Qua bài soạn, các em sẽ nắm được công dụng cũng như cách chữa một số lỗi thường gặp của dấu phẩy.
1. Tóm tắt nội dung bài học
- Dấu phẩy được dùng để đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận của câu. Cụ thể là:
- Giữa các thành phần phụ của câu với chủ ngữ và vị ngữ;
- Giữa các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu;
- Giữa một từ ngữ với bộ phận chú thích của nó;
- Giữa các vế của một câu ghép.
2. Soạn bài Ôn tập về dấu câu (dấu phẩy)
2.1. Công dụng
Câu 1. Hãy đặt dấu phẩy vào chỗ thích hợp:
a) Vừa lúc đó sứ giả đem ngựa sắt roi sắt áo giáp sắt đến. Chú bé vùng dậy vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ.
b) Suốt một đời người từ thuở lọt lòng đến khi nhắm mắt xuôi tay tre với mình sống chết có nhau chung thuỷ.
c) Nước bị cản văng bọt tứ tung thuyền vùng vằng cứ trực trút xuống.
Gợi ý:
a) Vừa lúc đó (,) sứ giả đem ngựa sắt (,) roi sắt (,) áo giáp sắt đến. Chú bé vùng dậy (,) vươn vai một cái bỗng biến thành một tráng sĩ.
b) Suốt một đời người (,) từ thuở lọt lòng đến khi nhắm mắt xuôi tay (,) tre với mình sống chết có nhau (,) chung thuỷ.
c) Nước bị cản văng bọt tứ tung (,) thuyền vùng vằng cứ trực trút xuống.
Câu 2. Giải thích vì sao em lại đặt dấu phẩy vào những vị trí trên.
Gợi ý:
- Lí do đặt dấu phẩy trong các câu trên là:
- Dấu phẩy được dùng để ngăn cách các bộ phận của câu:
a) Dấu phẩy ngăn cách các từ ngữ có cùng chức vụ trong câu.
b) Dấu phẩy ngăn cách giữa thành phần phụ và thành phần chính.
c) Dấu phẩy ngăn giữa các vế của một câu ghép.
2.2. Chữa một số lỗi thường gặp
Dưới đây là những câu chép lại từ một số tác phẩm văn học, nhưng thiếu hoàn toàn các dấu phẩy. Em hãy đặt các dấu phẩy vào đúng chỗ của nó
a) Chào mào sáo sậu sáo đen ... Đàn đàn lũ lũ bay đi bay về lượn lên lượn xuống. Chúng gọi nhau trò chuyện trêu ghẹo và tranh cãi nhau ồn mà vui không thể tưởng được.
b) Trên những ngọn cơi già nua cổ thụ những chiếc lá vàng còn sót lại cuối cùng đang khua lao xao trước khi từ giã thân mẹ đơn sơ. Nhưng những hàng cây làng Dạ thì bất chấp tất cả sức mạnh tàn bạo của mùa đông chúng vẫn còn y nguyên những tàu lá vắt vẻo mềm mại như những cái đuôi én.
Gợi ý:
a) Chào mào (,) sáo sậu (,) sáo đen ... Đàn đàn lũ lũ bay đi bay về (,) lượn lên lượn xuống. Chúng gọi nhau (,) trò chuyện (,) trêu ghẹo và tranh cãi nhau (,) ồn mà vui không thể tưởng được.
b) Trên những ngọn cơi già nua cổ thụ (,) những chiếc lá vàng còn sót lại cuối cùng đang khua lao xao trước khi từ giã thân mẹ đơn sơ. Nhưng những hàng cây làng Dạ thì bất chấp tất cả sức mạnh tàn bạo của mùa đông (,) chúng vẫn còn y nguyên những tàu lá vắt vẻo (,) mềm mại như những cái đuôi én.
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu 1. Hãy ghi những câu dưới đây vào vở và đặt dấu phẩy vào vị trí thích hợp:
a) Từ xưa đến nay Thánh Gióng luôn là hình ảnh rực rỡ về lòng yêu nước sức mạnh phi thường và tinh thần sẵn sàng chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam ta.
b) Buổi sáng sương phủ trắng cành cây bãi cỏ. Gió bấc hun hút thổi. Núi đồi thung lũng làng bản chìm trong biển mây. Mây bò trên mặt đất tràn vào trong nhà quấn lấy người đi đường.
Gợi ý:
a) Từ xưa đến nay (,) Thánh Gióng luôn là hình ảnh rực rỡ về lòng yêu nước (,) sức mạnh phi thường và tinh thần sẵn sàng chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam ta.
b) Buổi sáng (,) sương phủ trắng cành cây (,) bãi cỏ. Gió bấc hun hút thổi. Núi đồi (,) thung lũng (,) làng bản chìm trong biển mây. Mây bò trên mặt đất (,) tràn vào trong nhà (,) quấn lấy người đi đường.
Câu 2. Với mỗi dấu ba chấm dưới đây, em hãy hãy lựa chọn thêm một chủ ngữ thích hợp để tạo thành câu hoàn chỉnh:
a) Vào giờ tan tầm, xe ô tô, ..., ... đi lại nườm nượp trên đường phố.
b) Trong vườn, ..., ..., hoa hồng đua nhau nở rộ.
c) Dọc theo bờ sông, những vườn ổi, ..., .... xum xuê, trĩu quả.
Gợi ý:
a) Vào giờ tan tầm, xe ô tô, xe máy, xe đạp đi lại nườm nượp trên đường phố.
b) Trong vườn, hoa thược dược, hoa cúc, hoa hồng đua nhau nở rộ.
c) Dọc theo bờ sông, những vườn ổi, vườn cam, vườn táo xum xuê, trĩu quả.
Câu 3. Với mỗi dấu ba chấm dưới đây, em hãy lựa chọn thêm một vị ngữ thích hợp để tạo thành câu hoàn chỉnh:
a) Những chú chim bói cá ..., ....
b) Mỗi dịp về quê, tôi đều ..., ....
c) Lá cọ dài, ..., ....
d) Dòng sông quê tôi ..., ....
Gợi ý:
a) Những chú chim bói cá xinh đẹp, nhanh nhẹn.
b) Mỗi dịp về quê, tôi đều đi thăm họ hàng, bạn bè.
c) Lá cọ dài, thẳng, xoè ra như cánh quạt.
d) Dòng sông quê tôi xanh biếc, hiền hoà.
Câu 4. Trong bài Cây tre Việt Nam, nhà văn Thép Mới có viết:
Cối xay tre nặng nề, từ nghìn đời nay, xay nắm thóc.
Cách dùng dấu phẩy của tác giả trong câu trên tạo ra nhịp điệu như thế nào cho câu văn? Nhịp điệu ấy góp phần diễn tả điều gì?
Gợi ý:
- Dấu phẩy trong câu văn của Thép Mới được dùng làm mục đích tu từ. Nhờ hai dấu phẩy này, Thép Mới đã tách câu thành những khúc đoạn cân đối, diễn tả được nhịp quay đểu đặn, chậm rãi và nhẫn nại của chiếc cối xay.
Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Ôn tập về dấu câu (dấu phẩy) để củng cố hơn nội dung bài học.
4. Hỏi đáp về bài Ôn tập về dấu câu (dấu phẩy)
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
