Bài 3: Thị trường vốn

• Thị trường vốn là một bộ phận của thị trường Tài chính trong đó có những công cụ vay nợ trung và dài hạn trên một năm và các chứng khoán được mua bán.
• Các chứng khoế thị trường vốn như cố phiếu, Trái phiếu Chính phủ, trái phiếu công ty, trái phiếu chính quyền địa phương, các hợp đồng vay thế chấp.
• Những chứng khoán của thị trường vốn có tính thanh khoản kém hơn so với các loại chứng khoán ngắn hạn và rủi ro lớn hơn so với chứng khoán ngắn hạn do giá cả của chúng biến động nhiều

• Thị trường vốn bao gồm các thị trường:
  • Thị trường chứng khoán trung và dài hạn, theo nghĩa rộng thị trường chứng khoán được gọi là thị trường vốn, trên thị trường đó giao dịch mua bán các giấy tờ trung hạn, dài hạn có thời gian trên một năm .và các loại cố phiếu.
  • Thị trường thế chấp là thị trường cung cấp tín dụng dài hạn cho doanh nghiệp với điều kiện phải có thế chấp.
  • Thị trường tín dụng thuê mua là thị trường cung cấp các tín dụng trung và dài hạn cho các doanh nghiệp qua hình thức tài trợ cho thuê tài sản.

Là giấy tờ chứng nhận về vốn đối với thu nhập ròng và tài sản của một công ty. Người nắm giữ cổ phiếu sở hữu một phần tài sản của công ty, có quyền được chia lợi nhuận ròng từ công ty sau khi trừ chi phỉ, thuế và thanh toán cho chủ nợ (những người sở hữu công cụ nợ).

Tuy nhiên, theo luật công ty ở các nước vẫn quy định cổ phiếu của những thành viên trong hội đồng quản trị của công ty, của những cố đông góp vổn bằng hiện vật hoặc cổ phiếu được mưa bằng cách góp vốn nhiều lần sẽ phải là loại cổ phiếu ký danh. Ngoài ra, đối với một số công ty của một dòng họ hay gia đình không muôn có sự can thiệp bởi thế lực Tài chính khác, sẽ phát hành loại cố phiếu ký danh đế nắm rõ được danh sách cụ thể của cố đông trong công ty.

Là những khoản tiền cho các cá nhân hoặc Doanh nghiệp vay để mua nhà, đất, hoặc những công trình xây dựng. Trong đó, các công trình và nhà đất được dùng làm vật thế chấp cho khoản vay. Ngân hàng là những đơn vị cho vay hàng đầu trong thị trường cho vay thế chấp nhà ở. Tuy nhiên, có một số tố chức tín dụng khác cũng tham gia cung cấp dịch vụ này.

Là loại trái phiếu dài hạn do các công ty phát hành. Trái phiếu công ty điển hình mang lại cho người nắm giữ nó một khoản lãi nhất định mỗi năm và thanh toán hết mệnh giá khi trái phiếu đến kỳ hạn thanh toán. Một số trái phiếu công ty được gọi là trái phiếu chuyển đổi, do có đặc điểm phụ thêm là cho phép người giữ nó chuyển đổi thành một số cổ phần nhất định. Đặc điểm này khiến các trái phiếu chuyển đổi có thêm tính hấp dẫn đôi với những người mua tương lai hơn là những trái phiếu không có khả năng chuyển đổi. Đồng thời, nó cho phép công ty giảm tiền lãi thanh toán vì các trái phiếu này có thể tăng thêm giá trị nếu giá cố phiếu của công ty phát hành tăng lên. Diễn biến cưa thị trường trái phiếu công ty có thể quan trọng hơn nhiều đôi với các quyết định về Tài chính của một công ty, so với diễn biến của thị trường cổ phiếu.

Những công cụ nợ dài hạn này do Kho bạc Nhà nước phát hành để huy động tiền bù đắp những thiếu hụt của ngân sách chính phủ. Chúng là nhừng trái phiếu được mua bán phổ biến, là chứng khoán có thanh khoản khá cao trên thị trường vốn. Ngoài ra, còn có trái phiếu dài hạn do nhiều cơ quan thuộc chính phủ phát hành và được chính phủ bảo đảm, do vậy chúng có đặc điểm khá giông Trái phiếu Chính phủ.

Là những khoản vay dành cho người tiêu dùng và những công ty kinh doanh, chủ yếu do ngân hàng cho vay. Bên cạnh đó, có nhiều trường hợp, các khoản vay của ngươi tiêu dùng có thể do những công ty Tài chính cho vay và thường không có thị trường cấp hai cho những khoản vay này.

Theo Luật Chứng khoán của Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam số 70/2006/QH11 ngày 29 tháng 6 năm 2006. Hiện nay trên thị trường vốn tại Việt Nam, có hai loại công cụ chủ yếu hoạt động là cổ phiếu và trái phiếu.

Theo Luật Chứng khoán Việt Nam năm 2006, cổ phiếu là một loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu vốn góp vào công ty và quyền được hưởng một khoản cổ tức theo định kỳ. cổ phiếu lưu hành trên thị trường có nhiều loại:

Phân loại cổ phiếu ở Việt Nam: Dựa vào các căn cứ sau đây:

• Căn cứ vào hình thức, cổ phiếu có hai loại: cổ phiếu vô danh và cổ phiếu ký danh.
• Lúc mới ra đời cổ phiếu tồn tại dưới dạng ký danh có ghi tên người sở hữu nó, sau này khi thị trường cố phiếu phát triển loại cổ phiếu ký danh gây trở ngại cho việc lưu thông và chuyển nhượng cổ phiếu. Do đó, loại cổ phiếu vô danh không ghi tên người sở hữu ra đời và ngày càng phổ biến.
• Căn cứ vào quyền lợi được hưởng, cổ phiếu gồm hai loại phổ hiến: cổ phiếu ưu đãi và cổ phiếu thường.
• Cổ phiếu ưu đãi có mức cổ tức cố định và được ghi rõ trên cổ phiếu lúc phát hành. Với cổ phiếu này thu nhập của cổ đông không phụ thuộc vào chính sách chia lãi hàng năm của công ty. Tính ưu đãi của cổ phiếu ưu đãi còn được biểu hiện ở một số điểm như: được chia cổ tức trước loại cổ phiếu thường, trường hợp tài sẻn công ty bị thanh lý, phần tài sản còn lại sau khi thanh toán hết các khoản nợ của công ty sẽ được hoàn vốn cho cổ đông giữ cổ phiếu Ưu đãi. Loại cố phiếu ưu đãi còn được phát hành dưới nhiều hình thức như: cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi thành cổ phiếu thường, cổ phiếu ưu đãi có lãi cố phần gộp, cổ phiếu ưu đãi có thể bồi hoàn...
• Cổ phiếu thường có mức cổ tức phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty. Vì vậy, cổ đông mua loại cổ phiếu này rất quan tâm đến hoạt động của công ty, và họ thường là những người đứng trong Ban quản trị chịu trách nhiệm điều hành hoạt động của công ty. Trên thị trường giá của loại cô phiếu thường biến động nhiều hơn so với loại cố phiếu ưu đãi.
• Căn cứ vào phương thức góp vốn, cổ phiếu có hai loại: cổ phiếu hiện kim và cổ phiếu hiện vật. cổ phiếu hiện kim dành cho những cổ đông góp vốn bằng tiền và cổ phiếu hiện vật dành cho những cổ đông góp vốn bằng tài sản như máy móc, thiết bị, nhà xưởng...

• Theo Luật Chứng khoán Việt Nam năm 2006, trái phiếu là một loại chứng khoán xác nhận một khoản vốn cho vay và quyền được hưởng mức thu nhập theo định kỳ, người mua trái phiếu là chủ nợ của đơn vị phát hành và sẽ được hoàn lại vốn khi đến kỳ hạn. Căn cứ vào chủ thể phát hành, trên thị trường vốn có các loại trái phiếu sau:
• Trái phiếu doanh nghiệp. Do các công ty hoặc các xí nghiệp đang hoạt động phát hành với mục đích bổ sung vốn kinh doanh. Trái phiếu chỉ là loại chứng khoán có lợi tức cố định và người sở hữu trái phiếu chỉ là chủ nợ của công ty, do đó chủ sở hữu trái phiếu không được tham dự và can thiệp vào hoạt động của công ty. Tuy nhiên đầu tư vào trái phiếu vẫn có mức độ an toàn cao hơn so với đầu tư vào cổ phiếu. Trái phiếu doanh nghiệp có các loại như:
  • Trái phiếu có đảm bảo tài sản của công ty hoặc được bảo lãnh bởi uy tín của một doanh nghiệp khác (thường là ngân hàng đầu tư hoặc công ty chứng khoán...)
  • Trái phiếu không cần bảo đảĩn thường được phát hành từ một công ty danh tiếng đã hoạt động lâu năm hoặc từ một công ty công cộng.
  • Trái phiếu có thể chuyển hoán thành cổ phiếu thường của công ty, loại trái phiếu này sẽ tăng giá nếu công ty kinh doanh phát đạt.
  • Trái phiếu phát hành bán dưới mệnh giá được công ty phát hành trong thời kỳ lãi suất tín dụng đang cao trên thị trường tiền tệ.
• Trái phiếu Chính phủ: Tại Việt Nam do Chính phủ uỷ quyền cho Kho bạc Nhà nước hoặc Ngân hàng Phát triển Việt Nam (trước đây gọi là Quỹ Hỗ trợ Phát triển) phát hành với mục đích bù đắp những khoản chi của ngân sách nhà nước. Nói cách khác, trái phiếu nhà nước là chứng thư xác nhận khoản nợ của nhà nước.
• Trái phiếu do chính quyền địa phương phát hành:
• Với mục đích hỗ trợ cho ngân sách địa phương. Loại trái phiếu này hiện nay ở nước ta chưa phát triển.
• Trái phiếu kho bạc: Do Kho bạc nhà nước phát hành với mục đích chủ yếu là thu hút bớt khoản vốn nhàn rỗi trong lưu thông trên cơ sở điều hòa cung cầu về tiền tệ. Tín phiếu kho bạc gồm hai loại:
  • Tín phiếu ngắn hạn lưu thông trên thị trường tiền tệ đặc biệt là thị trường mới.
  • Tín phiếu dài hạn (còn gọi là trái phiếu kho bạc), trung hạn lưu thông trên thị trường vốn.
• Trái phiếu dầu tư: Do một công ty đầu tư phát hành. Người mua trái phiếu sẽ là người gia nhập quỳ đầu tư.

Ngoài ra để biết thêm các công cụ trên thị trường chứng khoán Việt Nam, cần nắm thêm một số khái niệm chủ yếu đã được quy định tại Luật Chứng khoán của Quốc hội nước cộng hòa XHCN Việt Nam số 70/2006/QH11 ngày 29 tháng 6 năm 2006.

Chứng khoán là bằng chứng xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với tài sản hoặc phần vốn của tổ chức phát hành. Chứng khoán được thể hiện dưới hình thức chứng chỉ, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử, bao gồm các loại sau đây:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;

• Người biết thông tin nội bộ là:
  • Thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, Phó Giám đốc hoặc Phó Tổng giám đốc của công ty đại chúng; thành viên Ban đại diện quỹ đại chúng;
  • Cổ đông lớn của công ty đại chúng, quỹ đại chúng;
  • Người kiểm toán báo cáo Tài chính của công ty đại chúng, quỹ đại chúng;
  • Người khác tiếp cận được thông tin nội bộ trong công ty đại chúng, quỹ đại chúng;
  • Công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán và người hành nghề chứng khoán của công ty;
  • Tổ chức, cá nhân có quan hệ hợp tác kinh doanh, cung cấp dịch vụ với công ty đại chúng, quỹ đại chúng và cá nhân làm việc trong tổ chức đó;
  • Tổ chức, cá nhân trực tiếp hoặc gián tiếp có được thông tin nội bộ từ những người biết thông tin nội bộ kế toán.
• Người có liên quan là cá nhân hoặc tổ chức có quan hệ với nhau trong các trường hợp sau đây:
  • Cha, cha nuôi, mẹ, mẹ nuôi, vợ, chồng, con, con nuôi, anh, chị em ruột của cá nhân;
  • Tổ chức trong đó có cá nhân là nhân viên, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc, chủ sở hữu trên mười phần trăm số cổ phiếu lưu hành có quyền biểu quyết;
  • Thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Giám đổc hoặc Tổng giám đổc, Phó Giám đốc hoặc Phó Tổng giám đôc và các chức danh quản lý khác của tổ chức đó;
  • Người mà trong mối quan hệ với người khác trực tiếp, gián tiếp kiểm soát hoặc bị kiêm soát bởi người đó, hoặc cùng với người đó chịu chung một sự kiểm soát;
  • Công ty mẹ, công ty con;
  • Quan hệ hợp đồng trong đó một người là đại diện cho người kia.