Soạn bài Hai cây phong của Ai-ma-tốp - Ngữ văn 8

• Vẻ đẹp và ý nghĩa hình ảnh hai cây phong trong đoạn trích và tấm lòng thầy Đuy-sen.

• Cách xây dựng mạch kể, cách miêu tả giàu hình ảnh và lời văn giàu cảm xúc.

Câu 1: Căn cứ vào đại từ nhân xưng (tôi, chúng tôi) của người kể chuyện. Hãy xác định hai mạch kể phân biệt lồng vào nhau trong Hai cây phong. Nhân vật người kể chuyện có vị trí như thế nào (nhân danh ai) ở từng mạch kể ấy? Vì sao có thể nói mạch kể của người kể chuyện xưng "tôi" quan trọng hơn?

• Căn cứ vào đại từ nhân xưng (tôi, chúng tôi) của người kể chuyện, ta thấy hai mạch kể phân biệt lồng vào nhau trong Hai cây phong là:
  • Mạch kể thứ nhất: mạch kể xưng "tôi" là người kể chuyện, người ấy tự giới thiệu là họa sĩ → người kể chuyện ở đây chính là nhà văn Ai-ma-tốp. Tuy nhiên, không phải nhất thiết bao giờ người kể chuyện cũng là tác giả.
  • Mạch kể thứ hai: mạch kể xưng "chúng tôi" vẫn là người kể chuyện trên, nhưng lại nhân danh là "cả bọn con trai" ngày trước, và hồi ấy người kể chuyện cũng là một đứa trẻ trong bọn con trai.
• Nhân vật người kể chuyện có vị trí là người dẫn dắt kể lại toàn bộ câu chuyện, vừa là "tôi" vừa là "chúng tôi" để dẫn dắt câu chuyện, tôi có mặt trong câu chuyện từ đầu đến cuối, dẫn dắt và kể câu chuyện. Như vậy, mạch kể xưng “tôi”quan trọng hơn vì:
  • Giữ vai trò là người chứng kiến kể lại câu chuyện.
  • Toàn bộ bức tranh thiên nhiên được vẽ qua bằng sự ngắm nhìn cả tâm hồn, bằng sự cảm nhận và rung động rất sâu sắc của nhân vật tôi.

Câu 2: Trong mạch kể của người kể chuyện xưng "chúng tôi", cái gì thu hút người kể chuyện cùng bọn trẻ và làm cho chúng ngây ngất? Tại sao có thể nói người kể chuyện (một họa sĩ) đã miêu tả hai cây phong và quang cảnh nơi đây bằng ngòi bút đậm chất hội họa?

• Trong mạch kể của người kể chuyện xưng "chúng tôi"  thế giới đẹp đẽ vô ngần của không gian bao la và ánh sáng vụt mở ra trước mắt bọn trẻ khi từ ở những cành cao ngất ngang tầm chim bay của cây thông nhìn xuống đã thu hút người kể chuyện cùng bọn trẻ và làm cho chúng ngây ngất:
• Có thể nói người kể chuyện (một họa sĩ) đã miêu tả hai cây phong và quang cảnh nơi đây bằng ngòi bút đậm chất hội họa là vì:
  • Tính chất của hội họa được thể hiện trên hai phương diện màu sắc và đường nét:
    • Đường nét:
      • Đất rộng bao la
      • Dải thảo nguyên hoang vu
      • Những dòng sông tận chân trời
      • Những đám mây, những đồng cỏ
      • Những nét vẽ hết sức phóng khoáng, bay bổng, làm cho bức tranh thiên nhiên trở nên hùng vĩ, xứ sở thảo nguyên hoang vu rộng lớn chứa nhiều bí ẩn.
    • Màu sắc.
      • Màu trắng của làn sương mờ đục
      • Màu xanh của thảo nguyên xa thẳm biêng biếc
      • Màu bạc lấp lánh của những con sông

→ Những sắc màu tạo nên bức tranh thảo nguyên vừa chứa đựng sức sống mạnh mẽ (màu xanh), vừa huyền ảo thơ mộng (màu bạc, màu trắng).

Câu 3: Trong mạch kể chuyện xưng "tôi", nguyên nhân nào khiến hai cây phong chiếm vị trí trung tâm và gây xúc động sâu sắc cho người kể chuyện? Tại sao có thể nói trong mạch kể xen lẫn tả này, hai câu phong được miêu tả hết sức sống động, như hai con người, và không chỉ thông qua sự quan sát của người họa sĩ?

• Trong mạch kể chuyện xưng "tôi", nguyên nhân khiến hai cây phong chiếm vị trí trung tâm và gây xúc động sâu sắc cho người kể chuyện là:
  • Hai cây phong gắn với bao kỉ niệm thời thơ ấu của tuổi học trò: trèo cây, phá tổ chim với tiếng reo hò, huýt còi ầm ĩ, làm chấn động cả vương quốc loài chim.
  • Cây phong có dáng sinh động khác thường: giống như một cặp sinh đôi, thân cây to lớn khổng lồ, lại ngả nghiêng đung đưa mời chào chúng tôi đến.
  • Hai cây phong đứng ở vị trí rất đặc biệt: giữa một ngọn đồi phía trên làng Ku-ku-rêu của thảo nguyên Ca-dắc-xtan mênh mông, đi từ phía nào đến làng đều thấy chúng luôn hiện ra trước mắt hệt như những ngọn hải đăng, mỗi lần về quê, từ xa tôi đều đưa mắt nhìn cây phong thân thuộc đầu tiên.
• Hai cây phong có liên quan đến nghề họa sĩ của nhân vật “tôi”.
  • Hai cây phong đã chắp cánh cho những thế hệ học trò, giúp lũ trẻ mở rộng tầm mắt, thắp lên mơ ước vươn tới chân trời xa.
• Có thể nói trong mạch kể xen lẫn tả này, hai câu phong được miêu tả hết sức sống động, như hai con người, và không chỉ thông qua sự quan sát của người họa sĩ là vì:
  • Hai cây phong có tiếng nói riêng, có tâm hồn riêng chan chứa những lời ca êm dịu, hai cây phong mang tâm hồn con người, tiếng nói của con người.
  • Cây phong cất tiếng rì rào suốt đêm ngày đủ mọi cung bậc y như tiếng thở than và nhịp sống của con người, khi như tiếng thủy triều, khi như tiếng thì thầm tha thiết, khi bỗng dưng im bặt, khi như tiếng thở dài thương tiếc, khi reo vù vù như lửa cháy rừng rực...

→ Cả một thế giới âm thanh đa dạng, phong phú vừa nhẹ nhàng vừa dữ dội, vừa như tiếng người lại vừa như cả tiếng của vạn vật của muôn trùng cây cỏ, sóng nước đại dương.

→ Đoạn văn như khúc nhạc du dương, nhiều so sánh độc đáo, thú vị, cây phong còn là biểu tượng cho quê hương.

⇒ Nhân vật tôi đã hóa thân vào hai cây phong để hiểu được linh hồn của nó chứ không phải chỉ là sự quan sát của người nghệ sĩ bình thường. Điều đó thể hiện tình yêu quê hương nồng nàn, tha thiết.

Câu 4: Tùy chọn trong bài một đoạn khoảng mươi dòng liên quan đến hai cây phong để học thuộc lòng. 

Gợi ý: Các em chọn một đoạn văn mà các em thích có liên quan đến hai cây phong.