Soạn bài Lời tiễn dặn - Ngữ văn 11 Tập 1 Chân Trời Sáng Tạo

Qua tâm trạng đầy đau khổ, rối bời của chàng trai và cô gái, đoạn trích đã khắc hoạ nổi bật tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai, cô gái Thái.

- Lựa chọn từ ngữ, hình ảnh đặc trưng, gần gũi với đồng bào người Thái.

- Cách miêu tả tâm trạng nhân vật chi tiết, cụ thể.

Câu hỏi: Dựa vào phần kiến thức đã học về truyện thơ Nôm ở lớp 9, bạn hãy cho biết khi đọc một truyện thơ, chúng ta cần chú ý điều gì?

Lời giải chi tiết:

- Trước hết, chúng ta cần tìm hiểu đề nhằm xác định ngoài việc đọc nội dung truyện thơ, đề còn yêu cầu phân tích truyện thơ, phân tích đối tượng trong truyện thơ.

- Sau khi đã xác định mục tiêu của đề, hãy đọc và lập dàn ý, chuẩn bị nội dung để trả lời cho các yêu cầu của đề.

- Phân tích nội dung ý thơ, câu thơ, đối tượng trong truyện thơ để sáng tỏ về các yêu cầu của đề đồng thời đưa ra các đánh giá về truyện thơ đó.

Câu 1: Vì sao chàng trai lại nói đến điều này? Lời nói của anh có ý nghĩa gì?

Lời giải chi tiết:

Chàng trai nói đến Cho mai sau lửa xác đượm hơi vì: Đặt trong ngữ cảnh của văn bản, nhân vật Anh đang mang cảm xúc luyến tiếc, níu kéo giây phút được ở thêm bên nhân vật Chị. Đứng trước bối cảnh ấy, Anh muốn dặn dò thêm với Chị đôi lời mới đành lòng quay lại. Anh muốn “kề vóc” Chị thêm một chút, muốn “quấn quanh” Chị để “ủ lấy hương người” cho mai sau “khi chết”, lửa xác (của mình) vẫn đượm hơi người thương yêu.

 → Nhận xét: Cách ứng xử ấy nói lên tình thương yêu vô bờ mà Anh dành cho Chị.

 

Câu 2: Bạn hình dung như thế nào về hoàn cảnh của cô gái và hành động của chàng trai lúc này?

Lời giải chi tiết:

Cô gái đáng thương, vì hoàn cảnh riêng nên dù trong lòng còn yêu chàng trai nhưng vẫn phải lấy chồng. Cô gái đau khổ, dằn vặt trong lòng “chân bước.. lòng càng đau nhớ”, không thốt nên lời, chỉ biết “vừa đi vừa ngoảnh lại”, “vừa đi vừa ngoái trông”, “ngồi đợi”, “ngóng trông”. Cô gái đáng thương ấy dù bị chồng đánh ngã vẫn phải chịu đựng. Còn chàng trai thì níu kéo “được nhủ đôi câu… đành lòng quay lại”, “Được dặn đôi lời…. mới chịu quay đi”. Anh xót xa, nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy; Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”.

 

Câu 3: Những câu thơ này thể hiện tình cảm của hai nhân vật như thế nào?

Lời giải chi tiết:

Các câu thơ sử dụng những chi tiết, hình ảnh kết hợp cùng biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, điệp cấu trúc… nhằm nhấn mạnh cảm xúc da diết, tha thiết, thủy chung, son sắt của đôi bạn trẻ. Đồng thời tác giả còn muốn bộc lộ cho người đọc thấy tinh thần kiên cường, nguyện một lòng bên nhau, không có gì lay chuyển được của 2 người.

Câu 1: Lời "tiễn dặn" được thuật lại theo ngôi kể nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Lời giải chi tiết:

Lời “tiễn dặn” được thuật lại theo ngôi kể thứ nhất - lời của nhân vật “anh”, thông qua một số chi tiết nhận biết “Anh ngỡ tưởng em mảng vui quên dậy!”, “Tóc rối đưa anh búi hộ!”...

 

Câu 2: Lời " tiễn dặn" giúp bạn biết gì về nhân vật chàng trai và cô gái? Qua đó, hãy nhận xét cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian.

Lời giải chi tiết:

- Lời “tiễn dặn” đã cho người đọc thấy được tình yêu thủy chung nhưng đầy trắc trở, khó khăn của chàng trai và cô gái. Họ yêu nhau nhưng vì nghịch cảnh nên không thể bên nhau, cả hai luôn đau khổ, dằn vặt, nhớ thương lẫn nhau. 

- Cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian trên có thể thấy tác giả dường như đã hóa thân thành nhân vật để giao tiếp và bộc lộ cảm xúc, tình cảm. Cách xây dựng nhân vật trong truyện thơ dân gian là cách xây dựng dựa trên những hình mẫu có thật ngoài đời thực, cho nên nhân vật hiện lên vô cùng chân thực, gần gũi và rất đỗi đời thường. 

 

Câu 3: Bạn hãy chỉ ra những chi tiết quan trọng trong văn bản Lời tiễn dặn và phân tích vai trò của chúng trong việc thể hiện nội dung truyện thơ.

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết quan trọng trong văn bản Lời tiễn dặn:

- “Vừa đi vừa ngoảnh lại,

Vừa đi vừa ngoái trông,”

- “Tới rừng cà gắt là cà ngồi đợi,

Tới rừng là ngón ngóng trông.”

=> Nhận xét:

- Qua những chi tiết trên, tác giả đã thể hiện tâm trạng của đôi trai gái yêu nhau đang bịn rịn, lưu luyến không muốn rời, mỗi bước chân đi của họ đều không lỡ, vừa đi ngoảnh lại, vừa ngóng trông.

- Vai trò của những chi tiết ấy trong việc thể hiện nội dung truyện thơ là khắc họa được rõ nét những tâm trạng, cảm xúc và tình cảm của đôi trai gái.

 

Câu 4: Nêu chủ đề của văn bản và cho biết qua văn bản này, tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp gì.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề của văn bản: Khát vọng tình yêu cả đôi lứa người Thái.

- Qua văn bản, tác giả dân gian muốn gửi gắm tới người đọc bức thông điệp: Hãy luôn cố gắng chiến đấu và bảo vệ tình yêu của cuộc đời mình. Từ đó cũng lên án phê phán xã hội cũ với những phong tục cổ hủ, lạc hậu, kêu gọi mọi người hãy đứng lên đấu tranh vì tình yêu của chính mình.

 

Câu 5: Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết văn bản Lời tiễn dặn thuộc thể loại truyện thơ?

Lời giải chi tiết:

- Khái niệm: Truyện thơ là các tác phẩm mang yếu tố dân gian được khắc họa bằng phương thức tự sự nhưng được thể hiện dưới hình thức bài thơ. Truyện thơ mang nét trữ tình của thơ ca nên dễ dàng bộc lộ được rõ nét tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật hơn thể loại truyện thông thương.

- Dấu hiệu:

+ Thông qua các câu thơ “Người đẹp anh yêu cất bước theo chồng”, “Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,”, “Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi”... đóng vai trò diễn tả, kể cho người đọc thấy được hoàn cảnh ngăn cách của đôi nam nữ hay diễn tả các hành động của nhân vật.

+ Đồng thời qua chi tiết “lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng”, “yêu nhau…”,... yếu tố trữ tình được bộc lộ rõ nét. Đó là những khung bậc cảm xúc của “Anh” dành cho chị, vừa thương xót, vừa lưu luyến không muốn rời.

→ Nhận xét: Như vậy, có thể thấy văn bản “Lời tiễn dặn” thuộc thể loại truyện thơ bởi văn bản bao chứa nhiều chi tiết tự sự diễn đạt bằng thơ và những yếu tố trữ tình của thơ ca.

 

Câu 6: Từ văn bản Lời tiễn dặn, bạn có suy nghĩ gì về khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa?

Lời giải chi tiết:

Từ văn bản Lời tiễn dặn, bản thân em có nhiều suy nghĩ về khát khao đoàn tụ của đôi trai gái người Thái ngày xưa: vì những phong tục tập quán cổ hủ, lạc hậu của xã hội cũ đã khiến đôi trai gái dù yêu nhau nhưng lại chẳng thể đến bên nhau, người con gái phải chịu cảnh hôn nhân sắp đặt. Đứng trước nghịch cảnh tình yêu ấy, đôi trai gái người Thái ngày xưa đã thể hiện cho người đọc thấy được khát khao cháy bỏng, có thể bất chấp tất cả để có được tình yêu đời mình.

Để hiểu hơn về nội dung bài học, các em có thể tham khảo thêm:

• Soạn văn tóm tắt Lời tiễn dặn

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua đoạn trích Lời tiễn dặn nhằm tố cáo tập tục hôn nhân xưa, tiếng nói chứa chan tình cảm nhân đạo, đòi quyền yêu thương hạnh phúc cho con người. Để cảm nhận được một cách sâu sắc về văn bản, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: