Nghị luận về sự im lặng trong cuộc sống.

Trong thế giới luôn vận động và thay đổi mỗi ngày, tình cảm, lòng nhân ái và trách nhiệm của con người với cuộc sống ngày càng trở nên cần thiết hơn nữa. Bàn về vấn đề này, một nhà hoạt hoạt động nhân quyền Mĩ gốc Phi, người được nhận giải Nobel về Hòa bình năm 1964: “Trong thế giới này, chúng ta xót xa không chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu, mà còn là vì sự im lặng đáng sợ của những người tốt”. Đây không chỉ là một ý kiến cá nhân nữa mà nó đã trở thành một nhận định đúng đắn về xã hội, lương tâm con người.

Những kẻ xấu là những người có bụng dạ xấu xa, âm hiểm, thâm độc. Những kẻ xấu luôn suy nghĩ và hành động một cách ích kỉ, không quan tâm đến hệ lụy hay những ảnh hưởng đến người khác mà luôn toan tính, bằng mọi cách thực hiện hành động, mục đích của mình. Những kẻ xấu sẵn sàng có những lời lẽ đơm đặt, khích bác, những lời lẽ xúc phạm đến mọi người xung quanh và có nội dung không tốt. Họ hành động cũng không quang minh chính đại, không tốt đẹp mà đều chỉ nhằm mục đích xấu. Lời nói và hành động của kẻ xấu đều làm liên lụy và ảnh hưởng đến cuộc sống của mọi người, đến xã hội, khiến con người cảm thấy đáng sợ, ghê tởm, xa lánh. Những người tốt ngược lại là những con người có suy nghĩ lành mạnh, trong sáng, không làm gì hại ai, cũng không ảnh hưởng gì đến người khác. Sự im lặng đáng sợ của những người tốt ở đây muốn nói đến sự vô tâm, thói vô trách nhiệm của họ. Mặc dù họ không làm gì hại ai nhưng họ lại quá vô tâm, hờ hững với những gì xảy ra xung quanh mình, và điều đó suy cho cùng, cũng gây ra những hệ lụy, tác hại vô cùng nghiêm trọng.

Sự im lặng của người tốt khiến cho những mối liên hệ, ràng buộc của con người dần trở nên xa cách, tình cảm con người ngày một rạn nứt, những mối liên hệ trong cộng đồng cũng vì vậy mà không còn trở nên nghĩa tình, thắm thiết. Con người vô tâm, vô trách nhiệm thường có suy nghĩ đèn nhà ai nhà nấy rạng, thân ai nấy lo. Bất cứ việc gì không liên quan đến họ, họ đều chẳng mảy may quan tâm. Gặp những số phận bất hạnh, những mảnh đời thương tâm, họ cũng quay lưng làm ngơ vì rằng đó không phải là việc của họ. Nhìn thấy sự sai trái, phạm lỗi ngay trước mắt nhưng họ cũng không lên tiếng đưa sự thật ra ánh sáng không phải vì không liên quan gì đến họ. Họ bàng quan với tất cả mọi thứ và chỉ thực sự để ý đến những gì liên quan trực tiếp đến quyền lợi của họ. Sự im lặng của họ đã cổ xúy cho những hành vi sai trái, khuất tất, những kẻ xấu thừa cơ làm càn. Sự im lặng của họ cũng khiến cho biết bao sự chờ mong, niềm hi vọng của nhiều người bị dập tắt. Nó khiến cho tình cảm giữa người với người trở nên nguội lạnh, vô cảm, khiến con người ngày càng cách xa nhau hơn.

Đừng nghĩ rằng người tốt im lặng sẽ không ảnh hưởng đến ai, kì thực vì sự im lặng của họ đã kéo theo sự xuống dốc trong đức hạnh, nhân cách, phẩm chất của con người, làm mất đi nét đẹp trong tâm hồn con người. Sự im lặng của họ khiến cho những lời nói và hành động của kẻ xấu được đà lấn tới và làm biến chất nét nhân văn của xã hội. Chính vì vậy mỗi con người cần phải biết đấu tranh với cái xấu, loại bỏ sự im lặng làm chúng ta trở thành những con người vô cảm, vô trách nhiệm.

Im lặng phải phân biệt với nhu mì, hèn nhát, giấu mặt để hưởng lợi. Lên tiếng cũng không phải là sự hiếu chiến, dùng lời lẽ thiếu suy nghĩ để lấp liếm, hòng giành phần thắng về mình.

Trong cuộc sống chúng ta luôn tồn tại những bài toán khó. Bài toán của cách kiếm tìm và tận hưởng niềm vui, của sự sẻ chia và nhân rộng tình thân ái. Và có một bài toán lớn hơn cả, đó là bài toán của cách cư xử. Có thể gọi cách cư xử với mọi người là bài toán bởi công việc đó không bao giờ là dễ dàng cả. Trong mọi tình huống con người luôn phải cố gắng có một cách cư xử hoàn hảo và đúng mực nhất, và đôi lúc người ta chọn cách im lặng. Thế nhưng mỗi người lại có một nhận định, một suy nghĩ khác về sự im lặng. Với Pythagos, ông nghĩ rằng: “Im lặng là mức độ cao nhất của sự khôn ngoan. Ai không biết im lặng là không biết nói.” Còn Martin Luther King Jr lại nghĩ: “Cuộc sống chúng ta bắt đầu chấm dứt trong cái ngày mà chúng ta giữ im lặng trước những vấn đề hệ trọng.”

Người ta vẫn thường nói rằng cuộc sống như một bộ phim. Đó là một cách so sánh khá hay và cũng không hoàn toàn là không cân xứng. Nhân vật trong phim cũng trải qua vô vàn tình huống, vui có, buồn có, hân hoan có, cả tủi nhục cũng có. Và tất nhiên, trong cuộc sống đời thường cũng có những tình huống như vậy có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Thế nhưng bộ phim dù có dài tới mấy cũng chỉ xoay quanh mấy trăm tập, còn đời người là cả một chuỗi ngày dài và đôi lúc những gì bước ra từ phim ảnh cũng không thể vận dụng hoàn toàn vào đời sống. Ngay cả những bậc thiên tài cũng luôn phải suy nghĩ cho mình một cách cư xử đúng mực nhất.

Trong thời đại hiện nay, người ta càng phải đặt ra nhiều vấn đề xoay quanh sự lên tiếng và im lặng. Lên tiếng là sự nói lên tiếng nói của mình, những quan điểm, quyết định trước những tình huống quan trọng. Còn im lặng lại là một sự đối lập. Đó là sự chọn cách không lên tiếng ngay trong thời điểm hiện tại hoặc ngay cả về sau, im lặng đôi khi được coi như một sự tính toán để chờ một cơ hội lên tiếng thích hợp hơn. Trong câu nói của Pythagos, ông đề cao sự im lặng. Ông nghĩ im lặng là biểu hiện của một người khôn ngoan. Và với ông, khi người ta biết im lặng là lúc người ấy học được cách nói chuyện, cư xử đúng nhất. Còn Martin, ông như kiêng sợ hai chữ im lặng. Trong suy nghĩ của Martin, im lặng đi liền với sự thiệt thòi, với chấm hết những khi bản thân đang đứng trước vấn đề hệ trọng. Hai câu nói, hai sự đối lập, thế nhưng họ không hề sai, cả hai đều có lý lẽ đúng của mình, và hơn thế, hai câu nói lại là sự bổ sung hoàn hảo cho nhau, cho cách cư xử của con người. Đó là chúng ta cần im lặng đúng lúc và lên tiếng khi thực sự cần thiết.

Xã hội loài người khác với xã hội của bất cứ loài vật nào. Nếu xã hội loài mèo là một tập hợp của những bản sao loài mèo, với những nét tính cách đặc thù, thì xã hội loài người không hề như vậy. Mỗi người một tính cách, một suy nghĩ, chính vì vậy nó tạo nên cái đa dạng, nhiều màu sắc nhưng cũng chính là sự phức tạp cho chính con người.

Chúng ta duy trì cuộc sống bằng sự tiếp xúc, trò chuyện cùng nhau, nhưng có những lúc xảy ra bất đồng quan điểm. Với một người, chuyện vừa xảy ra khá đơn giản, nhưng với người khác, nó là điều không hề đơn giản. Nếu mỗi người cứ cố bảo vệ cái tôi của mình thì bầu không khí mà họ tạo ra thật quá đỗi căng thẳng. Và thật tuyệt vời nếu ai đó chịu im lặng. Im lặng không có nghĩa là người đó sợ sệt, hay chấp nhận mình sai, mà đơn giản là một sự lùi bước, nhường nhịn để giữ được hòa khí, cái đó mới là quan trọng. Không sai khi nói rằng người biết im lặng là những người khôn ngoan, bởi có khôn ngoan, người ta mới đủ kiên nhẫn để trấn át cả lý trí và tình cảm để không nói ra những lời mà sau này phải hối hận. Im lặng cho con người thời gian để bình tĩnh lại, để suy nghĩ về những chuyện vừa qua, và cho một người sự nể phục của bao người khác. Trong thế giới giải trí, có biết bao chuyện thị phi có thể tới bất cứ lúc nào. Đó là môi trường của sự cạnh tranh, của những tin đồn ảnh hưởng tới danh dự, cả những lời nói xúc phạm nghề nghiệp. Có những khi họ chọn cách im lặng và được coi là đúng đắn. Nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 khi bị ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng nói về mình bằng những lời lẽ mà đáng ra một người trẻ tuổi không được phép nói chứ chưa kể tới anh là một người của công chúng. Nhưng bằng vốn sống và sự chín chắn trong độ tuổi của mình, ông đã chọn cách im lặng. Cái sau cùng ông nhận lại chính là lời xin lỗi chân thành từ Đàm Vĩnh Hưng với tất cả sự kính phục. Nếu khi đó ông chịu lên tiếng thì có lẽ mọi chuyện sẽ không chấm dứt nhanh như vậy và bản thân ông sẽ không có được sự kính nể như thế. Im lặng không chỉ cho ta mà cho cả người xung quanh thời gian để suy nghĩ lại.

Dĩ nhiên không phải lúc nào con người cũng có thể im lặng, vẫn có những lúc người ta phải lên tiếng. Lên tiếng vì quyền lợi của chính mình và để chứng minh rằng bản thân họ không hề thua kém. Mọi suy nghĩ, tình cảm của mỗi người được thể hiện nhiều nhất qua lời nói, khi tôi nói có nghĩa là tất cả con người tôi đang lên tiếng. Có những khi khúc mắc bắt đầu từ lời nói và phải được giải quyết bằng lời nói. Lên tiếng lúc ấy được coi là sự giải tỏa cho tất cả những người trong cuộc và mọi người xung quanh. Lên tiếng còn là một cách thể hiện sự trách nhiệm của mình trước những gì bản thân được biết, được nghe và được thấy. Lời nói đầy bản lĩnh và lý lẽ đanh thép còn sắc nhọn hơn bất cứ vũ khí nào trên đời. Đó là vũ khí mà mỗi người đều có để bảo vệ bản thân mình đặc biệt trong những lúc hệ trọng. Dân tộc Việt Nam đã trải qua hàng trăm năm đô hộ của giặc ngoại xâm. Cái mà những người dân chân lấm tay bùn, quanh năm nghèo khó lúc bấy giờ có được không phải là tấc sắt, gậy guộc trong tay giúp họ bình thiên, trị bạo. Mà bấy giờ điều tiên quyết giúp họ giành lại được nền độc lập tưởng như sắp mất chính là tiếng nói đầy chất thép vang lên đúng lúc.