát lên cái khỏe khoắn, mạnh mẽ, gân guốc. Tư thế uy nghi lồng lộng, giống như một tượng đài về vị lãnh tụ cách mạng Bác Hồ

• Cái “sang” của cuộc đời cách mạng

  • Niềm vui lớn nhất của Bác trong bài thơ không phải chỉ là “thú lâm tuyền” giống như những ẩn sĩ xưa mà trước hết đó là niềm vui vô hạn của người chiến sĩ yêu nước vĩ đại. 

  • Bác Hồ còn rất vui vì Người tin chắc rằng, thời cơ giải phóng dân tộc đang tới gần, điều mà Bác chiến đấu suốt đời để đạt tới đang trở thành hiện thực. 

  • Chữ “sang” kết thúc bài thơ có thể coi là chữ thần, là “nhãn tự” đã kết tinh, tỏa sáng tinh thần toàn bài.

3. Kết bài

• Bài thơ cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng đầy gian khổ ở Pác Pó. Với người, làm cách mạng và sống hòa hợp với thiên nhiên là một niềm vui lớn.

• Đọc, học bài thơ, ta hiểu hơn về một quãng đời hoạt động của Bác Hồ kính yêu. Chúng ta càng trân trọng và biết ơn Người nhiều hơn…

Năm 1941, sau nhiều năm bôn ba hải ngoại tìm đường cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh bí mật về tới Pác Bó, Cao Bằng. Hang Pác Bó đã trở thành nơi sống và hoạt động bí mật của Người. Bài thơ Tức cảnh Pác Bó được Bác viết tại đây (tháng 2/1941) theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Bài thơ phản ánh hoạt động phong phú, sôi nổi, phong thái ung dung tự tại và tinh thần lạc quan cách mạng của người chiến sĩ vĩ đại trong hoàn cảnh bí mật khó khăn gian khổ. Để nắm được nội dung của bài thơ, các em có thể tham khảo thêm bài soạn: Tức cảnh Pác Pó.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.

Tức cảnh Pác Bó là một trong những bài thơ tứ tuyệt tiêu biểu cho phong cách thơ Hồ Chí Minh. Bài thơ thể hiện niềm vui, niềm tin mãnh liệt và nghị lực phi thường của Bác trong hoàn cảnh sống và làm việc giữa núi rừng Việt Bắc, sau mấy chục năm trời xa cách đất nước và dân tộc. Ngoài ra, để nắm vững nội dung bài học cũng như dễ dàng hoàn thành các bài viết văn liên quan đến tác phẩm, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu dưới đây: