Lịch sử và Địa lí 6 Chân trời sáng tạo Bài 7: Chuyển động của Trái Đất quanh mặt trời và hệ quả

- Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời trên một quỹ đạo hình e-lip và theo hướng từ tây sang đông.

- Trong quá trình chuyển động quanh Mặt Trời, ở trục Trái Đất có các đặc điểm:
 + Nghiêng một góc không đổi là 66°33' so với mặt phẳng quỹ đạo.
 + Hướng nghiêng của trục không đổi trong suốt 5 quá trình chuyển động.
- Thời gian Trái Đất thực hiện trọn một vòng quay xung quanh Mặt Trời gọi là một năm. Một năm có 365 ngày 6 giờ.

1.2.1. Hiện tượng mùa

- Do đặc điểm của trục Trái Đất mà khi thì bán cầu Bắc, khi thì bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời.
- Vào ngày 21-3 và ngày 23-9, không bán cầu nào ngã về phía Mặt Trời, tia sáng mặt trời lúc giữa trưa chiếu thăng góc vào xích đạo, ánh sáng và nhiệt phân phối đều cho cả hai bán cầu.
- Từ sau ngày 21-3 đến trước ngày 23-9, bán cầu Bắc ngã về phía Mặt Trời nên góc chiếu của tia sáng mặt trời tới bán cầu Bắc lớn hơn góc chiếu của tia sáng mặt trời tới bán cầu Nam. Bản cầu Bắc nhận được nhiều ảnh sáng và nhiệt hơn bán cầu Nam nên bán cầu Bắc là mùa nóng. còn bán cầu Nam là mùa lạnh.
- Từ sau ngày 23-9 đến trước ngày 21-3, bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nên nhận được nhiều ánh sáng và nhiệt hơn bán cầu Bắc, vì vậy bán cầu Nam là mùa nóng, bán cầu Bắc là mùa lạnh. Thời gian mùa của hai bản cầu trái ngược nhau.
- Do góc chiếu của tia sáng mặt trời khác nhau nên đặc điểm mùa ở các vùng vĩ độ cũng khác nhau. Vùng vĩ độ trung bình (vùng ôn đới) có sự thay đổi rõ rệt gốc chiếu của tia sáng mặt trời trong năm nên có bốn mùa (xuân, hạ, thu, đông) rất khác biệt.
1.2.2. Hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo mùa
- Từ sau ngày 21-3 đến trước ngày 23-9, bán cầu Bắc ngã về phía Mặt Trời, mọi nơi ở bán cầu Bắc đều có ngày dài đêm ngắn. Cùng thời gian này, mọi nơi ở bán cầu Nam đều có đêm dài ngày ngắn.
- Từ sau ngày 23-9 đến trước ngày 21-3, bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời, mọi nơi ở bán cầu Nam có ngày dài đêm ngắn. Cùng thời gian này, mọi nơi ở bán cầu Bắc đều có đêm dài ngày ngắn.
- Ngày 21-3 và ngày 23-9, không bán cầu nào ngã về phía Mặt Trời, khắp nơi trên Trái Đất có ngày và đêm dài bằng nhau.
- Từ vòng cực Bắc (66°33B) đến cực Bắc và từ vòng cực Nam (66°33′N) đến cực Nam có hiện tượng ngày dài suốt 24 giờ (mùa hạ) và đêm dài suốt 24 giờ (mùa đông).

Quan sát hình 7.1 và đọc thông tin trong bài, em hãy:

- Cho biết:

+ Trái Đất chuyển động xung quanh Mặt Trời theo hướng cùng chiều hay ngược chiều quay của kim đồng hồ.

+ Hình dạng quỹ đạo chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất.

+ Thời gian Trái Đất quay một vòng quanh Mặt Trời là bao lâu?

- Nhận xét về độ nghiêng và hướng nghiêng của trục Trái Đất vào các ngày 21-3, 22-6, 23-9, 22-12.

Phương pháp giải:

Quan sát hình 7.1 để trả lời các câu hỏi.

Hướng dẫn giải:

- Trái Đất chuyển động xung quanh Mặt Trời theo hướng ngược chiều kim đồng hồ.

- Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo hình elip.

- Thời gian Trái Đất quanh quanh Mặt Trời một vòng hết 365 ngày 6 giờ.

- Nhận xét: Khi chuyển động, trục Trái Đất luôn nghiêng một góc 66o33’ so với mặt phẳng quỹ đạo và không đổi hướng.

+ Ngày 22/6 nửa cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời: thời gian chiếu sáng, góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được ở nửa cầu Bắc lớn hơn so với nửa cầu Nam.

+ Ngày 22/12 nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời: thời gian chiếu sáng, góc chiếu sáng và lượng nhiệt nhận được lớn hơn so với nửa cầu Bắc.

+ Trong hai ngày xuân phân (21 - 3) và thu phân (23 - 9), cả hai nửa cầu Bắc và Nam đều nhận được ánh sáng mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở xích đạo nên có độ dài ngày đêm bằng nhau.

1. Quan sát hình 7.1 và đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết:

- Vào ngày 22 - 6, bán cầu Bắc hay bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn?

- Vào ngày 22 - 12, bán cầu Bắc hay bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn?

- Từ ngày 21 - 3 đến 23 - 9 ở bán cầu Bắc là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

- Từ ngày 23 - 9 đến 21 - 3 ở bán cầu Nam là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

Hình 7.1 Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời và các mùa ở bán cầu Bắc

2. Dựa vào hình 7.2 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định trục Trái Đất (Bắc - Nam) và đường phân chia sáng tối (ST).

- Cho biết:

+ Ngày 22 - 6, Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến nào? Thời điểm đó, ngày dài hơn đêm ở bán cầu Bắc hay bán cầu Nam?

+ Ngày 22 - 12, Mặt Trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến nào? Thời điểm đó, ngày dài hơn đêm ở bán cầu bắc hay bán cầu Nam?

3. Quan sát hình 7.3 và thông tin trong bài, em hãy:

- Xác định các điểm A, B, C.

- So sánh độ dài giữa ngày và đêm ở các điểm A, B, C vào ngày 22 - 6 và 22 - 12.

- Rút ra kết luận về sự chênh lệch ngày đêm theo mùa từ kết quả so sánh trên

Phương pháp giải:

Quan sát hình 7.1, hình 7.2, hình 7.3 và đọc thông tin trong bài để trả lời các câu hỏi.

Hướng dẫn giải:

1. Hiện tượng mùa

- Vào ngày 22 - 6, bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.

- Trong ngày 22-12 (đông chí), nửa cầu Nam ngả về phía Mặt Trời. 

- Từ ngày 21 - 3 đến ngày 23 - 9 ở bán cầu Bắc là mùa nóng do Bán cầu Bắc ngả nhiều về phía Mặt Trời nên nhận được nhiều nhiệt.

- Từ 23 - 9 đến ngày 21 - 3 ở bán cầu Nam là mùa nóng do Bán cầu Nam ngả nhiều về phía Mặt Trời nên nhận được nhiều nhiệt.

2. Hiện tượng ngày, đem dài ngắn theo mùa

 - Xác định trục Trái Đất và đường phân chia sáng tối trên hình 7.2.

- Vào ngày 22 - 6, Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23o27′B, ngày dài hơn đêm ở bán cầu Bắc.

- Vào ngày 22 - 12, Mặt trời chiếu thẳng vào mặt đất ở vĩ tuyến 23o27′N, ngày dài hơn đêm ở bán cầu Nam.

3. Kết luận về sự chênh lệch ngày đêm theo mùa

- Xác định các điểm: Điểm A nằm trên xích đạo, điểm B nằm ở chí tuyến Bắc, điểm C nằm ở vòng cực Bắc.

- Ngày 22 - 6: Điểm B, C có ngày dài hơn đêm do bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.

- Ngày 22 - 12: Điển B, C có đêm dài hơn ngày do bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.

- Điểm A thuộc đường xích đạo, tại đường xích đạo quanh năm ngày, đêm dài bằng nhau.

=> Kết luận: Do đường phân chia sáng tối không trùng với trục Trái Đất nên các địa điểm ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam có hiện tượng ngày, đêm dài khác nhau. Càng xa xích đạo về phía hai cực sự chênh lệch độ dài ngày đêm càng rõ rệt. Các địa điểm nằm trên đường xích đạo quanh năm có ngày, đêm dài ngắn như nhau.

Sau khi học xong bài này các em cần nắm được các yêu cầu sau:

+ Mô tả được chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất.

+ Trình bày được hiện tượng ngày đêm luân phiên nhau.

+ Mô tả được chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất.

+ Trình bày được hiện tượng ngày, đêm dài ngắn theo mùa.

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa Lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!