Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự - Ngữ văn 11 Tập 2 Chân Trời Sáng Tạo

1.1.1. Tác giả Nguyễn Vỹ

- Nguyễn Vỹ sinh (1912-1971) tại làng Tân Hội (sau đổi là Tân Phong, năm 1945 lại đổi là Phổ Phong), huyện Ðức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Cha ông tên Nguyễn Thuyên từng làm quan ở huyện Tuy Phước tỉnh Bình Định, nhưng sau từ chức để chống Pháp. Mẹ ông là bà Trần Thị Luyến.

- Ông từng theo học tại trường Trung học Pháp-Việt ở Quy Nhơn 1924-1927, rồi gián đoạn vì tham gia các cuộc vận động chống thực dân, sau đó ông ra Bắc theo học ban tú tài tại Hà Nội.

- Năm 1934, ông xuất bản tập thơ đầu tiên, tên là Tập thơ đầu, gồm hơn 30 bài thơ Việt và thơ Pháp. Thi phẩm này in ra không được nhiều thiện cảm, bị cho là rườm rà, “nhiều chân” và là đối tượng chê bai chính của Lê Ta trên các báo.

Nguyễn Vỹ – Nhà báo, nhà thơ, nhà văn của quê hương núi Ấn sông Trà

(1912-1971)

1.1.2. Tác phẩm

a. Thể loại:

Tác phẩm thuộc thể loại truyện kí.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Trích từ tác phẩm Tuấn- chàng trai nước Việt (1970)

- Là tác phẩm văn xuôi tự sự lớn gồm 45 chương.

c. Bố cục văn bản:

- Phần 1: (Từ đầu đến “trở thành người Quốc Gia”): Cuộc gặp gỡ với cụ Phan Bội Châu.

- Phần 2: (Còn lại) Hình ảnh về cụ Phan Bội Châu.

d. Tóm tắt tác phẩm:

Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự kể về câu chuyện Tuấn cùng với người bạn của mình là Quỳnh đã cùng nhau đến thăm nhà cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Cụ Phan là người được rất nhiều người yêu mến và kính trọng, Tuấn rất ngưỡng mộ những bài học và sách vở do cụ Phan chỉ dạy. Bất chấp việc đến thăm cụ Phan sẽ có mật thám theo, nhưng Tuấn vẫn rất muốn đến nhà cụ để gặp cụ. Căn nhà mà cụ Phan đang ở là một căn nhà tranh ba gian, giản dị và đơn sơ. Xung quanh ngôi nhà có rất nhiều cây cối và lúc nào cũng được mở ra cho mọi người vào. Căn nhà không có tiếng người mà rất yên bình và tĩnh lặng. Tuấn đến thì không dám vào trong mà ngó xem nhưng không gặp được cụ Phan Bội Châu. Thông qua một em bé trong nhà cụ Phan, thì Tuấn biết được cụ Phan đang bán gạo cho những người dân nghèo quanh đó. Khi gặp được cụ Phan tuấn trở lên căng thẳng khi gặp người mà mình đã ngưỡng mộ từ lâu. Cụ Phan xuất hiện với dáng vẻ hiền từ, phong thái thư thả và giản dị. Cụ ung dung và thoải mái đến chỗ Tuấn và hỏi han về thông tin của hai cậu. Sau đó cụ còn chỉ dạy rất nhiều cho Tuấn về cuộc sống, về lòng yêu đất nước và biết yêu thương nhân dân. Cụ đứng nói chuyện với hai cậu nhưng vẫn không quên đi bán gạo cho bà con. Sau đó họ lại được chứng kiến rõ hơn căn nhà mà cụ Phan đang ở, qua sự chỉ dẫn của một em bé sống trong nhà của cụ. Cả cuộc đời cụ Phan sống với nước với dân, thanh bạch và chí dũng. Chính vì thế không chỉ riêng Tuấn, mà các thế hệ thanh niên lúc bấy giờ đều vô cùng ngưỡng mộ cụ và luôn tuân theo những sự chỉ dạy của cậu.

1.2.1. Ý nghĩa của câu chuyện trong tác phẩm

- Giúp người đọc hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của cụ Phan Bội Châu đối với dân tộc Việt Nam, cũng như sự nỗ lực của ông trong việc giáo dục, truyền đạt tinh thần đấu tranh cho thế hệ sau.

- Khơi dậy tinh thần đấu tranh, tự hào dân tộc và tình yêu quê hương cho nhân vật trong truyện, đồng thời nhấn mạnh sự quan trọng của sự hy sinh cho đất nước.

1.2.2. Sự kết hợp phi hư cấu – hư cấu trong văn bản

- Tăng tính thuyết phục của văn bản.

- Giúp nâng cao tính thẩm mỹ của văn bản.

- Tạo ra những ý tưởng và cách tiếp cận mới, mang đến cho độc giả một trải nghiệm đọc khác biệt và độc đáo.

- Giúp tác giả đưa ra các suy nghĩ sâu sắc hơn về các vấn đề đặt ra trong tác phẩm.

1.2.3. Ngôi kể, điểm nhìn, nhân vật trong văn bản

- Ngôi kể: ngôi thứ ba.

+ Người kể chuyện ngôi thứ ba có khả năng bao quát hiện thực đời sống cao hơn so với người kể chuyện ngôi thứ nhất.

+ Ngôi kể thứ ba có thể tạo ra cái nhìn khách quan, xác thực hơn so với việc sử dụng ngôi kể khác.

- Điểm nhìn của nhân vật Tuấn:

+ Là điểm nhìn của nhân chứng.

+ Tuấn là đại diện tiếng nói cho cho học sinh, sinh viên đương thời về cụ Phan Bội Châu và ảnh hưởng của cụ đối với lớp trẻ Việt Nam lúc bấy giờ.

- Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự đều có thể xem là “chứng tích của thời đại”, vì:

+ Cụ là nhân vật có thật, gắn với bối cảnh sự vật có thật, mang tính xác thực cao (có thể dễ dàng kiểm chứng); cuộc đời của cụ là biên niên sử đáng tin cậy.

+ Nhân vật Phan Bội Châu trong VB là chứng tích quan trọng gợi nhắc đời sống nhân cách của một nhân vật lịch sử, một giai đoạn lịch sử của đất nước.

+ Phan Bội Châu được miêu tả qua cái nhìn của các nhân chứng Tuấn và Quỳnh – hai thanh niên đương thời.

Khu lưu niệm ông già Bến Ngự (tên thường gọi cụ Phan Bội Châu) nằm ở số 15 đường Phan Bội Châu (phường Trường An, TP. Huế)

1.3.1. Về nội dung

"Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự" là một câu chuyện lịch sử về một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Văn bản giúp người đọc hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của cụ Phan Bội Châu đối với dân tộc Việt Nam, cũng như sự nỗ lực của ông trong việc giáo dục, truyền đạt tinh thần đấu tranh cho thế hệ sau.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Bút pháp hiện thực sắc sảo.

- Ghi chép những sự thật ở đời một cách chân thực.

Theo em, có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” hay không? Vì sao?

Lời giải chi tiết:

Có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” vì:

- Đầu thế kỉ XX là thời kỳ rất đặc biệt và quan trọng trong lịch sử Việt Nam với nhiều sự kiện lớn xảy ra như cuộc khởi nghĩa Yên Bái, cuộc khởi nghĩa Duy Tân, cuộc khởi nghĩa Tháng Tư, v.v. Trong thời kỳ này, Phan Bội Châu là một trong những nhân vật lịch sử quan trọng và có ảnh hưởng nhất. Ông là một trong những nhà cách mạng tiên phong của Việt Nam, là người tiên phong trong việc thức tỉnh ý chí đấu tranh cho độc lập dân tộc và là nhà lãnh đạo của phong trào Đông Du.

- Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu tại Bến Ngự cũng là một trong những tài sản văn hóa lịch sử của Việt Nam trong thế kỷ XX. Ngôi nhà tranh được xây dựng và thiết kế rất độc đáo, phản ánh tinh thần yêu nước của Phan Bội Châu và trở thành một biểu tượng của sự đấu tranh cho độc lập dân tộc Việt Nam. Việc miêu tả nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của ông trong văn bản không chỉ thể hiện sự quan tâm đến lịch sử và văn hóa của Việt Nam, mà còn là sự ghi nhận, lưu giữ lại một phần ký ức về một thời kỳ đầy biến động và quan trọng trong lịch sử đất nước.

Học xong bài Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự, các em cần:

- Nhận biết và phân tích được sự kết hợp giữa hư cấu và phi hư cấu trong truyện kí.

- Phân tích được các chi tiết tiêu biểu, đề tài, câu chuyện, sự kiện, nhân vật và mối quan hệ của chúng trong tính chỉnh thể của tác phẩm.

- Nhận xét được những chi tiết quan trọng trong việc thể hiện nội dung văn bản.

Bài thơ Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự thể hiện niềm kính trọng của tác giả nói riêng và của toàn dân tộc nói riêng đối với Phan Bội Châu – một nhà yêu nước lỗi lạc. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn bài đầy đủ Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự
• Soạn bài tóm tắt Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua tác phẩm Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự, ta thấy được một câu chuyện lịch sử về một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: