Nghị luận để trình bày luận điểm "Chúng ta không nên học vẹt và học tủ".

Trong số các vấn đề giáo dục được bàn thảo rộng rãi hiện nay, cách dạy là chuyện được nói đến nhiều nhất. Cách lên lớp, cách giảng bài, cách ra đề, cách chấm thi… khâu nào cũng có chuyện.

Nhiều ý kiến chê trách giáo viên về việc sử dụng các bài văn mẫu, hạn chế sáng tạo của học sinh, về cách giải thích một chiều, cách ra đề khuyến khích lối học tủ, học vẹt. Những chuyện đó đều có thật. Tuy nhiên, ở đây đổ hết lỗi cho giáo viên, cho những người trực tiếp đứng lớp là không thỏa đáng bởi vì cách dạy không chỉ phụ thuộc vào năng lực của thầy giáo mà còn vào nhiều yếu tố khác như cơ sở vật chất, qui mô lớp học, nội dung chương trình, sách giáo khoa, thi cử.

Chỉ nói riêng về chương trình thôi, hiện nay ai cũng thấy chương trình phổ thông đang lưu hành là khá nặng. Nặng theo cả hai mặt: nhiều và khó. Nhiều vì thời gian học trên lớp có hạn mà khối lượng kiến thức muốn đưa vào lại quá lớn, thầy cô giáo không tài nào chuyển tải hết, còn học sinh thì không đủ điều kiện để tiếp thu. Thử lấy một ví dụ trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6, khi dạy bài “Đêm nay Bác không ngủ”, chương trình đưa ra 4 kết quả cần đạt, trong đó yêu cầu thứ hai là "Nắm được những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của bài thơ" và yêu cầu thứ ba là "Nắm được khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ và tác dụng của chúng". Thiết nghĩ đối với một em bé mới học lớp 6 có cần phải biết bản chất của khái niệm ẩn dụ với "4 kiểu ẩn dụ thường gặp là ẩn dụ hình thức, ẩn dụ cách thức, ẩn dụ phẩm chất, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác" như sách giáo khoa yêu cầu học sinh phải ghi nhớ hay không? Đó là chưa kể bài thơ này chỉ được giảng trong có 1-2 tiết.

Đối với học sinh phổ thông, nhất là với các lớp học ở cấp dưới, dạy không chỉ để biết mà còn để cảm, để sống. Bản thân muốn biết cũng phải biết từ từ, biết ít một mới có thể tiêu hóa được. Cho nên giảm tải, cắt bớt nội dung chương trình là hết sức cần thiết. Có thế trẻ em mới đỡ học thêm, có thì giờ để chơi và tham gia nhiều hoạt động khác.

Bên cạnh chuyện cắt bớt nội dung chương trình cũng nên chú ý làm sao để kiến thức phù hợp với tâm sinh lý, trình độ phát triển của học sinh. Nhiều sách giáo khoa đưa ra những câu hỏi quá khó, học sinh không thể trả lời được. Chẳng hạn, trong sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 dành cho trẻ em mới 9 tuổi chúng ta bắt gặp những câu hỏi như sau:

Em hiểu câu thơ “Nhịp chân nghiêng, giấc ngủ em nghiêng” như thế nào? (bài học “Khúc hát ru của Nguyễn Khoa Điềm).

Em hiểu hình ảnh “lượn lờ đờ như trôi trong nắng" như thế nào? (bài "Những cánh bướm bên bờ sông" của Vũ Tú Nam).

Em hiểu câu thơ sau đây như thế nào? “Bút nghiêng, lất phất hạt mưa. Bút chao, gợn nước Tây Hồ lăn tăn” (bài "Nghệ nhân Bát Tràng" của Hồ Minh Hà).

Em hãy cho biết: Ngành công nghiệp nhẹ có nhiệm vụ sản xuất ra những sản phẩm gì? Ngành công nghiệp nặng có nhiệm vụ sản xuất ra những sản phẩm gì?

Trong cuốn Tiếng Việt lớp 5 cũng có những câu hỏi người lớn trả lời cũng khó chứ đừng nói các em bé 10 tuổi: Em thấy tre có những nét nào giống phẩm chất của dân tộc Việt Nam? (bài học “Tre Việt Nam” của Nguyễn Duy)

Bài này thuộc thể loại gì? Trọng tâm miêu tả của tác giả nhằm vào những hoạt động nào? (bài học trích trong "Vỡ bờ" của Nguyễn Đình Thi).

Nếu dạy khó quá, học sinh không tiếp thu được thì các em sẽ chán học, học không hứng thú. Trong trường hợp không thích học mà lại phải làm bài, phải thi thì các em sẽ dễ chọn cách học vẹt, học thuộc mặc dù không biết nó là gì, hễ thầy giáo khen hay thì cũng khen hay, thầy chê cứ xem là dở. Tình trạng này nếu kéo dài, lâu dần sẽ làm mòn khả năng suy nghĩ độc lập của học sinh. Rồi từ nhà trường các em sẽ bước ra xã hội, từ đứa trẻ các em sẽ trở thành người lớn. Từ lối học biến thành lối nghĩ, lối làm. Nếu không kịp sửa chữa lối học vẹt trong nhà trường sẽ có nguy cơ biến thành căn bệnh trong xã hội. Căn bệnh này hẳn cũng đang là một thách thức đối với xã hội chúng ta.

Học tập là quá trình dài lâu của con người. Để học tập tốt, mỗi người cần có phương pháp học tập đúng đắn, hiện quả. Song không ít người vẫn chọn cách học vẹt học tủ mà không quan tâm tác hại của nó. Chúng ta không nên học vẹt học tủ.

Học vẹt là cách học tủ là cách học chay, học thuộc lòng không khoa học, học tất cả như “con vẹt” bắt chước theo. Đây là cách học thụ động, đọc trôi chảy nhưng không hiểu bản chất. Học tủ là lựa chọn những phần kiến thức mà bản thân cho là có khả năng xuất hiện cao trong bài kiểm tra, bài thi. Những người học vẹt học tủ thường không đạt được hiệu quả.

Tại sao không nên học vẹt học tủ? Học vẹt học tủ sẽ gây ra những hậu quả khôn lường cho việc học tập. Học vẹt chỉ là một cách học đối phó,  khiến người học không hiểu sâu sắc vấn đề, lan man và hời hợt. Người học vẹt sẽ nhanh quên kiến thức đã học. Chỉ cần quên đi một phần là có thể quên hết, dẫn đến kết quả không tốt. Bên ngoài tỏ ra chăm chỉ nhưng bản chất khác sẽ gây cho mọi người hiểu lầm, giáo viên sẽ không biết năng lực thật để giúp đỡ, bản thân người học vẹt sẽ càng yếu kém. Khi sự thật lộ ra, học sinh ấy sẽ xấu hổ khi đối mặt với bạn bè, thầy cô.

Học tủ mang tính chất xác suất, nếu may mắn vào đúng phần mình đã học thì đạt kết quả cao. Nếu vào những phần khác thì học sinh sẽ không đủ kiến thức làm bài vì không học nên không có bất cứ thứ gì để viết. Từ đó, học sinh dễ hành động sai trái như quay cóp, gian lận trong thi cử ...Hai hình thức học trên trực tiếp làm gián đoạn quá trình chiếm lĩnh tri thức. Học sinh học vẹt học tủ sẽ không bao giờ tiến bộ, không biết ứng dụng vào thực tế nên dễ rơi vào thất bại. Tình trạng ấy kéo dài gây chán nản và nhiều hậu quả khác.

Không phải tự nhiên mà nhiều học sinh lại học vẹt học tủ. Vậy nguyên nhân của vấn đề này là do đâu? Một trong nhiều nguyên nhân tác động là từ bài giảng khô khan, thiếu trọng tâm, do phương pháp truyền tải không hiệu quả từ phía thầy cô giáo. Hay sự cứng nhắc, nặng nề về kiến thức trong chương trình học khiến học sinh khó xoay sở thời gian, lâm vào khủng hoảng. Nhiều phụ huynh học sinh còn đặt nặng vấn đề thành tích, tạo sức ép và gây áp lực cho con em mình. Tuy nhiên, cũng cần xem xét nguyên nhân chủ quan từ chính bản thân học sinh. Người học chưa có ý thức tự giác và trách nhiệm với việc học tập. Nhiều người không xác định được mục tiêu, động cơ học tập nên không coi trọng việc học, lười học và chán học. Rồi những cám dỗ xung quanh như trò chơi điện tử, mạng xã hội... chiếm thời gian học tập, làm học sinh xao nhãng. Đến gần kì thi mới vội vã ôn tập nên đành chọn cách học tủ học vẹt. Đó là thực trạng đáng báo động.

Đứng trước thực trạng như thế, cần có những biện pháp hiệu quả để hạn chế và bài trừ học tủ học vẹt. Gia đình và nhà trường cần phối hợp không đặt nặng áp lực lên vai con em mình. Nhà trường, giáo viên cần đổi mới, sáng tạo phương pháp dạy học để lôi cuốn học sinh và giúp các em tiếp thu được kiến thức. Hãy quan tâm, dành thời gian bên cạnh động viên các em và tạo điều kiện cho các em tham gia hoạt động ngoại khóa, thay đổi không khí để tinh thần thoải mái hơn. Học tập là quyền lợi chứ không phải gánh nặng với học sinh. Mỗi học sinh cũng cần có ý thức với việc học tập của mình. Học tập giúp mình tích lũy tri thức, nâng cao và hoàn thiện bản thân. Xác định mục tiêu và tìm kiếm phương pháp học tập đúng đắn hiệu quả. Xây dựng thời gian biểu khoa học, tránh tình trạng “nước đến chân mới nhảy” để kết quả đạt được tốt nhât.

Học tủ, học vẹt là cách học không hiệu quả mà còn rất nguy hại. Học tập là quá trình dài lâu, đòi hỏi nhiệt huyết và tinh thần thực sự. Chúng ta không nên học vẹt học tủ trong hành trình trọng đại đó của cuộc đời.