Ba cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên diễn ra như thế nào? Ba cuộc chiến này đã mang lại ý nghĩa gì, nguyên nhân nào dẫn đến thắng lợi vẻ vang đó? Để giúp các em giải đáp những thắc mắc này, HOC247 mời các em tham khảo Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên của nhà Trần (Thế kỉ XIII) Chương trình Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều. Chúc các em đạt được kết quả cao trong học tập nhé!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)
- Âm mưu của Mông Cổ: xâm lược Đại Việt để làm bàn đạp tiêu diệt Nam Tống.
Lược đồ 17.1. Diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)
Sơ đồ 17.1. Diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)
- Chuẩn bị của nhà Trần:
- Cử Trần Quốc Tuấn làm chỉ huy, đem quân phòng ngự biên giới
- Ban lệnh cả nước sắm sửa vũ khí
- Tống giam tất cả sứ giả Mông Cổ
- Diễn biến:
- Tháng 1/1258, Ngột Lương Hợp Thai dẫn 3 vạn quân Mông Cổ tiến đánh vào Bình Lệ Nguyên.
- Vua Trần Thái Tông trực tiếp chỉ huy chiến đấu, và chủ động rút lui.
- Ngày 21/1/1258, nhà Trần cho quân rút lui khỏi kinh thành Thăng Long để bảo toàn lực lượng, thực hiện chủ trương “vườn không nhà trống”.
- Quân Tống kéo vào thành Thăng Long trống vắng không một bóng người và lương thực.
- Ngày 29/1/1258, nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu, quân Mông Cổ thua to phải tháo chạy khỏi thành Thăng Long.
- Trên đường rút chạy, quân Tống bị quân đội nhà Trần truy kích.
- Kết quả: chưa đầy một tháng cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
1.2. Cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)
Lược đồ 17.2. Diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)
- Âm mưu xâm lược Chăm-pa và Đại Việt của nhà Nguyên
- Năm 1279, Mông Cổ tiêu diệt Nam Tống thống Trị hoàn toàn Trung Quốc.
- Nhà Nguyên âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt làm cầu nối thôn tính các nước phía Nam Trung Quốc.
- Quân Tống đánh Chăm-pa làm bàn đạp tấn công phía Nam Đại Việt, phối hợp với cánh quân từ Trung Quốc đánh vào phía Bắc nhưng thất bại.
=> Kế hoạch dùng Chăm-pa làm bàn đạp tấn công Đại Việt của nhà Nguyên bước đầu phá sản.
- Năm 1283, Hốt Tất Liệt quyết định tấn công Đại Việt.
- Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến
- Vua Trần triệu tập hội nghị Bình Than bàn kế đánh giặc
- Trần Quốc Tuấn được cử làm Quốc công tiết chế, chỉ huy cuộc kháng chiến.
- Tổ chức cuộc tập trận và duyệt binh, quân lính thích chữ “ Sát thát” lên cánh tay.
Bảng 17. Diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)
- Diễn biến
- Tháng 1/1285, quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào xâm lược Đại Việt. Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ Chăm-pa ra Thanh Hóa.
- Đầu tháng 2/1285, quân ta rút về Vạn Kiếp, sau đó rút về Thăng Long và Thiên Trường (Nam Định) để củng cố lực lượng.
- Tháng 3, 4/1285, nhân dân thực hiện kế "thanh dã", quân Nguyên gặp khó khăn.
- Giữa năm 1285, quân Trần phản công và giành thắng lợi ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương, Thăng Long, ... Toa Đô tử trận. Đất nước sạch bóng quân thù.
- Kết quả
- Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
- Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
1.3. Cuộc kháng chiến lần thứ ba, chống quân xâm lược Nguyên (1287 – 1288)
- Âm mưu của nhà Nguyên: tạm hoãn cuộc xâm lược Nhật Bản, tập trung lực lượng quyết tâm đánh bại Đại Việt lần thứ ba.
- Chuẩn bị của nhà Trần
- Tuyển thêm binh lính, chấn chỉnh lực lượng
- Trần Quốc Tuấn tiếp tục chỉ huy
- Tổ chức cuộc diễn tập lớn.
- Diễn biến
+ Cuối tháng 12 – 1287, quân Nguyên tiến vào nước ta theo hai đường:
- Quân bộ: do Thoát Hoan chỉ huy theo đường bộ từ Trung Quốc tiến vào Đại Việt.
- Quân thủy do Ô Mã Nhi chỉ huy tiến vào vùng biển Đông Bắc nước ta; theo sau là đoàn thuyền lương do Trương Văn Hổ chỉ huy.
+ Tháng 1/1288, nhà Trần thực hiện kế “Vườn không nhà trống”.
+ Tháng 2/1288, Trần Khánh Dư cho quân mai phục đoàn thuyền Trương Văn Hổ và tiêu diệt.
+ Tháng 3/1288, nhà Trần tổ chức phản công và giành thắng lợi sông Bạch Đằng.
- Kết quả: Thắng lợi.
1.4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên
- Nguyên nhân thắng lợi
- Truyền thống yêu nước và tình thần đấu tranh anh dũng nhân dân ta.
- Nhân dân ta có tinh thần đoàn kết
- Nhà Trần có nhiều vua tài, tướng giỏi, có tài chỉ huy quân sự đặc biệt là Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.
- Chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo biết tránh chỗ mạnh đánh chỗ yếu của giặc.
- Ý nghĩa lịch sử
- Bảo vệ độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia dân tộc.
- Khẳng định sự quyết tâm, sức mạnh quật cường của dân tộc
- Suy yếu đế quốc Mông - Nguyên ngăn chặn cuộc xâm lược đối với Nhật Bản và các nước khác.
- Để lại bài học quý giá, củng kết khối đoàn kết toàn dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Bài tập minh họa
Câu 1: Nêu các mốc thời gian tương ứng với thời gian diễn ra ba cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên của nhà Trần?
Hướng dẫn giải
- Cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ năm 1258
- Cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên năm 1285
- Cuộc kháng chiến lần thứ ba, chống quân xâm lược Nguyên giai đoạn 1287 – 1288
Câu 2: Nêu diễn biến và ý nghĩa cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)?
Hướng dẫn giải
- Diễn biến
- Tháng 1/1285, quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào xâm lược Đại Việt. Toa Đô dẫn 10 vạn quân từ Cham-pa ra Thanh Hóa.
- Đầu tháng 2/1285, quân ta rút về Vạn Kiếp, sau đó rút về Thăng Long và Thiên Trường (Nam Định) để củng cố lực lượng.
- Tháng 3, 4/1285, nhân dân thực hiện kế "thanh dã", quân Nguyên gặp khó khăn.
- Giữa năm 1285, quân Trần phản công và giành thắng lợi ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương, Thăng Long, ... Toa Đô tử trận. Đất nước sạch bóng quân thù.
- Kết quả
- Cuộc kháng chiến kết thúc thắng lợi.
- Bảo vệ vững chắc nền độc lập dân tộc.
Luyện tập Bài 17 Lịch sử và Địa lí 7 CD
Qua bài giảng ở trên, giúp các em học sinh:
- Vẽ, lập được lược đồ diễn biến chính ba lần kháng chiến của nhà Trần chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
- Phân tích được nguyên nhân thắng lợi và nêu được ý nghĩa lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
- Nhận thức được sâu sắc về tinh thần đoàn kết và quyết tâm chống giặc ngoại xâm của quân dân Đại Vệt.
- Đánh giá được vai trò của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu thời Trần trong cuộc kháng chiến, như Trần Thủ Độ, Trần Nhân Tông, Trần Quốc Tuấn, ...
3.1. Bài tập trắc nghiệm Bài 17 Lịch sử và Địa lí 7 CD
Để củng cố bài học xin mời các em cùng làm Bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 17 để kiểm tra xem mình đã nắm được nội dung bài học hay chưa.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức và nắm vững hơn về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 17 Lịch sử và Địa lí 7 CD
Bên cạnh đó các em có thể xem phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 17 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Câu hỏi 1 mục 1 trang 64 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi 2 mục 1 trang 64 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi 1 mục 2 trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi 2 mục 2 trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi 1 mục 3 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi 2 mục 3 trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Câu hỏi mục 4 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Luyện tập 1 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Vận dụng 2 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Vận dụng 3 trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD
Hỏi đáp Bài 17 Lịch sử và Địa lí 7 CD
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
