Sinh học 11 Kết nối tri thức Bài 16: Thực hành: Cảm ứng ở thực vật

- Thực hiện được một số thí nghiệm về cảm ứng ở một số loài cây.

- Quan sát được hiện tượng cảm ứng ở một số loài dây.

1.2.1. Dụng cụ, thiết bị

+ Cốc nhựa hoặc chậu trồng cây trong suốt.

+ Ống đong thuỷ tinh dung tích 250 mL.

+ Giấy thấm vuông khổ to băng dính.

+ Tranh, ảnh, video về hiện tượng cảm ứng.

1.2.2. Hoá chất

- Phân bón hỗn hợp NPK hoặc các dạng phân đơn: phân đạm, phân lên, phân kali.

- Cát, đất trồng cây.

1.2.3. Mẫu vật

- Hạt ngô.

- Hạt đậu xanh, đậu đen.

1.3.1. Nguyên lí

- Thực vật có hai hình thức cảm ứng là hướng động và ứng động.

- Hướng động là hình thức vận động xuất hiện dưới tác động của tác nhân ngoại cảnh đến từ một phía, trong đó hướng của tác nhân kích thích quy định hướng của vận động. Bố trí các thí nghiệm với hạt này mầm của một số cây và điều chỉnh hướng của tác nhân ngoại cảnh như ánh sáng, phân bón, nước, ... so với vị trí của thực vật để quan sát được các phản ứng hướng động của chúng.

1.3.2. Quy trình thí nghiệm chứng minh tính hướng động ở thực vật.

a. Thí nghiệm chứng minh tính hướng sáng

- Bước 1: Gieo hạt đậu (đậu xanh, đậu đen, ...) vào hai cốc cát ẩm, mỗi cốc khoảng 5 - 7 hạt. Tưới ẩm hằng ngày để hạt này mầm.

- Bước 2: Đặt một cốc hạt trong điều kiện chiếu sáng đầy đủ. Cốc còn lại đặt cạnh cửa sổ (hoặc trong hộp giấy có đục lỗ ở mặt bên) sao cho ánh sáng chiếu đến cây từ một phía.

Hình 1. Cách bố trí thí nghiệm chứng minh tính hướng sáng

- Bước 3: Quan sát, nhận xét và giải thích sự khác nhau về hình thái của cây đậu ở hai cốc sau 5 - 7 ngày.

b) Thí nghiệm chứng minh tính hướng nước và hướng trọng lực 

- Bước 1: Gắn hạt ngô lên trên dải bằng dính trắng, mỗi hạt cách nhau khoảng 2 - 3 cm. Sau đó, dán lên trên tờ giấy thấm (kích thước 7 x 20 cm), một dải dán xuôi sao cho phần rốn hạt quay xuống dưới, một dải dán ngược để rốn hạt hướng lên trên. 

- Bước 2: Cuộn tròn tờ giấy thấm sao cho hai dải băng dính chứa hạt quay ra phía mặt ngoài của cuộn giấy. Sau đó, đặt tờ giấy đã cuộn tròn vào ống đong (dung tích 250 mL, chứa khoảng 30 mL nước).

- Bước 3: Khoảng 3 - 5 ngày sau khi hạt này mầm, quan sát và so sánh hướng của phần thân và rễ cây ngô gắn trên hai dải băng dính dán xuôi và ngược. Nhận xét và giải thích kết quả.

Hình 2. Cách bố trí thí nghiệm chứng minh tính hướng nước và hướng trọng lực

c) Thí nghiệm hướng hoá

- Bước 1: Cân khoảng 3 - 5 g phân NPK hoặc sử dụng các loại phân bón, muối khoáng khác và đặt vào một góc của cốc (hoặc chậu) thuỷ tỉnh dung tích 500 mL. Sau đó, đổ cát hoặc đất ẩm đầy khoảng 2/3 cốc.

- Bước 2: Gieo 5 - 7 hạt ngô vào sát thành cốc (phía đối diện với hướng đặt phân bón), sau đó, đặt cốc ở nơi có ánh sáng nhẹ.

Hình 3. Cách bố trí thí nghiệm chứng minh tính hướng hoá

- Bước 3: Tưới ẩm đều cát (đất) để hạt nảy mầm thuận lợi. Sau khoảng 7 - 10 ngày, quan sát hướng mọc của rễ qua thành trong của cốc, nhận xét và giải thích kếtquả thu được.

1.3.3. Quan sát một số hình thức cảm ứng của thực vật trong tự nhiên

- Quan sát thực tế hoặc qua tranh, ảnh, video một số hiện tượng hướng động và ứng động.

- Xác định loại hướng động, tác nhân kích thích và hình thức phản ứng của mỗi hiện tượng bằng cách kẻ bảng và điền nội dung vào ô thích hợp theo mẫu sau:

Học xong bài này các em cần biết:

- Thực hiện được các thao tác trong các quy trình thực hành chứng minh tính hướng sáng, hướng trọng lực và hướng hoá của thực vật, bao gồm kĩ thuật gieo hạt, tưới nước và chăm sóc để hạt nảy mầm.

- Quan sát và xác định được các kiểu vận động của thực vật trong thực tế có liên quan đến phản ứng hướng động và ứng động.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Kết nối tri thức Chương 2 Bài 16 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Các tua cuốn ở các cây mướp, bầu, bí là kiểu hướng động nào sau đây?

  • A. Hướng sáng
  • B. Hướng tiếp xúc
  • C. Hướng nước
  • D. Hướng hoá

• Câu 2:

  Người ta làm thí nghiệm gieo các hạt đậu xanh vào chậu ướt, khi hat nảy mầm thì đặt chậu nằm ngang. Sau 4 ngày thấy có hiện tượng thân cây dài ra và uốn cong lên, rễ cũng dài ra nhưng lại cong xuống dưới. Nguyên nhân của nó là:

  • A. Do ảnh hướng của ánh sáng
  • B. Do sức hút của trọng lực
  • C. Do cả hai, nhưng ánh sáng có vai trò quan trọng hơn
  • D. Do cả hai, nhưng trọng lực có vai trò quan trọng hơn

• Câu 3:

  Phát biểu nào sau đây không phải vai trò hướng trọng lực của cây?

  • A. Đỉnh thân sinh trưởng theo hướng cùng chiều với sức hút của trọng lực gọi là hướng trọng lực âm
  • B. Hướng trọng lực giúp cây cố định ngày càng vững chắc vào đất, rễ cây hút nước cùng các ion khoáng từ đất nuôi cây
  • C. Đỉnh rễ cây sinh trưởng vào đất gọi là hướng trọng lực dương
  • D. Phản ứng của cây đối với hướng trọng lực được gọi là hướng trọng lực hay hướng đất

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Kết nối tri thức Chương 2 Bài 16 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Giải Câu hỏi a trang 99 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT

Giải Câu hỏi b trang 99 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!