C.Mác và Ph.Ăng-ghen mãi đi vào lịch sử nhân loại như những người sáng lập ra chủ nghĩa cộng sản khoa học có tác động to lớn và sâu rộng đối với nhân loại tiến bộ. Vậy chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời như thế nào? Cùng HOC247 tìm hiểu qua nội dung của Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Sự ra đời của giai cấp công nhân
- Sau các cuộc phát kiến địa lí, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành và ngày càng phát triển ở các nước Tây Âu => giai cấp công nhân ra đời.
- Công nhân có nguồn gốc từ nông dân, thợ thủ công, nông nô, nô lệ,... Do bị mất ruộng đất, bị bắt,..., họ trở thành người làm thuê trong các công xưởng, nhà máy.
- Vì bị giới chủ áp bức, bóc lột và phải làm việc cực nhọc, công nhân đã đứng lên đấu tranh chống lại giai cấp tư sản với hình thức ban đầu là đập phá máy móc.
- Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất làm cho giai cấp công nhân ngày càng đông đảo hơn.
- Những năm 30 – 40 của thế kỉ XIX, giai cấp công nhân ngày càng phát triển về lực lượng và trưởng thành về nhận thức.
Hình 1. Công nhân đập phá máy móc (tranh vẽ)
1.2. Những hoạt động của C. Mác, Ph. Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
- Năm 1841, Các Mác bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ về triết học.
- Các Mác vừa nghiên cứu khoa học, vừa cộng tác với các báo có khuynh hướng cách mạng. Năm 1843, sau khi bị trục xuất khỏi Đức, ông sang Pa-ri (Pháp) tiếp tục nghiên cứu và tham gia phong trào cách mạng.
- Phri-đrích Ăng-ghen sinh ra trong một gia đình chủ xưởng giàu có ở thành phố Bác-men (Đức). Năm 1842, ông sang Anh và đi sâu tìm hiểu về giai cấp công nhân. Ông đã công bố nhiều công trình khoa học về giai cấp công nhân Anh.
1.3. Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX
1.3.1. Phong trào cộng sản và công nhân từ năm 1848 đến năm 1870, Quốc tế thứ nhất
- Giữa thế kỉ XIX, phong trào công nhân đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc lột của giai cấp tư sản diễn ra ở nhiều nước.
- Tháng 6-1848, công nhân và nhân dân lao động Pa-ri (Pháp) đứng lên khởi nghĩa.
- Năm 1848 – 1849, công nhân và thợ thủ công Đức cũng nhiều lần nổi dậy chống lại giới chủ. Tháng 9-1864, công nhân tham gia mít tinh tại Luân Đôn (Anh),...
- Ngày 28-9-1864, tại Luân Đôn (Anh), Hội Liên hiệp công nhân quốc tế (Quốc tế thứ nhất) được thành lập với nhiệm vụ:
+ Bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo cho phong trào công nhân và truyền bá học thuyết Mác,
+ Thúc đẩy phong trào công nhân quốc tế phát triển.
- Trong quá trình tồn tại, Quốc tế thứ nhất có sự phân hoá về tư tưởng và đường lối hoạt động.
=> Năm 1876, Quốc tế thứ nhất tuyên bố giải tán.
Hình 4. Buổi lễ tuyên bố thành lập Quốc tế thứ nhất (tranh vẽ)
1.3.2. Công xã Pa-ri (1871)
a. Sự ra đời của Công xã Pa-ri
- Năm 1870, chiến tranh Pháp – Phổ nổ ra và kết thúc với sự thất bại của Pháp. Nhân dân Pa-ri đứng lên khởi nghĩa lật đổ Đế chế II do Na-pô-lê-ông III đứng đầu, yêu cầu thiết lập nền cộng hoà và bảo vệ “Tổ quốc trong hoàn cảnh đang lâm nguy”.
- Tháng 9-1870, Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản được thành lập, mang tên “Chính phủ vệ quốc” nhưng lại đầu hàng, đồng ý cho quân Phổ tiến vào Pa-ri.
=> Mâu thuẫn giữa các tầng lớp nhân dân với giai cấp tư sản rất gay gắt.
- Để bảo vệ đất nước, nhân dân Pa-ri đã tổ chức các đơn vị Quốc dân quân, tự vũ trang, đứng lên làm cách mạng.
- Ngày 18-3-1871, quần chúng chiếm được các cơ quan Chính phủ, nhà ga, toà Thị chính,... Quân của Chính phủ tư sản do Chi-e đứng đầu phải tháo chạy khỏi Pa-ri.
=> Cách mạng thắng lợi, Uỷ ban Trung ương Quốc dân quân đảm nhận chức năng của chính quyền mới – Chính phủ lâm thời.
- Ngày 26-3-1871, nhân dân Pa-ri tiến hành bầu Hội đồng Công xã theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu.
Hình 5. Quần chúng chiếm toà Thị chính Pa-ri trưa ngày 18-3-1871 (tranh vẽ)
b. Chính sách của Công xã Pa-ri
- Hội đồng Công xã là cơ quan nhà nước cao nhất, tập trung trong tay quyền lập pháp và hành pháp, đảm nhận chức năng chính quyền của giai cấp vô sản.
- Hội đồng Công xã lập ra nhiều uỷ ban (Uỷ ban Tư pháp, Uỷ ban Lương thực, Uỷ ban Giáo dục,...). Đứng đầu mỗi uỷ ban là một uỷ viên Công xã, chịu trách nhiệm trước nhân dân và có thể bị bãi miễn.
+ Giải tán quân đội và bộ máy cảnh sát của chế độ cũ, thành lập lực lượng vũ trang của nhân dân
+ Tách nhà thờ ra khỏi hoạt động của Nhà nước; quy định mức tiền lương tối thiểu, cấm cúp phạt và đánh đập công nhân
+ Thực hiện chế độ giáo dục bắt buộc, miễn học phí
+ Giao cho công nhân quản lí những nhà máy của giới chủ trốn khỏi Pa-ri,...
c. Ý nghĩa lịch sử
- Giáng một đòn nặng nề vào chủ nghĩa tư bản, mở ra thời kì đấu tranh mới của giai cấp vô sản thế giới.
- Sự ra đời của Công xã Pa-ri cùng những chính sách tiến bộ được thi hành cho thấy đây là nhà nước kiểu mới.
- Thể hiện tinh thần yêu nước của nhân dân Pháp trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm, cổ vũ nhân dân lao động thế giới đấu tranh vì một tương lai tốt đẹp
- Để lại nhiều bài học quý báu cho phong trào cách mạng thế giới.
1.3.3. Phong trào cộng sản và công nhân từ năm 1871 đến đầu thế kỉ XX, Quốc tế thứ hai
- Trong 30 năm cuối thế kỉ XIX, phong trào công nhân tiếp tục diễn ra mạnh mẽ ở các nước Âu – Mỹ.
- Ngày 1-5-1886, khoảng 400 000 công nhân thành phố Chi-ca-gô (Mỹ) đình công, biểu tình trên đường phố nhằm gây áp lực buộc giới chủ phải thực hiện yêu sách mỗi ngày làm việc không quá 8 giờ.
- Năm 1889, công nhân khuân vác ở bến tàu Luân Đôn (Anh) bãi công với quy mô lớn. Năm 1893, đại biểu công nhân Pháp giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Quốc hội,...
- Ngày 14-7-1889, tại Pa-ri (Pháp), Quốc tế xã hội chủ nghĩa (Quốc tế thứ hai) được thành lập.
- Từ năm 1889 đến năm 1895, dưới sự lãnh đạo của Ph. Ăng-ghen, Quốc tế thứ hai có những đóng góp quan trọng vào việc phát triển phong trào công nhân quốc tế.
- Từ năm 1895 (sau khi Ph. Ăng-ghen qua đời) đến năm 1914, các đảng trong Quốc tế thứ hai dần xa rời đường lối đấu tranh cách mạng, thoả hiệp với giai cấp tư sản,...
- Năm 1914, Quốc tế thứ hai phân hoá và tan rã khi Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ.
Bài tập minh họa
Bài 1: Công xã Pa-ri là cuộc cách mạng vô sản lật đổ chính quyền của giai cấp nào?
Hướng dẫn giải
Công xã Pari 1871 là cuộc cách mạng vô sản đầu tiên do giai cấp công nhân và quần chúng nhân dân lao động vùng lên đấu tranh lật đổ giai cấp tư sản, tuy chỉ tồn tại trong 72 ngày nhưng đã có tác động lớn, để lại nhiều bài học sâu sắc cho giai cấp cần lao và phong trào công nhân cũng như cổ vũ phong trào cộng sản quốc tế.
Bài 2: Các Mác đã bị nhiều nước châu Âu trục xuất và cuối cùng định cư ở đâu?
Hướng dẫn giải
Các Mác trong quá trình nghiên cứu khoa học đồng thời cộng tác với cả các báo có khuynh hướng cách mạng. Sau khi bị trục xuất ra khỏi nhiều nước châu Âu thì cuối cùng ông đã định cư ở Luân Đôn.
Luyện tập Bài 10 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Học xong bài này các em cần biết:
- Nêu được sự ra đời của giai cấp công nhân; trình bày được một số hoạt động chính của C. Mác, Ph. Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.
- Trình bày được những nét chính về Công xã Pa-ri (1871) và ý nghĩa lịch sử của việc thành lập nhà nước kiểu mới – nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới.
- Mô tả được một số hoạt động tiêu biểu của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX.
3.1. Trắc nghiệm Bài 10 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 4 Bài 10 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Hội đồng Công xã Pa-ri được thành lập.
- B. Cuộc chiến tranh giữa Pháp và Phổ bùng nổ.
- C. Vua Lu-I XVI bị xử tử với tội danh phản quốc.
- D. Nhân dân Pa-ri khởi nghĩa chống lại chính phủ Vệ quốc.
-
Câu 2:
Trên lĩnh vực chính trị - quân sự, Hội đồng Công xã Pa-ri đã ban hành chính sách nào sau đây?
- A. Tiếp quản các nhà máy và giao cho công nhân kiểm soát.
- B. Giáo dục công miễn phí và không dạy giáo lí trong nhà trường.
- C. Giải thể quân đội thường trực, trang bị vũ khí cho dân chúng.
- D. Phân chia những ngôi nhà không có người ở cho dân nghèo.
-
- A. nghĩa địa Cha La-se.
- B. đồi Mông-mác.
- C. thành phố Li-ông.
- D. cảng Mác-xây.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 10 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 4 Bài 10 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 42 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 43 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi mục II trang 44 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi mục III trang 44 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 46 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 47 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Luyện tập 1 trang 47 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Luyện tập 2 trang 47 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Vận dụng 3 trang 47 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Hỏi đáp Bài 10 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
