Soạn bài Hai đứa trẻ của Thạch Lam - Ngữ văn 11

• Cảm nhận được tình cảm xót thương một cách nhẹ nhàng mà thấm thía của tác giả đối với những kiếp người sống cơ cực, quẩn quanh, bế tắc ở phố huyện nghèo trước cách mạng.
• Sự trân trọng của tác giả đối với những mong ước còn mơ hồ
• Chú ý: Cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn, diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên và cảnh hai chị em chờ chuyến tàu cuối cùng của ngàyNghệ thuật
• Đặc trưng thể loại truyện ngắn và những gì đặc biệt

• Ngôn ngữ súc tích, giàu tính biểu cảm, giàu chất thơ.
• Đan xen yếu tố lãng mạn và hiện thực.
• Miêu tả tâm lí đặc sắc

Câu 1: Cảnh vật trong truyện đã được miêu tả trong thời gian và không gian như thế nào?

• Thời gian: Chiều tàn
  • Tiếng trống thu không, ếch nhái kêu ran ngoài đồng
  • Ở chợ mọi người đang chuẩn bị ra về sau buổi buôn bánà Tiếp theo đó là bóng tối của màn đêm bao phủ "một đêm tối tịch mịch".
• Không gian: Phố huyện với không khí tĩnh lặng của một buổi chiều êm ả, man mác
  • Phiên chợ đã vãn từ lâu: trên đất chỉ còn những thức rác rưởi, vỏ thị, vỏ bưởi, lá nhãn…
  • Mùi: âm ẩm bốc lên, hơi nõng ban ngày hòa lẫn với cát bụi quen thuộc
  • Âm thanh: tiếng trống thu không, tiếng cầm canh, tiếng ếch nhái, tiếng muỗi vo ve, tiếng cót két của chỗng tre, tiếng cười khanh khách của bà Thi điên và tiếng đàn bầu trong im lặng…
  • Tương quan giữa bóng tối và ánh sáng: Những hột sáng, vệt sáng, khe sáng, quầng sáng, chấm lửa làm tô đậm nên bóng tối dày đặc, bô bọc hết tất cả.

⇒ Cảnh vật phố huyện được tái diễn trong một khung cảnh được cảm nhận ở cả hai chiều: không gian và thời gian. Đó là khoảng thời gian rất ngắn của ngày tàn, không gian có sự vận động từ chiều tàn cho đến khi màn đêm buôn xuống và đất trời về khuya, và khung cảnh ấy ngập chìm trong bóng tối mênh mông.

Câu 2: Thạch Lam đã miêu tả cuộc sống và hình ảnh những người dân phố huyện ra sao?

• Cuộc sống phố huyện: nghèo nàn và tẻ nhạt và được diễn tả theo sự thu hẹp dần của không gian
  • Quang cảnh: từ môt phố huyệnà phiên chợ tànà một góc chợ đơn sơ, một gian hàng lụp xụp
  • Cuộc sống ở phố huyện thật buồn tẻ với không gian yên tĩnh trầm lặng à đưa con người tới một cảm giác cô đơn và tuyệt vọng. Thế nhưng, mọi người vẫn mong có cái gì đó mới lạ sẽ diễn ra.
• Những người dân phố huyện: xuất hiện tô điểm cho cuộc sống, những người còn lại lúc này là những người vất vả, lầm lũi trong bóng tối kiếm từng đồng để có tiền trang trải cho cuộc sống của mình.
  • Mẹ con chị Tí: ngày mò cua, bắt tép, tối dọn hàng nước nhưng chả kiếm được bao nhiêu.
  • Bác Siêu với gánh phở như một món quà xa xỉ đối với người dân phố huyện.
  • Bà cụ Thi điên say lảo đảo trong đêm tối với tiếng cười khanh khách
  • Những đứa trẻ con nhà nghèo nhặt nhạnh những gì còn xót lại trên mặt đất
  • Gia đình bác Xẩm với tiếng đàn bầu làm tăng thêm sự vắng lặng, yên tịch
  • Chị em Liên đang trông của hàng và ngóng chờ chuyến tàu cuối của ngày.

⇒ Tác giả đã vẽ ra một bức tranh có cuộc sống và hình ảnh con người hiện lên thật buồn tẻ với những nhịp sống lặp đi lặp lại một cách đơn điệu. Những con người có chung cuộc sống tăm tối, nghèo đói, chung sự tẻ nhạt và buồn chán. Tuy vậy trong tâm hồn những con người ấy vẫn ánh lên tình người, tình quê hương và niềm hi vọng vào ngày mai.

Câu 3: Phân tích tâm trạng của Liên và An trước khung cảnh thiên nhiên và bức tranh đời sống nơi phố huyện?

• Ngồi trước cửa hàng, chị em Liên cảm nhận về buổi chiều quê bằng những cảm giác rất riêng, vừa buồn, vừa thân thuộc, gần gũi, gắn bó. Liên cảm nhận rõ từng dư vị của phố Huyện "mùi ẩm mốc bốc lên, hơi nóng của ban ngày lẫn với mùi cát bụi quen thuộc "là" cái mùi riêng của đất, của quê hương này".
• An và Liên lặng lẽ quan sát những gì đang diễn ra ở phố huyện với cảm giác buồn mênh mang. Khi màng đêm buông xuống, hai chị em ngước nhìn các vì sao, nhưng chỉ một lát lại chúi nhìn về mặt đất.  Có lẽ, khi quan sát những gì đang diễn ra nơi phố Huyện,  trong lòng Liên và An cũng tràn ngập những cảm xúc thương cảm xót xa với những kiếp người cơ cực, nhỏ nhoi, sống  lay lắt trong bóng tối.

Câu 4: Hình ảnh đoàn tàu trong truyện đã được miêu tả như thế nào? Vì sao chị em Liên và An cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua phố huyện?

• Hình ảnh đoàn tàu được miêu tả:
  • Đến trong tâm trạng chờ đợi khắc khoải của Liên và An: dù đã buồn ngủ ríu cả mắt, tuy vậy hai chị em vẫn gượng để thức khuya chút nữa vì muốn được nhìn thấy chuyến tàu.
  • Dấu hiệu cho sự xuất hiện của đoàn tàu: “đèn ghi xanh biếc”, “tiếng còi xe lửa”, làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa, tiếng hành khạc ồn ào khe khẽ.
  • Đoàn tàu xuất hiện với những toa đèn sáng trưng, những toa hạng sang
  • Đoàn tàu xa dần và mất hút trong đêm tối mênh mông
• An và Liên cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm vì
  • Đoàn tàu đến từ Hà Nội, nơi An và Liên từng có một khoảng thời gian tuổi thơ đẹp đẽ à khơi lại trong An và Liên kí ức
  • Đoàn tàu mang đến một thế giới khác, khác hoàn toàn toàn với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm, quẩn quanh nơi phố huyện.

⇒ Đoàn tàu trong truyện là một hình ảnh đặc sắc, thể hiện một chút niềm tin, hy vọng tươi sáng cho cuộc sống của người dân nơi phố chợ. Để rồi khi chuyến tàu qua, họ trở lại với cuộc sống thực tại nghèo khó, vô vị, và rồi họ lại chờ đợi đoàn tàu cũng giống như chờ đợi một ước mơ – một ước mơ kéo dài, chập chờn chưa định hình hẳn.

Câu 5: Anh chị có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả và giọng văn của Thạch Lam?

• Nghệ thuật miêu tả: tinh tế trong sự biến đổi của cảnh vật và diễn biến tâm trạng của nhân vật (nhất là nhân vật Liên). Cách miêu tả này góp phần quan trọng vào việc tạo nên không khí cho tác phẩm.
• Giọng văn nhẹ nhàng, điềm tĩnh, khách quan; lời văn bình bị nhưng luôn ẩn hiện một tình cảm xót thương đối với những con người nghèo khổ, phải sống quanh quẩn, lam lũ, tối tăm. Giọng văn góp phần tích cực vào việc tạo nên một truyện ngắn giàu sắc thái trữ tình và đậm chất thơ.  

Câu 6: Qua truyện ngắn hai đứa trẻ, Thạch Lam muốn phát biểu tư tưởng gì?

Qua truyện ngắn tác giả đã để lại niềm cảm thương sâu sắc đối với cuộc sống tăm tối, nghèo khổ, nhọc nhằn của người dân phố huyện đồng thời thể hiện sự xót thương với những cảnh đời nghèo khổ, quẩn quanh, buồn tẻ và vô nghĩa. Và tác giả cũng thể hiện niềm ao ước về một cuộc sống sẽ thay đổi, niềm tin vào tương lại và sự trân trọng những phẩm chất tốt đẹp của con người.

Trên đây là những gợi ý trả lời hệ thống câu hỏi trong SGK để giúp các em soạn bài Hai đứa trẻ tốt hơn. Và để củng cố kiến thức đã học, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Hai đứa trẻ.

Câu 1: Anh (chị) có ấn tượng sâu sắc nhất với nhân vật nào, với chi tiết nghệ thuật nào trong truyện Hai đứa trẻ? Vì sao?

Câu 2: Hãy nêu những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật thạch Lam qua truyện Hai đứa trẻ?

Gợi ý làm bài

Câu 1: Học sinh tự chọn nhân vật mà mình ấn tượng và lí giải điều đó. Dưới đây là gợi ý về nhân vật Liên và chi tiết nghệ thuật ngọn đèn con nơi hàng nước của chị Tí.

• Nhân vật Liên
  • Hoàn cảnh gia đình: Bố mất việc, gia đình phải chuyển từ Hà Nội về phố huyện sinh sống, mẹ làm hàng xáo, hai chị em buôn bán tạp hóa nhỏ trong gia hàng thuê của người khác.
  • Tính cách: đảm đang, giúp mẹ trông coi lại cửa hàng cẩn thận; giàu tình cảm, thương em và biết quan tâm lo lắng cho em; nhân hậu quan tâm lo lắng cho những người xung quanh; nhạy cảm, thế giới nội tâm phong phú, có chiều sâu
• Ngọn đèn con nơi hàng nước của chị Tí: được nhắc đến nhiều lần trong tác phẩm
  • Chị em Liên cúi nhìn về phía mặt đất, về quầng sáng thân mật chung quanh ngọn đèn lay động trên chõng của chị Tí
  • “giờ chỉ còn ngọn đèn của chị Tí….”
  • Liên thấy mình như sống giữa bao sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tí
• Ý nghĩa chi tiết:
  • Tô đậm sự tối tăm, nghèo khó của phố huyện khi chiều buông xuống
  • Như một biểu tượng cho một kiếp người nhỏ bé, sống leo lét và quẩn quanh

Câu 2: những nét đặc sắc của phong cách nghệ thuật thạch Lam qua truyện Hai đứa trẻ

• Vừa đậm đà yếu tố hiện thực, vừa phảng phất chất lãng mạn. chất thơ
• Ngôn ngữ súc tích, giàu tính biểu cảm, giàu chất thơ
• Nghệ thuật miêu tả tâm lí đặc sắc

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

• Tóm tắt văn bản Hai Đứa Trẻ theo diễn biến tâm trạng của Liên

  m.n ơi giúp mjk vs mjk cần gấp ạk

  Đề bài: tóm tắt văn bản Hai Đứa Trẻ -Thạch Lam theo diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên

• Phân tích nhân vật Liên trong truyện ngắn Hai đứa trẻ

  phân tích nhân vật Liên trong truyện ngắn 2 đứa trẻ của Thạch Lam

• Phân tích truyện Hai đứa trẻ

  Phân tích truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam