Hướng dẫn soạn Tức nước vỡ bờ

Câu 1. Khi bọn tay sai xông vào, tình thế chị Dậu rất thảm thương:

- Chị mới vừa rón rén bưng bát cháo cho chồng và đang hồi hộp “chờ xem chồng chị có ăn ngon miệng không”.

- Anh Dậu vừa “run rẩy cất bát cháo anh mới kề vào đến miệng” thì hai tên tay sai đã “sầm sập tiến vào” trong tay đầy những “roi song, tay thước và dây thừng” chúng là hiện hình của tai họa.

Câu 2: Phân tích nhân vật cai lệ:

a, Là một tên tay sai chuyên nghiệp rất thạo nghề làm tay sai:

+ Là cai, cầm đầu đám lính lệ ở huyện đường (loại lính chuyên làm tay sai hầu hạ chống quan nha chứ không phải lính chiến đấu).

+ Hắn là tiêu biểu nhất của hạng tay sai, công cụ đắc lực của cái trật tự xã hội ấy.

- Tên cai lệ được phái về làng Đông Xá để giúp lí trưởng làng này đốc thuế. Hắn rất mẫn cán, thường lăm lăm cầm roi song theo gã người nhà lí trưởng vào những nhà có người thiếu thuế để quát nạt, chửi bới, đánh trói.

+ Trong kì sưu thuế giống như một cuộc săn thú này, cai lệ là một con chó săn nòi hung dữ, rất được việc! Dường như toàn bộ ý thức của hắn lúc này chỉ là ra tay trừng trị kẻ thiếu thuế:

b) Trong cái đám đông tay sai của quan phủ, lí trưởng, cai lệ chỉ là một nhân vật “chạy cờ”, một gã tay sai mạt hạng, vô danh. Nhưng bộ mặt hung dữ, đểu cáng của hắn vẫn có một giá trị tiêu biểu riêng; hắn là một thứ “Thiên lôi”, một cái búa sắt trong tay bọn thống trị, tức là tiêu biểu cho chức năng đàn áp của cái chế độ tàn bạo ăn thịt người

Câu 3: Phân tích diễn biến tâm lí của chị Dậu:

+ Anh Dậu ốm yếu quá khiếp đảng “lăn đùng ra không nói được câu gì”.

+ Chị Dậu đã phải một mình đứng ra đối phó với chúng để bảo vệ chồng.

+ Ban đầu, chị “cố thiết tha” van xin bọn chúng. Trong tình thế của chị lúc ấy chỉ có cách van xin.

+ Nhưng khi tên cai lệ đáp lại những lời van xin thống thiết lễ phép của chị Dậu bằng “trợn ngược hai mắt” quát, thét, bằng những quả bịch vào ngực chị Dậu và cứ chồm đến anh Dậu, thì chỉ đến lúc ấy, “hình như tức quá không thể chịu được, chị Dậu liều mạng cự lại”. Sự “liều mạng cự lại” của chị Dậu cũng có hai bước, mức độ khác nhau. Thoạt tiên chị “cự lại” bằng lí:

+ “Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!” Kì thực, chị Dậu đâu biết đến luật pháp cụ thể, chị chỉ nói cái lí tự nhiên, cái nguyên tắc đạo lí tối thiểu của con người. Tư thế của chị Dậu lúc này khác hẳn trước: không phải là một kẻ bề dưới cúi đầu van xin, mà là tư thế người ngang hàng, đanh thép cảnh cáo kẻ ác. Nhưng khi tên cai lệ hung dữ như chó sói ấy quay lại “tát vào mặt chị đánh bốp, rồi hắn cứ nhảu vào cạnh anh Dậu”, thì chị Dậu đã bật dậy với sức mạnh ghê ghớm bất ngờ.

- Chị Dậu “nghiến hai hàm răng” (biểu hiện của sự nổi giận cao độ, không nén nổi) và ném ra lời thách thức quyết liệt, dữ dội:

“Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!”. Không còn đấu lí nữa, chị quyết ra tay đấu lực với bọn ác ôn này. Chị Dậu đã ra tay với sức mạnh của sự căm thù, phẫn nộ: “Túm ngay cổ” tên cai lệ, “ấn dúi ra cửa” làm cho “hắn ngã chỏng queo”.

Câu 4:

Quy luật “Có áp bức có đấu tranh”. Hành động của chị Dậu xuất phát từ một quy luật: “Con giun xét lắm cũng quằn”. Vì vậy đặt nhan đề Tức nước vỡ bờ cho đoạn trích là thỏa đáng vì đoạn trích nêu những diễn biến phù hợp với cái cảnh tức nước vỡ bờ.

Câu 5. Nhận xét: “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ một đoạn tuyệt khéo”

- “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo vì sự phát triển rất phù hợp với logic và tính cách nhân vật.

Tình thế đặt chị Dậu trước sự lựa chọn: hoặc là để yên cho chúng giày xéo, hoặc đứng lên chống lại chúng. Một cách tự phát của diễn biến, chị đã vùng dậy một cách quyết liệt.

- Lúc đầu, làm sự nhịn nhục của kẻ dưới, chị “cố thiết tha” van xin.

- Trước sự đểu giả và tàn bạo của cai lệ, chị liều mạng cự lại “tức quá không thể chịu được”.

+ Không còn van xin, chị đấu lí: “Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ”. Cách xưng hô cho thấy chị không còn “nằm yên” trong tư cách kẻ dưới mà ngang hàng.

+ Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem. Chị Dậu đã chuyển sang một tư thế khác: bà – mày. Đó là tư thế của kẻ bề trên. Sự căm giận, khinh bị kẻ thù đã lên tới tột độ. Trong màn đấu lực, chị đã thắng.

Câu 6:

Ý kiến của nhà văn Nguyễn Tuân hoàn toàn đúng vì qua đoạn trích cho chúng ta thấy sự bất công vô lí của nạn sưu thuế trong xã hội phong kiến: Người đã chết rồi vẫn phải nộp thuế thân.

Nguyễn Tuân muốn khẳng định quy luật có áp bức, có đấu tranh; áp bức càng mạnh thì đấu tranh càng dữ dội. Họ vùng lên để đòi lại công bằng cho cuộc sống của mình.

Ngô Tất Tố sinh năm 1894 và mất ngày 20 tháng 4 năm 1954. Ông sinh ra tại làng Lộc Hà, tổng Hội Phụ, phủ Từ Sơn, Bắc Ninh (nay là thôn Lộc Hà, xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội). Ngô Tất Tố là một nhà văn, nhà báo, nhà Nho học và nhà nghiên cứu có ảnh hưởng ở Việt Nam giai đoạn trước 1954. Các tác phẩm của ông tập trung nói lên số phận đau xót của người dân ở thời đại cũ. Một trong những tác phẩm thể hiện rõ nhất phong cách nghệ thuật của ông là Tắt đèn, bài học chúng ta sẽ tìm hiểu một đoạn trích trong tác phẩm có tên Tức nước vỡ bờ. Và bài viết này, Vforum sẽ hướng dẫn các em soạn ngắn gọn tác phẩm Tắt đèn trong SGK Ngữ Văn 8.

1. Khi bọn tay sai xông vào nhà chị Dậu, tình thế của chị như thế nào?
Trả lời:
Khi bọn tay sai xông vào nhà chị Dậu, tình thế của chị vô cùng đáng thương:

• Chị được bà hàng xóm cho tô cháo, chị bưng cháo cho chồng, chờ xem chồng ăn có ngon miệng không
• Anh dậu mới bị đánh, tay run run bưng bát cháo, trong lúc đó bọn tay sai ập vào

2. Phân tích nhân vật cai lệ. Em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật và sự miêu tả của tác giả?
Trả lời:
+Sầm sập.roi song, tay thước, dây thừng
+ Gõ đầu roi xuống đất, thét: ...Thằng kia.nộp tiền sưu! mau!
+ Trợn ngược hai mắt, quát:. định nói."
+ Giọng hầm hè: . Ông sẽ dỡ cả nhà mày đi. trói cổ chồng nó
+ Giật phắt cái thừng trong tay, chạy sầm sập. chỗ anh Dậu.
+ BÞch vµo ngùc chÞ DËu, sÊn ®Õn trãi anh DËu
+ Tát vào mặt chị, nhảy vào cạnh anh Dậu.
=> Qua các chi tiết trên ta có thể thấy tên cai lệ là một tên hết sức hung dữ, dữ tợn và mất hết tính người.

3. Phân tích diễn biến tâm lí của chị Dậu trong đoạn trích. Theo em, sự thay đổi thái độ đó của chị Dậu có được miêu tả chân thực và hợp lí không? Qua đoạn trích này, em có nhận xét gì về tính cách của chị Dậu?
Trả lời:
Diễn biến tâm trạng chị Dậu:

• “ Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa, nên mới lôi thôi như thế. Chứ cháu có dám bỏ bễtiền sưu của nhà nước đâu?” -> lời nói nhẹ nhàng, sợ hãi, mong muốn được khất sưu
• “ Khốn nạn! Nhà cháu đã không có, dẫu ông chửi mắng cũng đến thế thôi. Xin ông trông lại!” -> thể hiện sự tha thiết của chị Dậu
• “ Cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, ông tha cho!”-> thương chồng
• “Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ!” -> chống cự
• “Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem!” -> kháng cự dữ dội

Theo em, sự thay đổi thái độ đó của chị Dậu có được miêu tả chân thực và hợp lí. Qua đoạn trích này, em nhận xét gì về tính cách của chị Dậu: mạnh mẽ, dung cảm và yêu thương chồng con.

4. Em hiểu như thế nào về nhan đề Tức nước vỡ bờ đặt cho đoạn trích? Theo em đặt tên như vậy có thỏa đáng không? Vì sao?
Trả lời:
Nhan đề Tức nước vỡ bờ đặt cho đoạn trích thể hiện giới hạn chịu đựng của con người, khi đến một giới hạn nào đó không chịu được nữa thì người ta sẽ trở nên mạnh mẽ hơn. Theo em đặt tên như vậy có thỏa đáng, vì thể hiện được chủ đè của đoạn trích.

5. Hãy chứng minh nhận xét của nhà phê bình văn học Vũ Ngọc Phan:”Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo”
Trả lời:
Đây là một phân đoạn hết sức thú vị, đã làm cho người đọc có cảm giác thỏa mãn. Một bên là cai lê, một bên là chị Dậu, hai bên không cân sức, nhưng chị Dậu đã vùng dậy để đấu tranh.

Qua bài soạn Tắt đèn, Ngô Tất Tố đã phần nào cho chúng ta thấy được nỗi oan ức của người dân thời phong kiến, họ bị áp bức, chèn ép đến nỗi phải “tức nước vỡ bờ”, bên cạnh đó ông cũng muốn lên án, phê phán chế độ phong kiến cũ. Hi vọng bài soạn trên đã giúp các em tiếp thu được những kiến thức trọng tâm của bài học. Hẹn gặp lại và chúc các em học tốt.