Năm 1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu nước. Vậy bối cảnh nào thúc đẩy Người sang phương Tây? Con đường và những hoạt động của Người có gì khác so với các nhà yêu nước tiền bối như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh? Mời các em cùng HOC247 tìm hiểu Bài 17: Việt Nam đầu thế kỉ XX trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều để tìm hiểu.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với xã hội Việt Nam
- Năm 1897, Chính phủ Pháp cử Pôn Đu-me sang làm Toàn quyền Đông Dương để hoàn thiện bộ máy cai trị và tiến hành cuộc khai thác thuộc địa.
- Thực dân Pháp đã bỏ vốn đầu tư ở nhiều lĩnh vực, đặc biệt là khai mỏ (than), giao thông vận tải và nông nghiệp.
+ Về chính trị: Người Pháp nắm trong tay mọi quyền lực. Một bộ phận địa chủ phong kiến trở thành tay sai, cùng với thực dân Pháp bóc lột nhân dân.
+ Về kinh tế: phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa từng bước được du nhập vào Việt Nam.
=> Nền kinh tế Việt Nam phát triển mất cân đối và bị lệ thuộc vào kinh tế Pháp. Việt Nam trở thành nơi cung cấp nguyên liệu và là thị trường tiêu thụ hàng hoá của Pháp.
+ Về văn hoá – xã hội: văn hoá phương Tây từng bước được du nhập vào Việt Nam, tồn tại cùng với nền văn hoá truyền thống. Một bộ phận trí thức Nho học đã có sự chuyển biến về nhận thức, tiêu biểu như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng,...
* Tác động:
- Cơ cấu xã hội Việt Nam bắt đầu thay đổi và bị phân hoá
+ Giai cấp địa chủ phong kiến bị phân hoá thành địa chủ lớn, địa chủ vừa và địa chủ nhỏ
+ Nông dân vẫn chiếm đa số trong xã hội, sống nghèo khổ, nhiều người phải bỏ làng quê ra thành thị kiếm sống hoặc xin làm công nhân;
+ Tầng lớp xã hội mới (tiểu tư sản, học sinh, sinh viên) xuất hiện
+ Giai cấp công nhân ra đời, số lượng ngày càng tăng, tập trung nhiều trong các cơ sở kinh tế chủ chốt của Pháp.
=> Sự xuất hiện phong trào yêu nước mang tính chất tư sản diễn ra khá rầm rộ ở Việt Nam trong khoảng hơn 10 năm đầu thế kỉ XX.
Hình 1. Nông dân Việt Nam thời thuộc Pháp đầu thế kỉ XX
1.2. Hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh
1.2.1. Phan Bội Châu
- Phan Bội Châu là một trong những sĩ phu yêu nước tiến bộ và tiêu biểu của Việt Nam đầu thế kỉ XX.
- Ông chủ trương cứu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản, chủ trương dùng bạo lực đánh Pháp để giành lại độc lập cho dân tộc.
Hình 2. Sơ đồ một số hoạt động yêu nước tiêu biểu của Phan Bội Châu (1883-1913)
1.2.2. Phan Châu Trinh
- Phan Châu Trinh là nhà yêu nước hoạt động cùng thời với Phan Bội Châu => Đại diện tiêu biểu cho xu hướng cải cách, canh tân đất nước bằng con đường ôn hoà.
- Hoạt động:
+ Từ năm 1905, Phan Châu Trinh nhiều lần vào Nam, ra Bắc tìm hiểu dân tình, tìm người có cùng chí hướng để hoạt động cứu nước.
+ Năm 1906, Phan Châu Trinh gửi thư cho Chính phủ thuộc địa vạch trần chế độ phong kiến thối nát, yêu cầu họ sửa đổi chính sách cai trị để giúp người Việt Nam văn minh lên.
=> Khởi xướng cuộc vận động Duy tân với khẩu hiệu “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”
- Hình thức: mở trường học, kêu gọi mở mang công nghiệp, thương nghiệp,...
- Năm 1908, phong trào chống sưu thuế nổ ra ở Trung Kì, thực dân Pháp thẳng tay đàn áp, bắt bớ, giam cầm và tuyên án tử hình nhiều người yêu nước. Phan Châu Trinh lúc bấy giờ đang ở Hà Nội cũng bị bắt và bị đày ra Côn Đảo. Phong trào tan rã.
1.3. Buổi đầu hoạt động yêu nước của Nguyễn Tất Thành
- Trước những thất bại của các bậc tiền bối như Tôn Thất Thuyết, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,... Nguyễn Tất Thành quyết định sang phương Tây tìm đường cứu nước.
Hình 3. Sơ đồ một số hoạt động yêu nước tiêu biểu của Nguyễn Tất Thành đầu thế kỉ XX
Bài tập minh họa
Bài 1: Phan Bội Châu chủ trương cứu nước bằng các dựa vào quốc gia nào?
Hướng dẫn giải
Đầu thế kỉ XX, Phan Bội Châu chủ trương cứu nước dựa vào sự giúp đỡ bên ngoài, chủ yếu là dựa vào Nhật Bản với mục đích đánh Pháp giành độc lập dân tộc, từ đó thiết lập nên nhà nước theo mô hình quân chủ lập hiến của Nhật Bản.
Bài 2: Đâu là sự khác biệt về mục đích và hướng đi tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành so với những người đi trước?
Hướng dẫn giải
- Mục đích:
+ Các bậc tiền bối: Cầu viện, nương nhờ sự giúp đỡ hoặc hoặc tập, vận dụng mô hình của họ vào Việt Nam để giành độc lập dân tộc.
+ Nguyễn Tất Thành: tìm hiểu cách thức, phương pháp để giải phóng dân tộc.
- Hướng đi:
+ Các bậc tiền bối: hướng sang phương Đông, chủ yếu là hướng về Nhật Bản và Trung Quốc => đây là hướng đi truyền thống.
+ Nguyễn Tất Thành: Hướng sang phương Tây, hướng tới các nước đế quốc hùng mạnh của thời đại, trong đó có nước Pháp => đây là hướng đi mới.
Luyện tập Bài 17 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Học xong bài này các em cần biết:
- Nêu được những tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp đối với xã hội Việt Nam.
- Giới thiệu được những nét chính về hoạt động yêu nước của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và Nguyễn Tất Thành.
3.1. Trắc nghiệm Bài 17 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 7 Bài 17 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Quan hệ sản xuất phong kiến bị xóa bỏ.
- B. Kinh tế Việt Nam phát triển mạnh, cân đối.
- C. Kinh tế Việt Nam có khả năng cạnh tranh với Pháp.
- D. Việt Nam trở thành thị trường độc chiếm của Pháp.
-
- A. Hình thành 2 giai cấp cơ bản: địa chủ, nông dân.
- B. Các giai cấp cũ trong xã hội có sự phân hóa.
- C. Xuất hiện thêm các lực lượng xã hội mới.
- D. Cơ cấu xã hội Việt Nam dần có sự thay đổi.
-
- A. Hội Duy tân.
- B. Việt Nam Nghĩa đoàn.
- C. Việt Nam Quang phục hội.
- D. Việt Nam Quốc dân Đảng.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 17 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 7 Bài 17 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 81 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 83 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 84 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 85 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 86 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Luyện tập 1 trang 86 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Vận dụng 2 trang 86 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Hỏi đáp Bài 17 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
