Đồng Tháp Mười mùa nước nổi - Ngữ văn 6 Tập 1 Cánh diều

a. Tác giả và tác phẩm:

* Tác giả:

- Quê quán: sinh ra tại Thanh Hóa, hiện đang sống ở Pleiku, Gia Lai và Thành phố Hồ Chí Minh.

- Vị trí:

+ Hội viên: Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà báo Việt Nam, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam.

+ Nguyên là Tổng biên tập Tạp chí Văn Nghệ Gia Lai.

+ Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà Văn Việt Nam khóa VIII.

- Quan niệm văn chương: "Viết không bao giờ là trò chơi, mà là cuộc vật lộn khổ sở, là nghiệp đeo đẳng suốt đời. Chữ không làm cho người no, nhưng cho ta cảm giác bình an và như thế là hạnh phúc. Nhiều hay ít là do tài năng từng người, nhưng được một câu thơ một bài báo có ích là mong mỏi của tôi, người viết."

* Tác phẩm:

- Thể loại: Văn bản Đồng Tháp Mười mùa nước nổi thuộc thể loại du ký.

- Xuất xứ: In trên báo Văn nghệ, số 49, tháng 12 năm 2011.

b. Tìm hiểu về thể loại du kí:

- Du kí là một thể của kí dùng để ghi lại những điều đã chứng kiến trong một chuyến đi diễn ra chưa lâu của bản thân tới một miền đất khác.

- Khi đọc bài thơ du kí:

+ Văn bản viết về chuyến đi đến Đồng Tháp Mười. Di chuyển bằng phương tiện xe máy. Thái độ và cảm xúc của người viết vô cùng hào hứng, thích thú khi được đến tham quan vùng đất này, chỉ có một ngày cưỡi xe, mà lại muốn đi nhiều, thấy nhiều, chiêm ngưỡng nhiều.

+ Cảnh sắc nơi đây sinh động đa dạng: Khung cảnh Đồng Tháp Mười mùa nước lũ, những kênh rạch chằng chịt, bạt ngàn bông sen chen giữa rừng tràm, những di tích văn hóa cổ,… Con người ở nơi đây thì vui vẻ sống, hiền lành sống, năng động sống,…

c. Tìm hiểu từ khó:

- Cù lao: Đảo nhỏ, nhô lên giữa biển.

- Gò: Khoảng đất nổi cao lên giữa nơi bằng phẳng.

- Rạch: Đường dẫn nước từ sông vào đồng ruộng, thuyền bè có thể đi lại được.

- Lênh loang: Chỉ một vùng nước tràn ra trên diện rộng.

- Vọng cổ: Điệu hát cải lương, giọng buồn và kéo dài.

- Gu: Chỉ lối sống, sở thích.

- Thiên hộ Dương: Võ Duy Dương - lãnh tụ cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp ở Đồng Tháp Mười.

- Đốc binh Kiều: Phó tướng của Võ Duy Dương.

d. Nội dung chính:

Văn bản tái hiện hình ảnh thiên nhiên về vùng đất Đồng Tháp Mười và con người nơi đây.

e. Bố cục: Tìm hiểu theo mạch nội dung chính của văn bản như sau:

- Thiên nhiên Đồng Tháp Mười.

- Cuộc sống của con người ở Đồng Tháp Mười.

- Cảm xúc tác giả khi được trải nghiệm vẻ đẹp Đồng Tháp Mười.

a. Thiên nhiên Đồng Tháp Mười:

- Lũ:

• Nguồn sống của cả cư dân miền sông nước.
• Mang phù sa, tôm cá về; làm nên một nền văn hóa đồng bằng.
• Nếu không có lũ thì sẽ thiếu nước ngọt nghiêm trọng, phèn nổi lên rất nhiều và đậm.

- Kênh rạch:

• Để thông thương, lấy nước, lấy đất đắp đường.
• Hình thành một đống bằng rộng lớn, đầy bản sắc.

- Tràm chim:

• Những cây tràm kết thành rừng và chim dày đặc thành vườn.
• Chiều tối hàng vạn hàng chục con lớn bé to nhỏ rợp cả một khoảng trời.

- Sen:

• Thế lực của cái đẹp tự nhiên.
• Bạt ngàn sen chen giữa rừng chàm, sen tinh khiết bung nở giữa bùn, sen ngạo nghễ khoe giữa năn lác.
• Sen vươn lên giữa nắng, gió phương Nam và tự tin khoe sắc hồng đặc trưng của mình.

=> Thiên nhiên: hùng vĩ, tươi đẹp.

b. Cuộc sống của con người ở Đồng Tháp Mười:

* Món ăn nơi Đồng Tháp Mười:

- Món đặc trưng mùa nước là cá linh và bông điên điển.

- Được thiết đãi món: cá linh kho tộ và bông điên điển xào tôm.

- Tác giả đã trân trọng, miệt mài ăn, ăn thưởng thức.

* Khu di tích nơi Đồng Tháp Mười: Gò Tháp:

- Khu gò rộng khoảng 5 000 mét vuông và cao hơn khoảng 5 mét so với mực nước biển, nằm giữa rốn Đồng Tháp Mười.

- Người ta khai quật được một di tích nền gạch cổ có khoảng 1 500 năm trước và được công nhận là di tích quốc gia.

- Là đại bản doanh của cụ Thiên hộ Dương và Đốc binh Kiều - hai vị anh hùng chống thực dân Phsp. Là căn cứ địa chống Mỹ cứu nước của cách mạng Việt Nam.

- Tháp Sen được chọn để xây dựng ở đây như cách tôn vinh sen Đồng Tháp Mười.

=> Cung cấp kiến thức lịch sử về vùng đất Đồng Tháp Mười.

* Con người nơi Đồng Tháp Mười:

- Người dân vui vẻ, hiền lành, năng động,... sống chung với nhịp nhàng nước kiệt, nước ròng, những câu vọng cổ.

- Thành phố vừa trẻ trung vừa hiện đại, có gu kiến trúc, vừa mềm vừa xanh, cứ nao nao câu hò,...

=> Cuộc sống gắn bó với thiên nhiên.

c. Cảm xúc tác giả khi được trải nghiệm vẻ đẹp Đồng Tháp Mười:

- Có người đồng hành thạo đường, giới thiệu cảnh quanh: nhà văn Hữu Nhân.

- Người viết ngỡ ngàng về khái niệm tràm chim. 

- Sự tiếc nuối khi không có nhiều thời gian: Trong khi chúng tôi thì chỉ có một ngày cưỡi xe, mà lại muốn đi nhiều, thấy nhiều, chiêm ngưỡng nhiều,...

- Tận hưởng, trân trọng khi thưởng thức món ăn.

- Choáng ngợp trước vẻ đẹp, sự kiêu hãnh của sen tại Đồng Tháp Mười.

- Mở mang, đem đến thông tin về lịch sử cho người đọc chứ không chỉ kiến thức địa lí.

- Cảm nhận về thành phố, cuộc sống về đêm trước khi ra về.

=> Nhiều cảm xúc đan xen: ngỡ ngàng, choáng ngợp, tận hưởng, tiếc nuối,... Tác giả trân trọng chuyến đi tìm hiểu về vùng đất mới này.

- Về nội dung: Qua văn bản Đồng Tháp Mười mùa nước nổi, tác giả đã kể về trải nghiệm của bản thân khi được đến vùng đất Đồng Tháp Mười. Đó là một chuyến thú vị, tác giả đã được tìm hiểu nhiều hơn về cảnh vật, thiên nhiên, di tích, ẩm thực và cả con người nơi đây.

- Về nghệ thuật: Thể loại du kí ghi lại trải nghiệm về vùng đất mới.

Bài tập: Em hãy viết một đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của em về văn bản Đồng Tháp Mười mùa nước nổi.

a. Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ lại văn bản và thâu tóm nội dung chính của văn bản.

- Đoạn văn nêu cảm nhận của em: Yêu mến, tự hào,...

b. Lời giải chi tiết:

Văn bản “Đồng Tháp Mười mùa nước nổi” mang đến cho em hiểu biết hơn về thiên nhiên rất riêng của nơi đây từ dòng lũ, kênh rạch rồi đến con người nơi đây vô cùng thân thương, gắn bó với thiên nhiên. Bên cạnh khung cảnh Đồng Tháp mùa nước nổi tuy heo hút mà phong tình, tác giả cũng gửi gắm vào đó rất nhiều tình cảm của mình đối với miền đất này. Có thể thấy từng sự vật nơi đây được tác giả miêu tả và ghi lại một cách đầy chân thực và yêu mến trong từng câu chữ của mình. Nhà văn nhớ cả món ăn, cảnh vật, sông nước, hoa sen, con đường và cảnh quan nơi đây… Mỗi thứ đều được nhắc lại một cách chi tiết, chân thực đem đến cho người đọc cái nhìn khách quan về nơi đây. Hẳn phải có tình cảm sâu sắc và gắn bó với Đồng Tháp lắm nhà văn mới có thể quan sát và ghi chép tỉ mỉ như vậy trong tác phẩm của mình. Những con đường, những món ăn, những địa điểm đã lui tới được nhà văn cảm nhận bằng mọi giác quan, ông yêu cảnh và yêu cả con người nơi đây, thưởng thức chúng “bằng nỗi khát khao và trân trọng của mình”. Tình cảm ông dành cho Đồng Tháp Mười được thể hiện trong văn bản đầy sự trân trọng, ngưỡng mộ, mến yêu và dạt dào, ngào ngạt như hương sen nơi này.

- Học xong bài này, các em cần nắm:

+ Nắm được cấu trúc tìm hiểu bài học trong chương trình Ngữ văn 6 SGK Cánh diều gồm: Chuẩn bị và đọc hiểu.

+ Đọc - hiểu văn bản theo thể loại du kí.

+ Cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên và con người nơi Đồng Tháp Mười.

Bài học Đồng Tháp Mười mùa nước nổi nhằm giới thiệu đến các em thiên nhiên và con người của vùng Đồng Tháp Mười. Từ đó, các em có thểm kiến thức về địa danh của đất nước, dân tộc. Ngoài ra, các em có thể tham khảo bài soạn chi tiết hoặc tóm tắt dưới đây:

• Soạn bài Đồng Tháp Mười mùa nước nổi
• Soạn bài Đồng Tháp Mười mùa nước nổi tóm tắt

Các em học sinh thân mến khi gặp những vấn đề khó khăn trong việc tìm hiểu bài học này, các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Văn bản Đồng Tháp Mười mùa nước nổi nhằm khơi gợi trong em niềm yêu thích, tò mò, mong muốn được trải nghiệm trực tiếp vùng đất này. Để hiểu hơn về văn bản này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu về văn bản Đồng Tháp Mười mùa nước nổi dưới đây: